‘We leren jongeren niet praten, problemen oplossen en anderen tolereren. Dan krijg je een land waar mensen elkaar neerschieten als ze het oneens zijn’

‘Dit boek wordt buiten de Verenigde Staten beter begrepen, heb ik de indruk”, zegt A.M. Homes aan het einde van ons gesprek. Ze is een paar dagen over uit New York ter promotie van De openbaring, haar eerste roman in tien jaar. De schrijfster van onder meer Het einde van Alice en ­Vergeef ons is een van de meest vertaalde Amerikaanse auteurs. “Het betekent veel voor mij dat mijn werk ­betekenis krijgt in andere culturen. Juist omdat ik zo ontzettend Amerikaans ben, inclusief de mindere aspecten daarvan.”

Die uitersten portretteert ze in De openbaring, waarin ze het grote sociaal-politieke verhaal verweeft met het huiselijke en particuliere. Ze situeert haar boek in 2008, als ­Obama de verkiezingen wint. Voor sommigen is het alsof het einde van de wereld dreigt. Althans: van hún wereld, waarin witte, gefortuneerde mannen het voor het zeggen hebben. Hoofdpersoon Big Guy verzamelt gelijkgestemden om een ­revolutie te initiëren. Ondertussen valt zijn gezinsleven in scherven en wordt de Amerikaanse droom waarin hij geloofde ruw verstoord. “Dat waarderen niet al mijn landgenoten. Ze denken: hoe portretteer je ons nu? Ze nemen het ­persoonlijk.”

Net als Big Guy, die geboren wordt op de dag dat de Tweede Wereldoorlog eindigt en er een periode van een ongekende bloei aanbreekt. Dat is geen toeval, vindt hij.

“De geschiedenis bepaalt hem én wordt door hem ­bepaald. Het is de belichaming van de arrogantie, die past bij het nest waar hij uit komt. Geprivilegieerde ­personen nemen vaak aan dat hun voorrechten hen toekomen, ook als die niet letterlijk worden uitgesproken. Ze bewegen zich anders door de wereld, met een soort onaantastbaarheid, dan mensen die van nature niet op dat podium worden gezet, omdat ze vrouw zijn, nieuw in een land, of anderszins ­gemarginaliseerd. Het is een zelfbevestigend ­proces.”

Big Guy heeft het gevoel dat hij, als Obama tot zijn afgrijzen president wordt, de ­geschiedenis nogmaals moet veranderen.

“Het hele idee dat hij überhaupt die taak heeft, is enorm egocentrisch. Hij kijkt niet verder dan zichzelf. En daar staat hij niet alleen in. Een collega stuurde me een artikel uit The New York Times over Leonard Leo, de man achter een groep conservatieven die veel geld spendeert in de hoop zo veel mogelijk gelijkgezinden op hoge posities te krijgen. ‘Jouw Big Guy bestaat echt en hij haalt de voorpagina’, schreef hij. We hebben erom ­gelachen, maar het is vooral angstaanjagend. Er zijn veel Big Guys in de ­wereld. Daarom gaf ik de mijne expres geen naam. Hij is een embleem.”

Denkt u dat Big Guys uw boek zullen lezen?

“Ik moet denken aan het werk van kunstenaar Cindy Sherman. Zij maakt foto’s waarop ze zich omvormt in een societydame, een kunstverzamelaar of iemand die veel plastische chirurgie heeft ondergaan. Bij de opening van haar tentoonstellingen komen precies die mensen. Het is niet duidelijk wat ze zien: de gruwel van het beeld of, in hun egocentrisme, een bevestiging van zichzelf.”

Uw kernonderwerp is menselijk gedrag.

“Ik loop de hele dag rond, starend naar de ­wereld.”

U weet het vaak hilarische taalgebruik van Big Guy en de rechters, CEO’s en militaire hotshots die hem omringen, moeiteloos weer te geven.

“Ja! Taalverschillen fascineren me. Tussen mannen en vrouwen, tussen bevolkingsgroepen, beroepsgroepen. De manier waarop de politieke wereld taal ­manipuleert. Hoe mensen aan de ontvangende kant dat niet doorhebben. Als je goed oplet, zie je dat mensen vaak doen alsof ze de ander begrijpen. Inhoudelijk. ­Terwijl veel politieke en zakelijke gesprekken vooral ­bedoeld zijn om elkaar op te stuwen. Een briesje in een ­tornado veranderen. Geluid maken.

“Ik zit in allerlei besturen en commissies, vaak als de enige vrouw. Die metaforen die daar gebruikt worden! Eufemismen uit sport en oorlog om iets te beschrijven dat over ideeën gaat. Vrouwen doen dat niet, die strooien zelfs niet met termen uit de keuken. Mede daardoor ­komen ze niet mee.

“Bevriende zakenvrouwen vertellen me dat hun werd opgedragen om te leren golfen, omdat op de golfbaan het echte werk plaatsvindt. De golfbaan, de schietbaan. De locaties waar onze maatschappij wordt bepaald, zijn mannelijk van aard. Ik heb ontzettend lang niet willen accepteren dat er genderverschillen bestaan. Maar toch: stuur mannen het bos in en ze komen terug met dode dieren. Stuur een vrouw en ze neemt bloemen mee, bessen, misschien een klein diertje dat ze wil redden. Geen wonder dat die twee werelden niet samenkomen.”

Toen Charlotte, Big Guys vrouw, jong was, deed het er alleen toe wie ze zou trouwen. Is die positie representatief voor haar ­generatie? Er zijn toch juist veel vrouwen in lagere klassen die met drie banen tegelijk de boel draaiende houden?

“Inderdaad, Charlotte is ook geprivilegieerd. Vrouwen uit de middenklasse en hoger werden tot niet zo lang geleden, zeker als ze getrouwd waren, geacht thuis te zitten. Maar ook in lagere klassen deden de toekomstwensen van meisjes er niet toe. Veel oudere vrouwen die ik ken hebben hun dromen niet kunnen waarmaken omdat die van hun broer voorgingen. Of ze werkten in de winkel van hun man, onbetaald. Ieder op hun eigen manier hadden ze geen toegang tot de volledige maatschappij. Ook Charlotte niet, die het gevoel heeft dat ze nog niet aan ­leven is toegekomen. Net zoals overwerkte vrouwen met drie rotbaantjes.

“Veel vrouwen stonden model voor Charlotte. Zoals Martha Mitchell, die een centrale rol speelde in het Watergate-­schandaal. Ze was ­getrouwd met de hoogste openbaar aanklager, ze wist dingen en als ze dronken was, belde ze met journalisten. Er is haar letterlijk het zwijgen opgelegd: ze werd ontvoerd en onder de pillen gestopt. Later is in de psychologie de term Martha ­Mitchell-effect gemunt: mensen die misstanden aan de kaak stellen behandelen alsof ze knettergek zijn.

“Alcoholisme komt nogal eens voor bij echtgenotes van politici en in het algemeen bij vrouwen die hun man, koste wat het kost, moeten steunen. Altijd een façade moeten ophouden heeft zijn prijs. Pas na Betty Ford, die haar problemen publiek maakte en een kliniek oprichtte, kwam er een kentering. Na haar kregen alle presidentsvrouwen een doel toegewezen − altijd iets in de zorg- en huiselijke hoek. Gezond eten, geen drugs. Erg deprimerend, als je erover nadenkt.”

Big Guys en Charlottes dochter Meghan, die voor het eerst stemgerechtigd is, speelt een grote rol in uw boek. Had u uw eigen dochter voor ogen?

“Nee, vooral mijn studenten (Homes doceert aan de Universiteit van Princeton, red.) zijn een bron van inspiratie. Ze zijn op de leeftijd dat ze belangrijke overgangen doormaken, uit huis gaan, zich afvragen wie ze zijn, los van hun familie. Ze leren dat ze eigen opvattingen mogen hebben. Ze worden wakker, net als de ­personages in mijn boek.”

Meghan en Charlotte zien dat er een andere wereld is dan die waarin Big Guy hen heeft geparkeerd. Dat deed hij trouwens wel met goede bedoelingen, toch?

“Zeker, hij heeft absoluut een morele kern. Maar in zijn verlangen om zijn vrouw en dochter te beschermen heeft hij ze verlamd. Op zijn manier heeft hij kleine openbaringen, maar hij kijkt niet verder dan zijn eigen voetstappen, hij ziet niet dat zijn slimme dochter ook voeten heeft.

“President Eisenhower stelde ooit tien mannen aan die in het geval van een nucleaire ramp de maatschappij moesten runnen. Big Guy ­baseert zijn groep, de Forever Men, op dat plan. Hij kiest mensen met verschillende expertises die een aantal angsten en ideeën delen. Ze moeten maar aannemen dat de anderen inderdaad zo kundig zijn als ze doen voorkomen.

“In de VS draait veel om de verkiezingscycli, en niet om langetermijnvisie en structurele ideeën over waar we staan als land. Op het gebied van economie en digitale informatie is veel gaande dat de meesten van ons ver boven de pet gaat. En dan zijn er ook nog ongeveer twee miljoen mensen die een baan hebben met het predicaat ‘top secret’. Het is een heuse industrie, waarvan veel mensen een stukje weten maar niemand alles. Er is geen overzicht. En dan zijn er ook nog presidenten die stukjes ­papier mee naar huis nemen.”

Zou u over Trump willen schrijven?

“Het is goed dat ik dit boek al voor de bestorming van het Capitool af had. Zoveel van wat daar is gebeurd komt erin voor, straks had ik nog de schuld gekregen. (lacht)

“Maar serieus: Trump zelf vind ik niet zo boeiend. Wel het feit dat hij maar niet onderuitgaat. Hij heeft ­zoveel illegale, immorele dingen gedaan en komt ermee weg. Hij is zes of zeven keer bankroet gegaan en blijft overeind. Is hij immuun? Is hij te arrogant om ergens op aan­gesproken te kunnen worden? Het is zenuw­slopend. En gevaarlijk. Ook omdat hij een ­precedent schept.

“Trump deed iets belangrijks: hij zag de ­mensen die niet langer bij de maatschappij ­betrokken werden, hij gaf ze erkenning. Ver­volgens misbruikte hij diezelfde mensen, liet ze in opstand komen om hém te redden. Maar zijn punt klopt. De VS hebben veel geld en moeite gestopt in vergroting van de tegenstellingen. Door het mensen moeilijk te maken om te ­stemmen, door slechte openbare scholen. We leren jonge mensen om géén onderdeel te zijn van de maatschappij − crimineel vind ik dat. We leiden hen nauwelijks op, leren ze niet discussiëren, problemen oplossen en andere levenswijzes tolereren. Wat krijg je dan? Een land waarin mensen elkaar neerschieten als ze het met elkaar oneens zijn.

“Ik zou alle ontevreden mensen die het ­Capitool bestormden willen vragen: hoe ben je gekomen waar je nu bent? Hoe was je leven tot nog toe? Waarin ben je teleurgesteld? Welke dromen kwamen niet uit? En wat is je toe­komst­visie? De ander zien en daarna pas kijken in hoeverre we van mening verschillen.”

Onlangs zei u in een interview dat gelijk ­hebben het laatste is dat u wilt.

“Ik doelde op de catastrofedenker in mijzelf. Mijn familie pest me ermee dat ik altijd bedenk wat het ergste is dat er kan gebeuren. Daarin wil ik niet bevestigd worden. In De openbaring zitten veel sociaal-politieke ­elementen die zijn uitgekomen, maar gelukkig ben ik als schrijver geen rampdenker.

“Ik ben een waakzame getuige. Iemand die culturen en families observeert. Die ziet dat vrou­wen nog altijd een moeizame relatie met ambitie hebben. Dat je jongeren ook belast met de druk van verwachtingen als je ze kansen biedt. En dat we niet ­alles op onszelf moeten be­trekken. Veel in het leven is toeval, ook je plaats in de geschiedenis die je met velen deelt. In één ding wil ik wel gelijk krijgen: dat er hoop is.”

A.M. Homes, De openbaring, De Bezige Bij, 432 p., 24,99 euro. Vertaald door Gerda Baardman en Monique ter Berg.