‘Sinds corona moet ik een deel van mijn huis op Airbnb verhuren’: comedian Bart Vanneste

We ontmoeten elkaar in Gent, waar Bart Vanneste een ruim pand bewoont, ooit voor een prikje gekocht en zelf opgeknapt. “Het is mijn beste investering ooit en tegelijk mijn pensioenfonds”, zegt de eigenaar. “En het bewijs dat ik ook andere dingen heb gedaan dan leute maken”, voegt hij er met een wrang lachje aan toe. “Ik ga een cavaatje drinken om in de sfeer te komen”, zegt Vanneste, maar eigenlijk heeft hij dat niet nodig om stevig van wal te steken. De fles is tegen het einde van het interview trouwens zo goed als leeg. Er ligt veel op zijn lever, zo blijkt.

“Ik spreek voor een heleboel mensen als ik zeg dat men niet beseft hoe moeilijk het leven als artiest geworden is. Mijn nieuwe show is al klaar sinds de zomer van vorig jaar, maar ik vond geen zaal. Het drama is dat er geen zalen zijn: zo veel tijdens corona uitgestelde contracten worden nu pas uitgevoerd en alles zit overvol. Iedereen heeft ook tijd gehad om nieuw materiaal te bedenken, dus is er een overaanbod. Bovendien vinden de culturele centra geen technici meer. Die zijn tijdens de pandemie allemaal van werk veranderd.

“En toen kwamen Poetin en de energiecrisis daar nog bij. Nu hebben de mensen ook geen geld meer om te komen. We zijn dus nog altijd gescheten, zelfs ik, die toch tot de subtop behoor. Vroeger speelde ik makkelijk 35 voorstellingen tijdens een tournee, nu zijn het er zeven. Doorgaans zijn die twee maanden op voorhand uitverkocht, nu zijn alle tickets pas de week van het optreden de deur uit. Velen twijfelen, maar gelukkig zijn er uiteindelijk wel mensen die blijven komen. Als artiest begin je je dan heel onzeker te voelen, alleen wie veel televisiewerk doet, heeft er weinig last van.”

Vanneste heeft van de nood een deugd gemaakt: zijn living is als slaapplaats ingericht. Hij exploiteert een deel van zijn huis nu op Airbnb. Mijn suggestie om de zaak ‘Bij Freddy’ te noemen en een ontbijt aan te bieden met alleen maar streekbieren wordt in overweging genomen, zij het aarzelend.

“Waarom moet ik dat doen, die Airbnb? Ik zou ook liever in de rust en de privacy zitten, maar ik kan niet anders omdat mijn werk sinds corona ongelofelijk verminderd is. Alle artiesten moeten hun leningen afbetalen, ik dus ook. Als je dat alleen met dopgeld moet doen, kom je niet ver.

“Mijn dipje begon eerlijk gezegd wel al een tijd voor corona, ik wilde graag aan nieuwe dingen beginnen, maar als totaal onafhankelijke artiest is dat heel moeilijk. Geen enkel productiehuis vraagt mij. Dat zal wel een beetje met mijn karakter te maken hebben: ik neem graag de leiding. Je hebt dat toch gezien toen we Studio Kafka maakten?”

Zootje ongeregeld

Bart Vanneste behoorde tot het driekoppige zootje ongeregeld – de andere twee waren Gunter Lamoot en Piet De Praitere – dat in 1994 de Groote Prijs W.P. Stutjens won, een humorwedstrijd van Studio Brussel. Samen met Kamagurka, die in de jury zat, kwamen ze het jaar daarna met Studio Kafka: een orgie van baldadige ongeregeldheid en rare typetjes die ik, als radioproducer, slechts met veel moeite onder controle kreeg: na elke uitzending moest ik een dag aan het infuus en onder de wol. Van de vier deelnemende komieken was Bart diegene die het meest mee naar structuur zocht.

“Jij hebt ons samengebracht met Kamagurka en dat klikte meteen. Wij werkten soms tot vijf uur ’s ochtends aan de sketches, we waren al doodop als we in Brussel aankwamen. Dat we zulke ongeleide projectielen waren, vond ik niet altijd makkelijk, omdat ik niet alles meteen goed vond en naar een vastere structuur wilde zoeken. Na twee seizoenen Studio Kafka las ik in De Streekkrant – die bestond toen nog – dat er een nieuw seizoen van het programma werd gemaakt. “Studio Kafka komt terug, maar zonder Jeremias”, een van mijn typetjes. Ik wist van niets. Daar was ik zeer van aangedaan. Gunter is toen ook gestopt.”

Freddy doet mij soms denken aan Clement Peerens van Hugo Matthysen, al heeft Hugo meer typetjes. En Clement is niet zo rechts.

“Freddy is niet rechts, hoor: hij is intelligent maar de hele tijd paradoxaal. Freddy benoemt de dingen zoals ze zijn en zegt er meteen bij: dat is geen probleem. Dat is zijn basishouding: wat is het probleem, of waarom maken ze daar een probleem van? Hij is een caféfilosoof die niet lang gestudeerd heeft, maar wel met enig sarcasme meteen de vinger op de wonde kan leggen. Freddy was voor mij in het begin een manier om grappig te kunnen zijn. Dat lukte als Freddy De Vadder, maar niet als Bart Vanneste, die heeft cultuur­sociologie gestudeerd. Velen vinden dat verdacht.” (lacht)

Matthysen is een introvert die op het podium extravert wordt. Hoe zit dat bij jou?

“Ik ben zo niet, ik ben van nature extravert. Ik wil altijd leute maken en op tafel springen. Met Studio Kafka hield ik mij in. Ik was een beetje jouw assistent, en op den duur luisterden ze wel naar mij. Zelfs Kama. Wij waren echt helemaal maniakaal.”

Het blijft jammer dat Studio Kafka nooit verder geraakt is dan drie seizoenen. Te vroeg gestopt. Wat ook met Bevergem is gebeurd. Daar zat ook minstens een opvolger of een prequel in.

“Zo’n programma met een hele groep maken is helemaal niet evident en leidt onvermijdelijk tot conflicten. Ik heb stapels opvolgers liggen, maar we zitten hier ook niet in Los Angeles hè, het geld groeit niet aan de bomen. Niemand had het enorme succes van Bevergem voorspeld. Ik vraag me wel af hoe we dat ooit hebben klaargespeeld. We hebben er zes jaar als gekken aan gewerkt, Wannes (Capelle, red.), Dries (Heyne­man, red.) en ik: drie handen op één buik. We wisten dat we maar één kans kregen. We zijn allemaal opgegroeid in een klein West-Vlaams dorp, waar we dat soort figuren elke dag tegenkwamen.

“Het was een van de leukste periodes van mijn leven, en tegelijk ook een heel lastige. Er was veel druk en deadlines, en wij waren zo perfectionistisch dat we het onszelf moeilijk maakten. We wilden ook consequent omspringen met de structuur en de personages. Maar op den duur belandden we samen in een trip en hebben we elkaar beter gemaakt. Wannes zei achteraf dat we bij elkaar scenarioschool hebben gevolgd en dat is nog waar ook.

“Het klinkt misschien gek, maar toen ik de reeks ­Breaking Bad zag, dacht ik: dat kan ik ook. Iedereen denkt dat dat een heel ingewikkelde serie is, en er zitten prachtige shots van de woestijn in, maar tijdens de eerste drie seizoenen zitten de personages bij wijze van spreken constant rond de ontbijttafel, terwijl ze hun gsm’s proberen te verbergen. (lacht)

“Om een interessante reeks te maken, heb je goeie dialogen nodig, en ik wist dat comedians die wel kunnen bedenken, omdat ze dat ook bij het stand-uppen doen. Ik wilde van Bevergem graag een film maken, maar dat is er nooit van gekomen. Ik heb wel in mijn contract laten zetten dat ze daar nooit zonder mij aan mogen beginnen. (lachje) De reeks werd trouwens nooit volledig ondertiteld, wat de verkoopbaarheid in het buitenland ook beperkte. Men geloofde daar niet in, terwijl ik denk dat de thematiek universeel is: mensen die de lotto winnen, mensen die geen kinderen kunnen krijgen, noem maar op. Ik ben nu zelf ondertitels aan het maken, iemand moet het doen. (lacht) Ik ben door die slechte opvolging wel ontgoocheld, terwijl we ook in het buitenland goeie recensies kregen.”

Maak je die ondertitels omdat je de moeite nog wil doen om het in het buitenland te verpatsen? En hoe ga je dat aanpakken?

“Ik heb een project klaar waarvoor ik graag een paar bekende Franstalige en Engelstalige comedians wil casten. Maar hoe kan ik die mensen warm maken als ze niet kunnen volgen wat ik gemaakt heb? Hetzelfde geldt voor anderstalige producers, regisseurs of streamingsdiensten. Als die Bevergem bekijken, is er hoop dat ze een remake zien zitten. En wie weet speel ik binnen vijf jaar een best of van Freddy in Frankrijk. Fransen houden van zo’n anarchistische figuren.”

Ben je gefrustreerd over de slechte opvolging?

“Sommigen wilden mij in die tijd in een verdomhoekje zetten: ik was een lastige mens om mee samen te werken. Terwijl ik in die positie geduwd werd. Iemand moest de leiding nemen, het ging op een bepaald moment niet meer vooruit. Het zal misschien ook iets typisch Vlaams zijn. Ben jij trouwens bij de VRT niet op je vingers getikt omdat je ons Bevergem liet maken?”

Het was vooral een financieel issue: voor Canvas was zo’n fictiereeks bijna onbegrootbaar duur. Het heeft heel veel voeten in de aarde gehad.

“Ondertussen hebben ze het wel vier keer herhaald, dus dat geld is nu wel terugverdiend. (grijnst) Drie weken voor de eerste uitzending werd ik gesommeerd om naar de VRT te komen. De eerste reacties van de recensenten waren laaiend enthousiast en er moest dringend een reclamecampagne gemaakt worden. In allerijl heb ik toen massa’s reclamespotjes gemaakt. En toen bleek dat al die kijkers ook bleven zitten voor de tweede aflevering. Terwijl ze het bij Canvas eerst niet wilden uitzenden. Ze vonden het veel te volks en te dialectisch, terwijl het ook veel diepgang had. Het was een dramady in plaats van een comedy, er wordt geen enkele mop in gemaakt, een beetje zoals in Curb Your Enthusiasm (Amerikaanse sitcom van en met Larry David, red). Dat is ook zo bij Freddy: pijnlijk en daardoor ook grappig.

“Weinig mensen weten dat mijn vriendin gestorven is na een ongelukkige val van de trap, net voor de laatste week van de opnames van Bevergem. We waren toen uit elkaar, maar hadden nog veel contact en dachten er zelfs aan om samen opnieuw te beginnen. Ik heb toen een zwaar rouwproces meegemaakt, ik was compleet kapot. Als zoiets gebeurt, krijg je gelukkig veel steun van je beste vrienden en familie. De eerste tien dagen ben je constant omringd. Maar die mensen kunnen niet in je huis blijven kamperen en na drie weken besef je plots dat je bang bent om naar de bakker te gaan, bang om in huilen uit te barsten als iemand je erover aanspreekt. De momenten dat ik obsessief de montage aan het opvolgen was, kon ik toch even ontsnappen uit dat constante verdriet. Het enige wat mij nog interesseerde, was dat het met die montage goed kwam. Je kan op zulke momenten wel heel scherp staan, en ik heb mij dan ook danig gemoeid met die montage. Misschien heb ik daarom zoveel vrienden. (lacht) Uiteindelijk is alles goed gekomen, gelukkig.”

Ben je na de montage niet in een zwart gat gevallen?

“Toen begonnen de Gentse Feesten net en ontmoette ik mijn nieuwe lief: twee jaar high van geweest. Maar intussen is die relatie ook alweer een tijd voorbij. Ik speel nu ook in een popgroepje: Emotional Hooligan. We hadden tien concerten staan maar konden er maar twee doen, omdat iedereen de hele tijd corona had. We willen daar een sitcom van maken... We zijn een soort persiflage, maar tegelijk ook een echte band. De muziek is serieus, maar het is de bedoeling om een mockumentary te maken. Een beetje zoals Borat (alter ego en gelijknamige film van de Britse komiek Sacha Baron Cohen, red), met oude zakken die een carrière in de muziek willen, maar bijvoorbeeld geen verstand hebben van de nieuwe media. Dat is mijn volgende project: een soort van cinéma vérité in een villa in Zuid-Frankrijk. Daar blijkt dat we eigenlijk geen muziek hebben. En dan beginnen we met een cover: een geweldig donkere versie van ‘Passion’ van Rod Stewart.

“Mijn show Mindfulness gaat voor een groot deel over de coronatijd. Dat was een dankbare periode om te schrijven, ik had toen ook veel ideeën. Ik ben 50 geworden drie weken na de eerste lockdown, in april 2020. Ik dacht: nu gaan ze wel over mij schrijven, maar we zijn nu drie jaar later en je zit hier nu pas, dus dat zegt genoeg. (lacht) Het moment om te tonen dat ik nog bestond, was voorbij.

“Ik heb nog altijd iets te zeggen, maar het wordt mij niet altijd makkelijk gemaakt. Ons bestaan is heel onzeker: je bent nooit zeker van een inkomen, het is altijd weer opnieuw beginnen. Toen ik dertig was, zei ik tegen mijn toenmalige lief dat ik geen kinderen wou, omdat ik niet zeker was dat ik voor hen kon zorgen. Gelukkig had ik snel door dat het de moeite niet was. (lacht) Ik volg daarin de lijn van Etienne Vermeersch: we zijn met te veel.

“Ik heb trouwens plannen om een autobiografie te schrijven. Wat ik allemaal heb meegemaakt! Mensen vereenzel­vigen mij altijd met mijn personage, maar zoals jij ook weet: mijn echte leven is nog veel erger.” (hilariteit)

Ben je niet te veel een volksheld in eigen streek en niet daarbuiten?

“In Brussel en Limburg gebeurt er niet veel qua comedy. In Antwerpen wel, maar vooral Oost- en West-Vlamingen lachen graag, blijkbaar. Pas als ik in Dendermonde of Lokeren ben, moet ik mijn taal een beetje aanpassen. Een beetje properder babbelen, dat is alles. West-Vlaams is bij ons ook een wereldtaal geworden, dankzij Kowlier en Het Zesde Metaal. Het gaat ook een beetje over emancipatie. Ik weet nog dat ik jou heb moeten overtuigen van het feit dat ook de stadsmensen Bevergem leuk zouden vinden. Ik vond dat zelfs een beetje racistisch van jou, herinner ik mij. (lacht) Het moet gaan om de kwaliteit, niet over het dialect.

“Voor ons was de tv-serie Het goddelijke monster, naar het boek van Tom Lanoye, de druppel die de emmer deed overlopen. Ik herinner mij dat Wim Willaert (acteur, regisseur en muzikant uit Nieuwpoort, red.) daar gechoqueerd over was. Alle West-Vlamingen werden vertolkt door Antwerpenaren in een scheef dialect. Daar kon in West-Vlaanderen niemand mee lachen, hoor. Men denkt dat we boeren zijn omdat we plat dialect spreken. Terwijl het geld bij ons zit. Bij ons is het overal substedelijk gebied, de regio van Menen tot Waregem is compleet overbouwd. In de Kempen staan meer bomen dan in West-Vlaanderen, hoor.”

Je klaagt soms omdat je te weinig aandacht van de grote media krijgt. Heb je eigenlijk ooit in De slimste mens gezeten?

“Ja maar wel op een dag dat Club Brugge een match in de Champions League speelde. Geen mens heeft mij gezien. (lacht) Ik kan me daar soms druk over maken. Ik won in 2001 Humo’s Comedy Cup en liet Wim Helsen achter mij, maar dat weten de mensen niet meer. En dat is Wim Helsen zijn schuld niet, want dat is een goede maat.

“De dingen gaan ook zo snel, daar gaat Mindfulness ook over. Ik krijg al zo lang het verwijt dat ik te weinig doe met sociale media, maar dat bestond tien jaar geleden allemaal niet. Ik doe dat niet graag, ik ben nog nooit op TikTok geweest. Maar omdat ik zo weinig post, zijn die berichten op Facebook ook waanzinnig populair. Schaarste werkt, beste Mark. Ik behoor tot een generatie die bij wijze van spreken niet weet hoe je een computer aanzet. Voor je het weet, wordt dat ook heel pathetisch. Ik ben 52, geen new kid in town. Wat niet wil zeggen dat ik geen nieuwe dingen wil doen. Daarom die rockband bijvoorbeeld.

“Dat je nu van de ene dag op de andere gecanceld kan worden, was ook even schrikken. Niet dat ik het zelf al heb voorgehad. Ik had nogal snel door dat het niet echt de beste marketing is om op iedere dwaze comment op Facebook furieus te reageren. Op café daarentegen… (lacht) Maar toch. Tijdens corona had ik een relatie met een keiharde feministe. Ik vertel daar ook over in de show. Het is uit het leven gegrepen, zeg maar. Mindfulness gaat over Freddy die tijdens corona opgesloten zit bij een politiek correcte vrouw en van haar de woorden niet meer mag gebruiken die hij anders wel mocht gebruiken. Zelfs thuis niet! Het n-woord dus.

“Dat is een heel moeilijke discussie, maar als komiek moet je zulke dingen wel proberen te verklaren en dat doe ik via Freddy, die zijn hele leven zot geweest is van die mensen en zelf ook zwart had willen zijn. In West-­Vlaanderen waren wij trots op die mensen! Ze kunnen het snelste lopen, het beste dansen en zingen. Iedereen wou zo zijn! En nu moet Freddy 2 euro in een pot steken telkens wanneer hij het n-woord gebruikt. Dat kost hem 500 euro per maand! Freddy vindt het ook een generatieprobleem. Zijn lief ontbijt met cornflakes en hij beschouwt dat als chips met melk, maar hij verbiedt het haar toch ook niet? Granola? Yoghurt met brokken! Omdat ik een personage speel, aanvaarden de mensen dat en het maakt alles wel lichter. Dat is onze taak: de zaak lichter maken. Iedereen heeft het recht om uitgelachen te worden, zei Kama vroeger altijd.”

‘De wereld gaat niet ten onder aan te veel humor maar aan te veel ernst’ is nog zo’n goeie van hem. En als je ergens mee kan lachen, dan is het verwerkt. Maar ik snap tegelijk ook dat er andere en nieuwe gevoeligheden zijn waar we rekening mee moeten houden. Een kwestie van beleefdheid, eigenlijk.

“En waar hebben ze dat geleerd? Op de sociale media. Die cultuur is daar begonnen en zo naar hier gekomen. Ik denk dat het voor een deel gewoon een trend is. Kennen zij de hele geschiedenis van de slavernij dan, misschien? Op den duur zegt alleen extreemrechts het n-woord nog. Is dat niet een beetje gevaarlijk? Vroeger was dat woord normaal en nu mag dat niet meer?”

Vroeger mocht dat inderdaad wel. Maar veel dingen die nu gelukkig niet meer kunnen, mochten toen nog. Slavenhandel, bijvoorbeeld. En het feit dat vrouwen minder rechten hadden dan mannen.

“Wij waren in onze tijd lulletjes die tegen de raketten en tegen Wilfried Martens waren, en er is ook niets veranderd, hoor. Nu verandert er tenminste iets, dat is het goede van deze tijd. Humor mag niet gratuit zijn, er moet volgens mij een soort van wijsheid in zitten, die mensen de werkelijkheid wat doet relativeren. Ik vertel graag dingen waar ik zelf mee bezig ben, ik blijf graag dicht bij mezelf. Al doe ik dat via een typetje. En na vijf minuten weet niemand nog dat Bart Vanneste daar staat, iedereen ziet Freddy.

“Maar je maakt wel de discussie los, soms op een uitdagende wijze. Freddy zegt op het einde van de show gewoon: ‘ik zeg dat woord trouwens al lang niet meer’. En voor alle duidelijkheid: ik gebruik het zelf ook niet meer.”

Mindfulness van Freddy De Vadder, 2/12 in VIERNULVIER, Gent, laatste tickets via viernulvier.gent (ook op 21/1 in De Grote Post, Oostende en 11/2 in De Wiek, Zele). Bevergem is gratis te bekijken via VRT MAX.