Tientallen vrouwen gearresteerd in Istanbul tijdens demonstratie tegen huiselijk geweld en femicide

Tientallen vrouwen zijn vrijdagavond in Istanbul gearresteerd omdat ze wilden betogen tegen geweld tegen vrouwen. Een aangekondigde manifestatie van vrouwenorganisaties in het centrum van de Turkse metropool werd door een overweldigende politiemacht onmogelijk gemaakt. Met de publieke bijeenkomst op het plein Tünel wilden de betogers hun bijdrage leveren aan de Internationale Dag voor de Uitbanning van Geweld tegen Vrouwen, in 1999 in het leven geroepen door de Verenigde Naties.

In de loop van de ochtend al werden het Taksimplein en het Gezipark, 1,5 kilometer verderop, met hekken afgezet door de politie. Langs het hele traject tussen Taksim en Tünel werden zijstraten afgesloten. Voertuigen met waterkanon stonden klaar, een grote politiemacht was op de been en er waren zwaarbewapende militairen in camouflagetenue.

Politieagenten bij de afzettingen zeiden desgevraagd dat zich mogelijk kwaadwillende groepen onder de demonstranten zouden mengen, vandaar de maatregelen. De gouverneur van Istanbul verwees in een verklaring naar “de veiligheid en de openbare orde”.

Enorme politiemacht

Waarschijnlijk waren dit gezochte argumenten om de demonstratie te kunnen verbieden van feministische vrouwen die kritiek hebben op de regering. Al jaren worden acties van vrouwen, zoals die op Internationale Vrouwendag, in Istanbul en andere Turkse steden gedwarsboomd met inzet van een enorme politiemacht. In het repressieve klimaat in Turkije zijn vrouwen en leden van de lgbtq-­gemeenschap nog de enige groepen die de druk van de overheid weerstaan en de straat op blijven gaan.

’s Avonds trekken vanuit verschillende kanten groepen vrouwen richting Tünel. Overal stuiten ze op versperringen van de politie. Bij Tünel slaagt een groep erin een paars spandoek te ontrollen met de tekst ‘Ons leven is van ons. Jullie hebben je gezinnen’, een sneer naar de nadruk die de regering van president Recep Tayyip Erdogan legt op conservatieve gezinswaarden. Meteen grijpt de politie in. Sommige vrouwen verdwijnen in een politiebusje, de anderen verspreiden zich.

Op diverse plekken worden vrouwen al opgepakt voordat er van enige demonstratie sprake is. Een verslaggever van persbureau AP ziet dat drie politiebussen vol vrouwen worden ­afgevoerd naar een politiebureau. Vrouwen die vanaf de overkant van de Bosporus de veerpont willen nemen naar Tünel, worden op de oever tegengehouden door de politie. Zeker acht van hen worden gearresteerd, zo zegt Mevlude Karatas, een van de vrouwelijke activisten.

Zelf is Karatas maar net aan arrestatie ontsnapt, zo vertelt ze in Sofyali Sokak, een van de straatjes vol cafés en restaurants nabij Tünel. “Mijn hele groep is opgepakt”, zegt ze. “Ik moest plassen, ik was even een restaurant ingegaan.” Als ze naar buiten komt, is haar redding een groepje toeristen dat haar opneemt.

Scherpe randjes

De beoogde demonstratie vrijdag in Istanbul had een paar scherpe randjes. Ten eerste lijkt het geweld tegen vrouwen in Turkije schrikbarende vormen te hebben aangenomen. Volgens de actiegroep Wij Zullen de Femicide Stoppen zijn dit jaar al minstens 349 vrouwen door geweld om het leven gekomen.

Ten tweede is de Turkse regering vorig jaar uit de Europese Conventie voor het Voorkomen en Bestrijden van Geweld tegen Vrouwen gestapt, in 2011 opgesteld door de Raad van Europa. De Turkse regering, toen met Erdogan als premier, speelde een belangrijke rol in de totstandkoming ervan. Het document werd bezegeld in Istanbul en staat daarom bekend als ‘Istanbulconventie’. Turkije ratificeerde het verdrag als eerste. Kort daarop nam het Turkse parlement Beschermingswet 6282 aan, om de afspraken te verankeren in nationale wetgeving.

Bijna drie jaar geleden echter kwam uit conservatieve hoek een campagne op gang tegen het verdrag. Het zou de ‘gezinswaarden’ ondergraven en daarmee geweld tegen vrouwen juist bevorderen. Ook zou het de deur openen naar het normaliseren van lgbtq.

Onder andere de aan de regerende AK-partij gelieerde vrouwenorganisatie Kadem sprak zich nadrukkelijk uit vóór het Istanbulverdrag. Kadem was nauw betrokken bij de totstandkoming ervan. Sumeyye Erdogan, dochter van de president, is vicevoorzitter van de organisatie. AK-vrouwen spanden een rechtszaak aan tegen een ­columnist die aanhangers van het verdrag ‘prostituees’ had genoemd.

Retoriek

Vorig jaar hakte Erdogan de knoop door en koos hij de kant van de conservatieven. Turkije stapte uit het verdrag. Sindsdien echter put de regering zich uit in retoriek tegen ­geweld tegen vrouwen en worden maatregelen genomen, of op z’n minst aangekondigd, om vrouwen te be­schermen.

Vrijdag, ter gelegenheid van de VN-dag, kondigde Erdogan nieuwe plannen aan om geweld tegen vrouwen te voorkomen en te bestrijden. “Een samenleving die vrouwen uitsluit, hen oneerlijk behandelt en hen onteert door middel van geweld, is een samenleving die haar menselijkheid heeft opgegeven”, zei de president. Hij noemde geweld tegen vrouwen “een bloedende wond voor bijna de hele wereld”.

De minister voor Gezin en Sociale Zaken, Derya Yanik, kondigde aan dat volgend jaar in Turkije zeven nieuwe Centra voor het Voorkomen en Monitoren van Geweld worden geopend.En voorzitter Saime Öksüzoglu van de vrouwenafdeling van de AK-partij gaf een verklaring over geweld tegen vrouwen uit waarin wordt benadrukt dat de partij 5,5 miljoen vrouwelijke leden heeft, van wie 600.000 actief. Het leek erop dat Öksüzoglu wilde zeggen: wij vertegenwoordigen de vrouwen in Turkije, niet die paar honderd demonstranten in Istanbul.