"Geen excuses voor", "plaatsvervangende schaamte" en "jullie maken van hen racisten": Marokkaanse gemeenschap reageert op rellen in Brussel

Deelsteps die in vlammen opgingen, auto’s die werden beschadigd en journalisten die werden bekogeld: nog voor het einde van de eerste helft in de wedstrijd tussen Marokko en België liepen de gemoederen in de buurt van het Zuidstation in Brussel hoog op. Een tiental relschoppers is administratief aangehouden, één iemand werd gerechtelijk aangehouden.

“Niet de eerste noch de laatste keer”, klinkt het bij politicoloog Fouad Gandoul. “Zo goed als elke belangrijke match is tegenwoordig een risicomatch, een vrijgeleide voor diep gefrustreerde jongeren om alles kort en klein te slaan. Hun doel? Anarchie, zuivere destructie. Er zijn geen rationele argumenten voor het in brand steken van je eigen buurt. Dat is geen roep om hulp. Er is geen excuus.”

Een mening die socioloog Ruud Wouters (UAntwerpen) deelt. “Zulk gedrag kan je niet definiëren als protest. Wie betoogt, wil een claim maken of iets op de politieke agenda zetten. Wat we in Brussel zagen, is louter ordeverstoring voor het vermaak.”

Wat maakt mensen zo kwaad dat ze er niet beter op vinden dan de boel kort en klein te slaan? Volgens Gandoul bestaat daar geen eenduidig antwoord op. “Het is alleszins geen cultureel fenomeen. In pakweg Italië leven ook veel Marokkanen en daar gebeuren dit soort dingen niet. Het is een probleem dat zich specifiek in de Benelux situeert, en in de achterbuurten van Parijs. Er borrelt iets in Brussel. Het krijgt alleen aandacht wanneer de wereld erop staat te kijken, maar het is er altijd.”

"Vaak gaat het om jongeren uit de derde of vierde generatie die zich volstrekt hebben losgetrokken van ouderlijk gezag en lak hebben aan de politie. Bepaalde sociaaleconomische achtergronden zorgen voor problemen die overgaan van vader op zoon. Vader werkloos? Zoon werkloos. Vader laaggeschoold? Zoon laaggeschoold. Een manier om sneller in criminele milieus te belanden.”

Gandoul mist daarnaast een hechte gemeenschap in de hoofdstad. “Er is geen sociaaleconomisch netwerk, en het is een werk van lange adem om dat uit de grond te stampen. Daarvoor is het dus hoog tijd. Nu gaat het nog om adolescenten die amok maken, maar binnenkort zijn deze relschoppers meerderjarig. In wat voor gemeenschap leven we dan?”

De politicoloog pleit voor een aanpak van straffen en helen. “De relschoppers moeten worden opgespoord, berecht en bestraft, daar bestaat geen twijfel over. Maar ze zouden ook de kans moeten krijgen om tot inkeer te komen. Hen simpelweg in voorlopige hechtenis steken in een overbevolkte gevangenis, heeft geen zin. Een kortverblijf meer of minder maakt voor hen geen verschil. Zo'n sociaal netwerk kan daarbij helpen."

Er zijn in Brussel zeer bekwame mensen om dit aan te pakken, weet Gandoul, maar onderzoeken en rapporten verdwijnen weer in de kast. "'Geen budget, geen meerderheid, niet haalbaar’, klinkt het dan. Intussen dreigt de situatie alleen maar te verergeren.”

In 2021 organiseerde minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) samen met minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) een conferentie over de aanpak van stadsrellen. Begin dit jaar zette ze de werkgroep “new way of protesting” op poten om te onderzoeken hoe de politie zich kan organiseren ten aanzien van deze nieuwe vorm van protest.

Eveneens twee initiatieven die onderaan de stapel belandden? “De werkgroep zet haar werkzaamheden - onder leiding van de Federale Politie en de politiezone Brussel-Hoofdstad Elsene - verder”, duidt het kabinet van Verlinden. “Er zijn acht subgroepen opgericht: informatievergaring, risicoanalyses, nieuwe technologieën, opleidingen… De conclusies worden in maart aan de minister bezorgd. De werkzaamheden van de conferentie rond stadsrellen zijn in de werkgroep opgenomen .”

Mensen met een migratieachtergrond maken een belangrijk deel uit van de Brusselse kiezers. Durven politici hen niet tegen de schenen te stampen? “Dat zou bijzonder dom zijn”, meent Gandoul. “Die gemeenschappen eisen net dat de politiek strenger optreedt. Het is makkelijk om simpelweg te spreken over “tuig van de richel”, maar als je een oplossing wil, moet je naar het groter plaatje kijken en adequate maatregelen nemen."

"Daarin achterblijven omdat je bang bent je allochtone achterban te verliezen, zou net een reden voor die gemeenschappen moeten zijn om niet meer op hen te stemmen. PS en Ecolo - om het beestje bij de naam te noemen - komen momenteel in de verste verte niet in de buurt van het begin van een oplossing.”

Niet alleen Gandoul veroordeelt de rellen. Ook Loubna Khalkhali, VRT-journaliste en vrouw van Adil El Arbi, is er niet over te spreken. “Ik voel plaatsvervangende schaamte”, vertelt ze op Studio Brussel. “In Marokko zelf werd heel vredig gevierd. Ze begrepen niet wat er gebeurde. ‘We hebben toch gewonnen, waarom doen ze dan zo’ zeiden ze. Het is heel frustrerend en heel spijtig. Onze vreugde wordt elke keer opnieuw gekaapt door die relschoppers. Ik hoop dat de overheid hen hard gaat aanpakken.”

Op Twitter gaat een filmpje viraal van een Nederlandse man met Marokkaanse achtergrond die met zijn woede geen blijf weet. “Ik kook vanbinnen. Waarom moeten wij het altijd verpesten? Waarom moet een leuk potje voetbal kapot worden gemaakt? En de islam, want de media gaan weer de islam en de Marokkanen erbij betrekken. “Racisten” noemen jullie hen dan, maar jullie maken ze racisten”, fulmineert hij.