‘Jullie hebben iets waardevols weggegooid’: de muziekcassette is terug

“Aanvankelijk door geluidsbandrotten met een hooghartig schouderophalen begroet, is de cassetterecorder bezig zich een vaste plaats te veroveren naast de grammofoon”, zo valt te lezen in een artikel dat eind jaren zestig in verschillende Nederlandse kranten verschijnt. “Een belangrijk voordeel is dat het gebruik zeer eenvoudig is. De cassette kan met één handbeweging in de recorder worden gedrukt en men kan direct spelen.” In de jaren tachtig beleeft deze nieuwe muziekdrager zijn gloriejaren. Maar na de uitvinding van de compact disk, oftewel de cd, verliest hij stilaan terrein. En met de komst van streamingdiensten als Spotify en YouTube lijkt de tape - zeer eenvoudig in gebruik of niet - tot de vergetelheid verdoemd. Lijkt, want inmiddels is de muziekcassette bezig met een voorzichtige opmars. Zo brengen populaire artiesten als Taylor Swift en Harry Styles hun nieuwste muziek weer ouderwets op een bandje uit.

“Toevallig heb ik er vandaag al drie verkocht”, zegt Breno van muziekwinkel Chelsea Records in Antwerpen. “Het is voor ons zeker niet de belangrijkste bron van inkomsten, maar we vinden het leuk om aan te bieden.” De platenzaak heeft er zo’n vijftienhonderd liggen. De prijs varieert van 5 tot 25 euro. “Het is natuurlijk veel eenvoudiger om muziek op Spotify te luisteren, maar dit heeft iets unieks. En het is heus niet alleen populair bij ouderen, want ik zie ook genoeg belangstelling bij bijvoorbeeld twintigers. Misschien dat jongeren bij hun ouders of grootouders een cassetterecorder vinden en denken: hé, dit is curieus. Vervolgens vinden ze het leuk om back in the days te gaan.”

Dat geldt in ieder geval voor de zeventienjarige Joy, de trotse bezitter van inmiddels twaalf cassettes. “Eerst kreeg ik er een paar van mijn opa omdat hij er niks meer mee kon. Ik vind het geluid dat uit de recorder komt indrukwekkend. Omdat het zo eenvoudig is, luister ik ook gewoon muziek via Spotify. Maar een cassettebandje vind ik eigenlijk veel leuker.”

Imperfect

De Belgian Recorded Music Association (BRMA) vertegenwoordigt de Belgische muziekindustrie en bevestigt dat de cassette met een mini-comeback bezig is. Al gaat het over het algemeen om kleine oplages. De verkoopcijfers worden dan ook niet apart bijgehouden. De enige fabriek van de Benelux die nog cassettebandjes maakt staat in het Nederlandse Lochem. Daar zagen ze de productie in vijf jaar tijd meer dan verdubbelen. Dit jaar produceren ze tegen de 35.000 cassettes. In 2017 waren dat er nog maar 15.000.

“Het is een niche”, zegt Jim Remers van platenmaatschappij Excelsior Recordings. “De oplage bedraagt vaak niet meer dan enkele tientallen. Maar als het blijkt aan te slaan, is het een eenvoudig product om bij te maken. Of we een cassettebandje op de markt brengen, hangt af van de artiest en het type muziek. Zo past past het bijvoorbeeld heel goed bij Spinvis, want op de cover van het bekende debuutalbum (uit 2002, MS) staat een cassettebandje afgebeeld.” Het gaat om een foto van de tape waarop Spinvis de eerste demo’s opnam. Excelsior Recordings liet duizend replica’s maken. Compleet met pleistertje.

“De romantiek van de tape schuilt in het avontuur van de imperfectie”, aldus Erik de Jong, alias Spinvis. “Vroeger nam ik met blanco cassettes liedjes van de radio op. Dan zat ik met mijn vinger boven de opnameknop, maar was natuurlijk altijd net iets te vroeg of te laat. De reclames of nieuwsberichten die er tussendoor komen, gaan onderdeel uitmaken van het liedje. Dat maakt de opnames uniek en speciaal van mij. Het leuke aan cassettebandjes is verder dat ze langzaam stuk gaan. Op een gegeven moment komt er een bepaalde ruis overheen. Dat is wonderwel romantisch en eigenlijk heel erg mooi.”

Erik de Jong luistert weliswaar ook op een digitale manier naar muziek, maar blijft aan zijn cassettes gehecht. Niet ondanks, maar juist doordat het niet al te gelikt is. “Iedere keer als ik naar een bandje luister, valt mij bovendien op hoe goed het klinkt. En met ‘goed’ bedoel ik de manier waarop de muziek tot je spreekt, de zeggingskracht van het geluid. Er zit een bepaalde warmte in die bij een digitale opname ontbreekt. Het is fantastisch dat de jongere generatie dat herontdekt. In feite herstellen die de vergissing van hun ouders. Ze zeggen: Ho, ho, jullie hebben iets heel waardevols weggegooid.”

Verlangen naar het analoge

Streamingdiensten als Spotify hebben onze verhouding tot muziek veranderd. De mogelijkheden zijn eindeloos. Bevalt een bepaalde band na een seconde of tien nog niet? Dan klik je met de minste moeite de volgende aan. Daar gaat een bepaalde onrust vanuit. De Jong: “Als ik vroeger muziek kocht, had ik daar voor moeten sparen. Vervolgens draaide ik het album de hele dag. Ook de nummers die ik aanvankelijk niet zo leuk vond. Gaandeweg leerde ik die waarderen. Die kans is er niet wanneer je onmiddellijk doorklikt.”

Artiesten laten zich door die dynamiek beïnvloeden, weet De Jong. “Ze willen ervoor zorgen dat iemand direct geïnteresseerd is. Binnen minstens twintig seconden moet de luisteraar gegrepen zijn. Het is knap als dat lukt, maar op die manier gaat ook veel vertelkracht verloren. Ik houd er bijvoorbeeld van om met een lang en misschien wat vreemd of abstract intro een bepaalde atmosfeer te scheppen. Een groep mensen haakt dan hoe dan ook af.”

De heropleving van cassettebandjes lijkt een tegenreactie. In de gejaagde digitale wereld van vandaag snakken we naar de rust van een bandrecorder. “Wat schaars wordt krijgt waarde”, beaamt trendwatcher en veranderingspsycholoog Herman Konings. “Mensen worden de hele dag omgeven door schermen. Ze zoeken anti-elementen en willen zich onttrekken aan het overaanbod van digitale technologie. Ook de jongere generaties, toch de oerbewoners van de sociale media, blijken daar behoefte aan te hebben. Zeker als ze krijgen te kampen met stress en mentale problemen, grijpen ze op het analoge terug.”

Of dat ook voor de komende generaties zal gelden, is wat Konings betreft nog maar de vraag. “De kinderen die nu een jaar of twaalf zijn, kregen al in hun eerste levensjaar met tablets te maken. Die konden eerder swipen dan praten. Letterlijk. Ik betwijfel of ze later het analoge nog weten te appreciëren. Hun digitale oriëntatie is namelijk ontzettend sterk ontwikkeld. Haast als een tweede moedertaal. Voor Generatie Z en de millennials zit dat iets anders. De digitale technologie kwam hun leven pas binnen toen ze al in de schoolbanken zaten. Zij koesteren nog een - misschien wel onderbewust - verlangen naar het analoge.”

Volgens Konings zegt de revival van cassettebandjes ook iets over de manier waarop de jongere generaties met hun ouders omgaan. “Dat is vaak heel vriendschappelijk. Ouders en kinderen gaan samen naar festivals als Rock Werchter of Tomorrowland. Dat was vroeger ondenkbaar.” Het verklaart waarom de jaren tachtig en negentig weer ‘hip’ zijn. “Kinderen zetten zich veel minder dan vroeger af. Eerder was het not done om naar de idolen van je ouders te luisteren. Tegenwoordig zijn artiesten als Billy Joel en Fleetwood Mac ook bij twintigers ontzettend populair.”

Troost

De blijvende belangstelling voor fysieke muziek is ook goed voor de portemonnee van muzikanten. “Spotify kan alleen iets significants opleveren op het moment dat een artiest heel veel wordt beluisterd”, zegt Remers van Excelsior Recordings. “Op de verkoop van cd’s, vinyl en cassettes is de winstmarge een stuk groter. Mensen vinden het vaak ook leuk om hun favoriete band op die manier te steunen. Na een concert is het druk bij de stand met merchandising. En een cassette is dan goedkoper dan een cd of lp.”

Zeker voor de wat kleinere bands is die verkoop nog altijd een belangrijke inkomstenbron. “Wij spelen in kleine zalen”, legt Frank Schalkwijk, zanger van de Nederlandse band Elephant, uit. “Als het uitverkocht is, verdienen we met een optreden zo’n 800 euro. Na afloop verkopen we dan nog eens voor 400 euro aan cd’s, vinyl en nu dus ook cassettebandjes.”

Schalkwijk had dat in het digitale tijdperk niet verwacht. “Mensen die zijn opgegroeid met YouTube, kopen geen albums meer - zo leek mij. Maar dat is absoluut niet waar. Wij speelden ooit in het voorprogramma van een Amerikaanse band. Het publiek bestond voornamelijk uit mensen jonger dan twintig jaar en we hebben nooit zoveel verkocht als toen.” Fysieke muziek blijft altijd bestaan, zo denkt hij inmiddels. “Spotify houdt een wereld van mogelijkheden in, maar van je idolen wil je iets in de kast hebben staan.”

“De techniek heeft niet gewonnen”, meent ook Erik de Jong (Spinvis). “Gelukkig maar! Mensen willen iets tastbaars, iets dat echt is, een bezit om de rest van je leven bij je te dragen. Dat biedt een vorm van troost.”