‘China staat voor erg moeilijke jaren’: professor Jonathan Holslag fileert de protesten in China

Wat voor een stad is Urumqi?

“Het is de hoofdstad van de autonome regio Xinjiang, dat is de regio die de lockdowns de voorbije maanden het hardst heeft gevoeld. De bevolking bestaat vooral uit Oeigoeren, die al lang onder de duim worden gehouden. Dus je kan zeggen dat het voor die mensen een quarantaine bovenop een quarantaine is. De lockdowns worden namelijk gebruikt om die minderheid nog meer onder controle te houden. Dat de woede daar erg groot is, verbaast dus niet.”

Hoe ongewoon zijn deze protesten?

“We hebben de voorbije jaren al arbeiders gezien die in opstand kwamen tegen fabrieksleiders, of boeren die zich verzetten tegen onteigeningen. Maar dat er op zoveel plaatsen protesten zijn en dat de betogers zich zo openlijk tegen de communistische partij keren, is wel bijzonder. We hebben ook aan de Tsinghua Universiteit, waar de volgende Chinese leiders worden klaargestoomd, erg expliciete boodschappen gezien. De Chinese overheid worstelt hier zeker mee.”

Hoe gaat het regime hiermee om? Kunnen we deze protesten vergelijken met Iran, waar de bevolking ook om meer vrijheid schreeuwt?

“Op dit moment is de opstand nog niet zo emotioneel, agressief en wijdverspreid als in Iran. Het Chinese regime krijgt klappen, maar wankelt niet zo hard als dat in Teheran, dus een vergelijking gaat niet op. Maar dat neemt niet weg dat de Chinezen een heel moeilijke winter tegemoet gaan. De demonstranten vragen om het harde covid-beleid te herzien.

“Maar het regime kan daar gewoon niet op ingaan, omdat het zorgsysteem niet klaar is voor nieuwe coronagolven. Ondanks de welvaart geeft China nog altijd minder uit aan zorg dan een land als Rusland. Sinovac, het Chinese vaccin, is ook veel minder doeltreffend dan onze westerse vaccins. Dat maakt dat het regime moet vasthouden aan grootschalige quarantaines.”

Hoe voelt een gewone Chinees die quarantainemaatregelen?

“In België klaagden we al over de coronamaatregelen. Maar die waren maar klein bier in vergelijking met wat de Chinezen meemaken. Stel je voor dat van het ene op het andere moment de wijk waarin je woont afgesloten wordt met blauwe aluminiumplaten en koeriers het eten komen brengen. In het ergste geval word je naar een quarantainedorp gestuurd, waar je wekenlang in een container verblijft zonder iets om handen.

“In zekere zin is de Chinese overheid nu het slachtoffer aan het worden van haar eigen propaganda, want twee jaar lang heeft ze volgehouden dat het strenge beleid superieur is aan dat van het Westen. Ondertussen komen de kwetsbaarheden van China bloot te liggen. Het vaccin werkt niet zo goed en maar een derde van de zestigplussers heeft een booster gekregen.”

Hoe groot is de economische schade, want de lockdowns leggen toch de Chinese economie plat?

“De schade is heel groot. We zien dat de binnenlandse consumptie stokt en de uitvoer een serieuze knal heeft gekregen. Het Chinese regime maakt de volgende afweging. Wat kost het meeste: de lockdowns of miljoenen doden als het virus opnieuw sterk uitbreekt? Als het regime het huidige covid-beleid opgeeft, dan kan het zorgsysteem door de knieën gaan.

“In dat opzicht is een vergelijking met Cuba erg interessant. Cuba, ook een communistisch land, heeft per inwoner ongeveer vier keer meer dokters en ziekenhuisbedden dan China. Daaraan zie je dat China toch eerder wordt getypeerd door een hard systeem van staatskapitalisme, waar zorg iets is wat vooral de rijke mensen toekomt.”

China kan ook niet meer rekenen op die hoge groeicijfers zoals vroeger. Is het een land in de kering?

“Inderdaad, de gouden jaren zijn voorbij, dat beseffen ze in China ook. De koopkracht is minder snel toegenomen en de werkloosheid stijgt. Zeker bij de hoogopgeleide stedelijke bevolking. Die laat nu natuurlijk van zich horen. Het land is altijd een baken van stabiliteit geweest, maar dat ligt stilaan achter ons.

“China staat voor erg moeilijke jaren. Het land wordt meer en meer een wankelende reus en dat houdt ook een risico in, want wankelende reuzen zijn meestal gevaarlijk. Zeker als één leider binnen één partij alle touwtjes in handen heeft en koste wat het kost zijn aanzien wil behouden.”

Hoe gaan we de Chinese economische malaise in het Westen voelen?

“Op de korte termijn wordt het lastiger voor winkelketens en bedrijven om producten uit China binnen te trekken. In een aantal segmenten zullen er grote tekorten zijn. Dat zal blijven duren tot de Chinezen een oplossing hebben gevonden voor hun covid-beleid en een nieuw vaccin hebben. We spreken al gauw over volgende zomer voor dat volledig is toegediend. Dat maakt dat de eindejaarsperiode, die traditioneel erg belangrijk is voor de Chinese export, toch wel in het gedrang komt.

“Nadien kan de situatie helemaal omslaan. De Chinezen zijn hard aan het investeren in extra productiecapaciteit. Fabrieken en containerschepen worden nog steeds in een razendsnel tempo gebouwd. Dus de kans is groot dat er na die lastige periode ineens een tsunami aan Chinese producten op de markt komt. Momenteel is dat nog moeilijk te zeggen.”