Zwart gat verorbert ster op 8,5 miljard lichtjaar van hier en spuwt lichtstraal uit zo helder als 1.000 biljoen zonnen

Op 11 februari spotte de telescoop van de Zwicky Transient Facility in Californië een atypische, heldere flits in de lucht. De lichtflits, AT 2022cmc genaamd, was anders dan die astronomen doorgaans waarnemen. Het licht leek zelfs sterker dan 1.000 biljoen zonnen samen en kwam van 8,5 miljard lichtjaar ver. Getallen die écht doen duizelen en voor ons brein eigenlijk niet te vatten zijn.

Toch een poging. Een lichtjaar is de afstand die het licht in een jaar aflegt. Als je weet dat licht met ruim een miljard kilometer per uur reist, dan weet je ook dat een afstand van 8,5 miljard lichtjaar énorm ver weg is van onze aarde, meer dan halfweg het universum. En die duizendbiljoen, dat is dan weer een ‘1' met vijftien nullen. Héél veel zonnen dus.

Astronomen van over de hele wereld waren gefascineerd en er werden nog zo’n twintig andere telescopen ingezet. Het onderzoek naar de spectaculaire ontdekking leidde tot twee artikels die deze week gelijktijdig verschenen in de wetenschappelijke tijdschriften Nature en Nature Astronomy. Hun conclusie is dat het opgepikte signaal voortkwam uit een unieke, extreme “getijdenverstoring” (TDE of tidal disruption event in het Engels). Dat is een kosmisch fenomeen waarbij een ster zo dicht bij een superzwaar zwart gat komt, dat het door de door de getijdenkrachten van het zwarte gat wordt verscheurd.

Dat gebeurt nog: de vorige waarneming is beschreven in 2012. Heel af en toe - in ongeveer 1 procent van de gevallen - gaan zwarte gaten zodanig fel tekeer tijdens hun maaltijd dat de ster aan flarden gaat nog voor ze helemaal en definitief verdwijnt. De enorme zwaartekracht kan dan stukken van dat materiaal met bijna de lichtsnelheid in de ruimte slingeren. De Amerikaanse astronoom John Wheeler vergeleek het met een tube tandpasta die je heel hard in het midden vastknijpt, zodat aan beide kanten van de tube tandpasta wegschiet. Mutatis mutandis gebeuren die uitbarstingen dan aan de polen van het zwarte gat.

Als de wetenschappers het bij het rechte eind hebben, dan gaat het ditmaal om de verste TDE van de vier soortgelijke met zo’n snelle straal die tot nu toe werden gespot. Maar nog straffer was de intensiteit van de lichtflits die van materie uit de binnenkant van het superzware gat stroomde en met een supersonische snelheid reisde. De extreme helderheid kan enkel worden verklaard als de TDE ook rechtstreeks naar ons wees. Omdat het licht van AT 2022cmc op ons afkomt, wordt het niet minder fel naarmate het vordert. Integendeel, de straal wordt alsmaar helderder, nog meer door de enorme kracht waarmee ze uitgespuwd wordt en waardoor ze de lichtsnelheid benadert. Dat effect heet ‘Doppler-boosting’ en is vergelijkbaar met het geluid van passerende sirenes dat sterker wordt als het nadert.

LUISTER. Dit is het spookachtige geluid van een zwart gat