Gent dooft de lichten: donkere tijden voor vrouwen die willen uitgaan? ‘’s Nachts fietsen vind ik nu al eng’

Na Vilvoorde, Grimbergen, Ninove en tal van andere Vlaamse steden gaat nu ook Gent in op het voorstel van netbeheerder Fluvius om ’s nachts de straatverlichting te doven. Concreet gaat de Arteveldestad alle verlichting in de straten, parken en pleinen van Gent na middernacht uitschakelen op zondag, maandag, dinsdag en woensdag. De andere drie dagen blijft er ’s nachts licht.

De beslissing maakt deel uit van een grote besparingsoperatie van meer dan 20 miljoen. Door de straatlichten vier dagen per week te doven, zou de stad dit jaar 1,3 miljoen euro besparen. Dat er ergens bespaard moet worden om de hoge inflatie en energiefacturen te dekken, begrijpt iedereen wel. Toch kijken weinigen ernaar uit om ’s nachts door een pikdonkere stad huiswaarts te moeten fietsen of wandelen. “’s Nachts fietsen langs een onverlicht pad, bijvoorbeeld langs de Schelde, dat vind ik nu al eng”, zegt Lara (26) uit Gent. “Een hele stad zonder verlichting heb ik nog niet meegemaakt, maar ik kijk er niet naar uit.”

Komt ‘het beest’ ook echt naar buiten als de lichten uitgaan, zoals The Opposites al zongen? Niet meteen. Afgaande op de wetenschappelijke literatuur blijkt er weinig tot geen verband te zijn tussen de hoeveelheid straatverlichting en criminaliteit. “Criminaliteit meten is op zich is al moeilijk”, zegt criminoloog Pia Struyf (VUB). Het aantal aangiftes van diefstal of aanranding vormen maar het topje van de ijsberg, en ook onderzoeken op basis van zelfrapportage geven slechts een beperkt beeld.

Als onderzoekers de impact van straatverlichting willen meten, moeten ze bovendien een duidelijk beeld hebben van de criminaliteit voor en na de introductie van straatlichten. “Ook moet je eigenlijk verschillende buurten in je onderzoek opnemen. Want de criminaliteit kan dan wel tijdelijk dalen in één buurt, misschien neemt ze in een andere wijk daardoor net toe. Dat alles maakt dat we weinig bewijs hebben dat straatverlichting doven tot meer criminaliteit leidt.”

Dat betekent niet dat Gentenaars zich om niets druk maken. Straten zonder verlichting zijn dan wel niet aantoonbaar onveiliger, ze voelen wel een stuk onveiliger aan. “Mensen herkennen een situatie waarin het donker is automatisch als onveilig”, zegt stadsgeograaf Mattias De Backer (VUB). “Mensen voelen zich het veiligst op plekken waar veel andere mensen zijn. Maar als het donker is op straat, komen minder mensen naar buiten, waardoor er minder sociale controle is.”

De Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS) vreest dat door het doven van de lichten minder studenten geneigd zullen zijn om ’s nachts uit te komen. “We begrijpen dat er maatregelen genomen moeten worden, maar dit kan ten koste kunnen gaan van groepen die zich sowieso al kwetsbaarder voelen, of studenten die ver van de uitgaansbuurt wonen”, zegt voorzitter Julien De Wit.

Experts vrezen ook dat met name vrouwen en meisjes zich sneller onveiliger zullen voelen in een onverlichte stad. Meer licht op straat wordt net als een van de belangrijkste maatregelen gezien om steden vrouwvriendelijker te maken. Toen de Brusselse vzw Garance in 2012 negentien wandelingen met vrouwen door Brussel maakte, bleek betere straatverlichting een van hun voornaamste aanbevelingen om de hoofdstad aangenamer te maken.

Bij gebrek aan straatverlichting gaan vrouwen - bewust of onbewust - hun gedrag aanpassen, zegt Struyf. “Vrouwen gaan dan veiligheidsmechanismen inbouwen, zoals hun sleutels of hun telefoon vasthouden in hun handen. Ook gaan ze wellicht minder geneigd zijn om te voet of met de fiets ergens naartoe te gaan, of gewoon vaker binnenblijven.”

Ook Lara denkt dat ’s nachts door Gent trekken niet hetzelfde wordt zonder straatlichten. “Door parken lopen zonder verlichting, dat ga ik zeker niet doen. En hoewel ik nog steeds wekelijks op café wil, zal ik het toch appreciëren als iemand mee naar huis fietst. Ergens is het jammer dat dat nodig is.”

Volgens onderzoekers is het dan ook niet aangewezen om de lichten in de hele stad te doven. In een studie die Struyf uitvoerde voor West-Vlaamse gemeenten, geeft ze de aanbeveling om een balans te vinden tussen energiebesparing en het veiligheidsgevoel van burgers. Idealiter wordt daarbij per stadsdeel bekeken hoeveel licht aangewezen is. “Zo kan het geen probleem zijn om in bepaalde residentiële buurten van Gent ’s nachts de lichten te doven. Maar in een buurt als de Overpoort, waar ’s nachts studenten feesten en naar huis wandelen, is het niet slim om alle verlichting te doven.”

Ook netbeheerder Fluvius laat de optie open om per wijk de verlichting aan te passen, al zou dat heel wat meer tijd vragen. “Door de manier waarop ons elektriciteitsnetwerk in de loop der jaren gegroeid is, is het in Gent helaas niet mogelijk om een bepaalde straat of buurt, zoals de Overpoort, wel verlicht te laten”, zegt Filip Watteeuw, bevoegd schepen in Gent.

Wel zegt hij dat de veiligheid van de inwoners een prioriteit blijft. “We gaan uitgebreid monitoren wat het doven van de verlichting voor effect heeft. Als blijkt dat er in bepaalde gebieden extra maatregelen nodig zijn om mensen een veilig gevoel in de stad te geven, zullen we dat doen.”