Meer dan 6 miljard aan investeringen in ons elektriciteitsnet: wat zal u daarvan merken op uw factuur?

Om ons elektriciteitsnet klaar te stomen voor de energietransitie moeten grote investeringen doorgevoerd worden. Zo zijn er extra hoogspanningslijnen nodig om windenergie aan land te brengen en om ons elektriciteitsnet te verbinden met het buitenland, en moeten op sommige plaatsen hoogspanningslijnen worden verzwaard. De federale energieregulator CREG, die waakt over de energieprijzen, verwacht op basis van de plannen van hoogspanningsnetbeheerder Elia tussen 2024 en 2034 zo’n 6,6 miljard aan investeringen.

In een advies waarover de krant De Tijd bericht, waarschuwt de regulator voor de impact daarvan op de elektriciteitsfactuur. De CREG verwacht dat de geplande investeringen de komende tien jaar zullen leiden tot ‘ten minste een verdubbeling’ van de transmissienettarieven. Die bedragen voor een gemiddeld gezin vandaag ongeveer 35 euro per jaar.

In het Federaal Ontwikkelingsplan, waarover nog tot 16 januari een openbaar onderzoek loopt, lijst netbeheerder Elia op welke aanpassingen aan het elektriciteitsnet het nodig acht tussen 2024 en 2034. Concreet gaat het onder meer om investeringen in de Nautilusverbinding met het Verenigd Koninkrijk, de nieuwe West-Vlaamse Ventilus-hoogspanningslijn, een verbinding met Denemarken, en een versterking van ruggengraat van ons elektriciteitsnet.

De CREG wijst er in zijn advies op dat Elia geen gedetailleerde informatie verschaft over de kosten van de geplande projecten. “Er is meer informatie nodig om een gemotiveerd oordeel te kunnen vellen over de noodzaak en de meerwaarde van de verschillende projecten in het plan”, zegt CREG-woordvoerder Chris Ceuppens.

Na het openbaar onderzoek moet minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) haar goedkeuring voor het plan geven. Maar in hun advies wijzen de CREG experts erop dat wanneer het plan door de minister is goedgekeurd, ze enkel nog kunnen toezien op de redelijkheid van de kosten. Volgens sommige critici is het bovendien in het belang van Elia om veel te investeren, want het mag een winstmarge op zijn infrastructuur doorrekenen via de elektriciteitsfactuur.

“Dit is geen wenslijstje”, reageert Elia woordvoerster Marie-Laure Vanwanseele. “We staan nu eenmaal voor een gigantische uitdaging als we omwille van de klimaatverandering en geopolitieke spanningen versneld op hernieuwbare energie willen inzetten. Maar het zijn de politici die de koers uitstippelen. Wij kijken enkel wat daarvoor nodig is en zijn daarbij niet uit op zo veel mogelijk investeringen. Zo hebben we in het Ventilus dossier altijd voor de goedkoopste oplossing gepleit.”

Volgens Vanwanseele is het normaal dat gedetailleerde kostenramingen ontbreken. “Die moeten we wettelijk pas in een latere fase voorzien. Voor sommige projecten - denk aan Ventilus - is het door onduidelijkheid over de precieze plannen bovendien nog niet duidelijk wat de kostprijs exact zal zijn.”

Maar de CREG zou graag zien dat Elia met meer gedetailleerde kosten- en batenanalyses komt vóór de regering het licht op groen zet.

Bovenop capaciteitstarief

De verwachte tariefverhoging komt bovenop de invoering van het capaciteitstarief in 2023. Dat heeft op zijn beurt een impact op distributienettarief, de vergoeding die u betaalt voor het onderhoud van laagspanningsnet dat elektriciteit tot bij u thuis brengt. Dat nettarief maakt ongeveer 13 procent van de totale factuur uit wordt voortaan deels berekend op basis van uw piekverbruik, de maximale hoeveelheid elektriciteit die u tegelijk gebruikt. Die verandering levert winnaars en verliezers op, maar volgens onderzoek door de Universiteit Gent zou het verschil in de meeste gevallen beperkt blijven tot enkele tientallen euro.

De investeringen van Elia hebben een impact op een ander deel van de stroomfactuur. Via de transmissienetkost, goed voor ongeveer twee procent van de totale factuur, betaalt u mee voor het onderhoud van het hoogspanningsnet. “In beide gevallen gaat het eigenlijk om een peulschil ten opzichte van de totale elektriciteitsfactuur”, zegt energie-expert Joannes Laveyne (UGent). “Daarop hebben de volatiele energiemarkten een veel grotere impact.” Let wel: hoe meer de elektriciteitsprijzen zakken, hoe groter het aandeel van netkosten in de factuur wordt.

Laveyne wijst erop dat de geplande investeringen in betere verbindingen tussen landen op termijn voor stabielere en lagere elektriciteitsprijzen kunnen zorgen. “Al komt er onvermijdelijk eerst een periode waarin je meebetaalt aan de investeringen, maar er nog niet de vruchten van plukt.”

Wat komt er nog op ons af? Ook de subsidies voor nieuwe energiecentrales, die de sluiting van de kerncentrales moeten opvangen, moeten nog worden doorgerekend. “Maar de overheid heeft er zich toe verbonden dat op een budgetneutrale manier te doen”, zegt Laveyne. “Het valt wel af te wachten wat Engie Electrabel zal eisen voor het eventueel langer openhouden van de kerncentrales en welke impact dat zal hebben op de factuur. Onzekerheid is momenteel de enige zekerheid.”