Regering-Jambon zet stilaan haar tanden in het stikstofdossier: een harde botsing dreigt tussen N-VA en cd&v

Jambon I is zo goed als klaar met haar huiswerk voor 2022. De pachtregels zijn hervormd. Ventilus is op gang getrokken. Het gewraakte mestactieplan is doorverwezen naar de landbouw-, milieu- en natuurorganisaties. En ook over de invoering van statiegeld groeit er consensus.

Blijft over op het to-dolijstje: het veelbesproken stikstofakkoord.

Sinds begin vorige week hebben Vlaams minister-president Jan Jambon en bevoegd minister Zuhal Demir (beiden N-VA) daarom bilaterale gesprekken opgestart met hun collega’s. Vrijdagochtend staat een onderhoud met de ministers Hilde Crevits en Jo Brouns (beiden cd&v) op de agenda.

Rode lijst

Sinds februari hebben meerderheidspartijen N-VA, cd&v en Open Vld een akkoord over de aanpak van het stikstofprobleem. Boeren zullen hun uitstoot (door verdamping uit mest) moeten verlagen en 41 ‘rode bedrijven’ met een hoge uitstoot nabij natuurgebied moeten dicht. De boerderij van de abdij van Averbode is het bekendste voorbeeld.

Het openbaar onderzoek naar het stikstofakkoord is onlangs afgerond. Het overheidsdepartement Omgeving heeft sinds de zomer meer dan 20.000 bezwaren verwerkt. Volgens bronnen binnen N-VA zijn daarbij geen grote, fundamentele problemen aan het licht gekomen in het rekenmodel achter het akkoord. Wel moet een aantal “juridische onduidelijkheden” worden weggewerkt. “Van alle bezwaren zijn er ongeveer duizend waarnaar men grondig moet kijken”, zegt een andere bron.

Als dat klopt, lijkt het vooral goed nieuws voor N-VA. Minister Demir wil graag vaart maken met de finalisering van het stikstofakkoord. Anders dreigen er volgens haar “Nederlandse toestanden” waarbij rechters een harde vergunningenstop afkondigen voor de landbouw en industrie om de hoeveelheid stikstof in de natuur te verminderen.

Politiek debat

Cd&v en ook Open Vld hebben nog twijfels bij het stikstofakkoord. Beide partijen hebben al duidelijk gemaakt dat er wat hen betreft nog (heel) stevig aan gesleuteld moet worden. Onder meer aan de lijst van de rode bedrijven die hun deuren tegen 2025 moeten sluiten – als ze dat willen via een snellere uitkoopregeling, anders gedwongen.

Volgens de christendemocraten moet het stikstofakkoord meer rekening houden met nieuwe technologie om de stikstofuitstoot van stallen te verlagen, moet de bereidwilligheid van landbouwers om extra inspanningen te leveren meer meetellen en moet er ook meer aandacht zijn voor ‘niet-rode’ landbouwbedrijven waarvan de eigenaar vrijwillig wil stoppen omdat er geen opvolging is.

“Er is een lijst gemaakt in 2015. We moeten zorgvuldig kijken naar wie sindsdien nog inspanningen heeft gedaan om de stikstofuitstoot te verminderen. (...) Voor rode bedrijven die vergund zijn en inspanningen gedaan hebben die niet zijn meegenomen, moet er wel iets kunnen. Dat zal ook het politieke debat zijn in de regering”, aldus minister van Landbouw Brouns dinsdag in Het Nieuwsblad.

Van de huidige rode lijst zouden een tiental bedrijven – zowat een kwart van het totaal – al hebben aangegeven dat ze een uitkoopregeling willen aanvaarden.

Een ander probleem dat bij cd&v wordt aangestipt, is een recent arrest over een serre in Overijse. Daaruit zou blijken dat er mogelijke sprake is van discriminatie tussen landbouwers en de industrie, die minder strenge stikstofnormen krijgt opgelegd. Volgens cd&v kan dit arrest het hele stikstofakkoord ondermijnen. N-VA zwaait met een juridische nota die dat tegenspreekt.

Majeur probleem

Binnen N-VA lijkt men hoegenaamd niet van plan de onderhandelingen van februari nog eens over te doen. Als er juridische problemen opduiken, dan zijn aanpassingen nodig, klinkt het. “Maar het zou héél vervelend zijn om nu alles wat we politiek al beslist hebben over de aanpak van stikstof weer in vraag te stellen.” Dan dreigt een majeur probleem in de centrumrechtse coalitie.

Bij Demir is men ervan overtuigd dat er finaal geen pijnloos akkoord te maken valt, dat de boeren veel minder zullen voelen en waartegen ze niet zullen betogen.

Door te sleutelen aan de rode lijst dreigen enkel meer landbouwers hun bedrijf te moeten sluiten, luidt het nog. De boerderij van de abdij van Averbode bijvoorbeeld – een symbool voor de boeren maar ook voor gewezen Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten – zou in zowat elk denkbaar scenario te veel stikstof blijven uitstoten.

Rechtszaken

Bram Bombeek, journalist voor het Vlaamse Informatiecentrum Land- en Tuinbouw (VILT) en oud-woordvoerder van N-VA, vreest dat de regering zich zal vastrijden. “Men zou veel meer moeten inzetten op de vrijwillige uitstap van landbouwers”, onderstreept hij. “Daar kun je meer ‘stikstofwinst’ boeken dan met gedwongen sluitingen die zullen leiden tot jarenlange rechtszaken. Rechtszaken die de overheid zal verliezen. Een decretale basis is er sowieso nog niet en eigenlijk moet je ook altijd in minder ingrijpende alternatieven dan een sluiting voorzien om de stikstofuitstoot onder controle te brengen.”

Gedwongen sluitingen tegen 2025 zullen volgens Bombeek tot een “juridische puinhoop” leiden. “De echte deadline voor de aanpak van stikstof ligt sowieso pas in 2050. Dat het opeens zo snel moet gaan, is meer een kwestie van politieke profilering dan van juridische noodzaak.”