Mohamed Abrini: “Als transport blijft gebeuren met satanische muziek en blinddoek beantwoord ik geen vragen meer”

De eerste procesdag over de aanslagen van 22 maart zit erop. De zitting van vandaag stond in het teken van de identificatie van de partijen en uitleg over het verloop van het proces. De voorzitter van het hof van assisen, Laurence Massart, wees de juryleden er in het begin op dat ze zich niet mogen laten leiden door wraak bij het vormen van hun oordeel.

Toen Mohamed Abrini even later het woord vroeg, speelde hij daar op in. “Ik onderga al zeven jaar uw wraak”, liet hij optekenen. De terreurverdachte voelt zich bij elke overbrenging “vernederd”, onder meer omdat hij zich telkens moet uitkleden, en omdat hem een blinddoek wordt omgedaan en hij naar “satanische muziek” moet luisteren. “Ik zal niets zeggen tot het einde van het proces als het zo blijft doorgaan”, zei Abrini, die het “niet normaal” vond. Hij stelde dat er bij het proces in Frankrijk “wel respectvol” met hem werd omgegaan.

Advocaat Jonathan De Taye, die beschuldigde Ali El Haddad Asufi vertegenwoordigt, trad Abrini bij. Zijn cliënt werkt volgens hem al jaren goed mee, maar ook hij wordt bij zijn detentie en transport slecht behandeld. “Het gaat hier niet om chantage”, klonk het. “Het proces in Frankrijk is goed verlopen, net omdat de autoriteiten hen goed behandelden.”

De Taye legde uit dat de beschuldigden dagelijks naakt gefouilleerd worden, “om de anus te inspecteren”. “Denken ze hier misschien een pistool te vinden? Moet dit in een rechtstaat?” Ook hekelde hij dat beschuldigden geblinddoekt overgebracht worden vanuit de gevangenis met luide muziek. “Het is geen waardig proces als de detentie niet waardig is”, besloot hij. Ook Vincent Lurquin, de advocaat van Hervé Bayingana Muhirwa, klaagde de omstandigheden van de detentie aan. Hij stelde dat zijn cliënt al acht dagen dezelfde kleren draagt.

De Taye zei dat hij vandaag nog de ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken in gebreke zou stellen. Als een reactie uitblijft, zou hij een zaak in kort geding aanspannen en vragen om het proces in de tussentijd te schorsen. Voorzitster Massart reageerde dat de detentie- en overbrengingsvoorwaarden niet tot haar bevoegdheden behoorden. Ze blokte uiteindelijk het debat af en wilde niet verder ingaan op de kwestie, zolang er geen conclusies zijn neergelegd.

De Taye kondigde aan dat hij morgenvoormiddag, bij het begin van de tweede procesdag, die conclusies zal neerleggen. “Meer dan waarschijnlijk” spant hij dan ook een kort geding aan, zei hij in de wandelgangen. De advocaat benadrukte dat de bedoeling van zijn demarche is om te garanderen dat het proces “goed verloopt”.

KIJK. Met zwaar gepantserde voertuigen - sommige zelfs uitgerust met een stormram - wordt Salah Abdeslam getransporteerd

Het proces in het Justitia-gebouw in Evere had eigenlijk al in oktober moeten beginnen. Omdat de veelbesproken glazen beschuldigdenbox aangepast moest worden, werd de rechtszaak echter twee maanden uitgesteld.

Vandaag startte het proces met een uur vertraging. De oorzaak lag bij de lange wachtrijen aan de toegangscontroles. Er waren dan ook grote veiligheidsmaatregelen getroffen. Ook buiten de rechtszaal. Op beelden is te zien hoe Salah Abdeslam met een gepantserd politievoertuig overgebracht werd vanuit de gevangenis van Haren.

Verschillende (nabestaanden van) slachtoffers zijn op deze eerste procesdag komen opdagen. Onder hen ook de zus van Sabrina, een 24-jarige jongedame die stierf in het metrostation en daarbij een zoontje naliet. “Ik ben hier omdat ik het belangrijk vind om haar te vertegenwoordigen”, zei Sarah Esmael Fazal. “Of het moeilijk is? Dat gaat wel.”

“Naar de beschuldigden toe heb ik geen haat. Ik heb hen vergeven. Ik ben oké met mezelf, ik heb vertrouwen in mezelf. Van de beschuldigden verwacht ik geen antwoorden hier. Ze hebben hun daad gesteld. Ik denk niet dat ze meer antwoorden zullen geven.”

Christelle Giovannetti overleefde de aanslag in het metrostation van Maalbeek. “Ik ben nerveus. Ik weet dat het een historisch proces is. Het is de eerste dag van vele. Ik was al hier op de preliminaire zitting op 12 september, dus ik heb de beschuldigden al gezien. Dat is al een stuk stress minder, maar vandaag begint het echt.”

“Het is symbolisch belangrijk en brengt ook veel emoties mee. Veel herinneringen en nachtmerries komen naar boven, het was een moeilijke nacht. Ook al zitten we hier in een gerechtsgebouw, toch overheerst een gevoel van onrechtvaardigheid. Er waren tientallen doden en honderden slachtoffers. Ik verwacht om hier meer antwoorden te krijgen op mijn vragen.”

Sylvie Ingels overleefde de bomaanslag in de luchthaven van Zaventem. “Het is een belangrijke dag, we moeten hier zijn. Toch zijn we zeer angstig. Het proces zal zes à zeven maanden duren, we moesten wel een keer de drempel overwinnen. Dus nu zijn we hier.”

Op 30 november vond al een eerste zitting plaats voor de selectie van de jury. Na een lange dag, waarbij Massart negen uur luisterde naar redenen voor een mogelijke vrijstelling van kandidaat-juryleden, werden uiteindelijk vijf mannen en zeven vrouwen geloot als effectieve jury. Nog eens negen vrouwen en vijftien mannen werden opgetrommeld als plaatsvervangende juryleden. Van die 24 ‘invallers’ blijven er nu nog maar 22 over.

Twee plaatsvervangende juryleden zijn vandaag immers afgehaakt. Volgens voorzitster Laurence Massart gaf een van hen aan dat ze Engelstalig is, een vruchtbaarheidsbehandeling volgt en daarom niet kan zetelen. Ze heeft een medisch attest, weliswaar één dat dateert van de dag van de samenstelling van de jury. Het andere plaatsvervangende jurylid heeft naar eigen zeggen diabetes.

Massart verwelkomde de juryleden en bedankte hen voor de uitvoering van hun burgerplicht. “Dit proces verstoort immers jullie privéleven, jullie sociale leven, jullie familiale leven”, klonk het. Ze benadrukte ook dat de jury samen met het hof steeds aanwezig moet zijn. “Elke dag, elke minuut van de zitting. Zonder jullie en zonder ons stopt het proces.”

De vraag is hoe lang het zal duren voor een eerste jurylid vervangen moet worden. Het proces duurt naar verwachting zes tot negen maanden. Als er op een gegeven moment geen twaalf juryleden meer over zijn, moet het proces worden overgedaan.

De voorzitter legde vervolgens uit wie de verschillende partijen zijn in het proces. Tot slot somde Massart de zestig onderzoeksdaden op die ze bijkomend gevraagd heeft. Het gaat onder meer om extra mentale onderzoeken, de identificatie van bepaalde figuren in het dossier en extra telefonieonderzoek.

In totaal tien beschuldigden staan terecht: Oussama Atar, Mohamed Abrini, Salah Abdeslam, Ali El Haddad Asufi, Bilal El Makhoukhi, Hervé Bayingana Muhirwa, Smail Farisi, Ibrahim Farisi, Osama Krayem en Sofien Ayari. Oussama Atar, die beschuldigd wordt als leider van een terroristische groepering, is de enige die ontbreekt in de rechtbank. In april 2019 maakte terreurgroep IS zijn dood bekend, maar sluitend bewijs is er daarvoor niet. Daarom wordt hij toch bij verstek berecht.

Massart benadrukte dat de tien beschuldigden door de jury op dezelfde manier behandeld moeten worden. “Een van hen laat verstek, maar hij verdient even goed jullie aandacht. Hij zou gestorven zijn, maar we weten het niet zeker”, klonk het.

De gebroeders Farisi werden apart behandeld, omdat zij als enigen niet in de gevangenis zitten. Zij mochten plaatsnemen aan een tafel vlak voor de box. “Zij zouden enkel hand-en-spandiensten verleend hebben”, stelt terreurexpert Faroek Özgünes.

Rond 12.30 uur startte Massart met de identificatie van de 957 burgerlijke partijen. Zij mogen zich laten vertegenwoordigen door een advocaat, maar dat is niet verplicht. Heel wat slachtoffers laten zich vertegenwoordigen door advocaten van de collectieven V-Europe of Life4Brussels. De identificatie van de burgerlijke partijen zal de rest van de procesdag duren. “Maar mensen kunnen zich in de loop van het proces ook nog altijd burgerlijke partij stellen”, aldus Özgünes.

Na deze eerste dag met veel uitleg en administratie start voorzitter Laurence Massart morgen met uitleg over de eed die de juryleden vorige week hebben afgelegd. Daarna starten de federale procureurs, Bernard Michel en Paule Somers, met de voorlezing van de akte van beschuldiging, de samenvatting van het onderzoek van het openbaar ministerie. Die telt 469 bladzijden en de voorlezing ervan zal volgens de planning drie dagen in beslag nemen. Indien er aktes van verdediging zijn, worden die volgende week voorgelezen. Vanaf 19 december staat de ondervraging van de beschuldigden op de agenda.

De pers uit binnen- en buitenland is massaal aanwezig. Journalisten moesten vanochtend lang wachten in de regen, naar verluidt ook omdat de politie niet op tijd klaar was. De ingang zou om 7.30 uur open zijn, maar pas na 8 uur mochten de eerste journalisten binnen.

In totaal vielen er bij de zelfmoordaanslagen 32 doden en 324 gewonden.

Lees ook: Dit zijn de 32 dodelijke slachtoffers van de aanslagen in Brussel op 22 maart en hun geliefden: “Ik heb België een lange tijd geháát” (+)