Plassen in vertrekhal van luchthaven Charleroi kost voortaan 1 euro: gedragen we ons netter als we moeten betalen?

Reizigers die naar het toilet willen in de vertrekhal van de luchthaven van Charleroi, moeten daarvoor vanaf nu 1 euro neertellen. Voorheen kon dit gratis. “Medewerkers van het schoonmaakbedrijf werden te vaak geconfronteerd met vieze toiletten en vandalisme”, reageert de directie kort op de beslissing.

In ruil krijg je een kortingsbon voor één van de zaken in de luchthaven, maar dan nog vinden veel bezoekers de prijs voor een toiletbezoek aan de hoge kant. “Naar het toilet gaan is een essentie” en “hier komen enkel reizigers, daar wordt geen misbruik van gemaakt” redeneren zij. 

Het is nog maar de vraag of het aanrekenen van 1 euro voor een schonere plaspauze zal zorgen. Volgens gedragseconoom Mathias Celis (UGent) gedragen we ons niet per se netter omdat we ervoor hebben betaald. 

“Er moet een rechtstreekse, visibele verbetering aan vasthangen vooraleer iemand zijn of haar gedrag aanpast. Had de luchthaven het marketinggewijs slim willen spelen, hadden ze bijvoorbeeld enkele weken de toiletten kunnen laten verloederen om een statement te maken: “Niet investeren in propere toiletten is gelijk aan een slechte beleving”. Ik weet niet wat de directie met de extra inkomsten van plan is, maar van iets gratis iets betalend maken zonder extra kwaliteit in de plaats te geven, valt doorgaans niet in goede aarde.”

Er zijn volgens Celis wel degelijk manieren om mensen meer in het gareel te laten lopen, maar die hoeven geen stukken van mensen te kosten. “Een collega voerde recent een grote studie uit bij ArcelorMittal. Doel was om medewerkers vaker hun handen te laten wassen na een toiletbezoek. 

Wat bleek? Louter en alleen een citrusgeur in de lucht spuiten, deed hen dat significant vaker doen. Het plakken van een vlieg, goal of roos in een urinoir zorgt er dan weer voor dat mannen beter mikken. Zulke kleine interventies hebben een gigantische return on investment en hebben een positiever effect dan wanneer mensen simpelweg een euro moeten neertellen.”

Omgekeerd is het wel zo dat vuile toiletten “uitnodigen” om er zelf ook de kantjes van af te lopen. “Dat heeft de zogenoemde “broken windows theory” ons geleerd”, weet Celis. “Vuil zien, doet verder vervuilen. Zie je een appartement met een gebroken ruit, dan wordt daar statistisch gezien vaker ingebroken en komt er nog meer probleemgedrag tot uiting. Het zet een sociale norm." 

"Een aantal jaar geleden was stad Gent het zo beu dat een stadspark telkens opnieuw vervuild werd, dat ze de boel de boel lieten om aan te tonen “kijk eens hoe vies jullie het maken”. We hadden hen gewaarschuwd dat dit een averechts effect zou hebben, en dat bleek ook zo in praktijk. Dat project is snel weer afgebroken.”