‘Als Rusland dit nog niet kon neerhalen, voorspelt dat niet veel goeds’: zette Oekraïne 40 jaar oude Sovjet-drone in tegen Russische luchtmachtbases?

Vanmorgen was het weer zover. Amper 24 uur na de twee explosies op Russische luchtmachtbases diep in het binnenland, ontplofte een olieopslagtank op de militaire basis bij de luchthaven Koersk-Vostotsjny, 100 kilometer van de Oekraïense grens. Gouverneur Roman Starovojt meldde een droneaanval, maar zei dat er geen gewonden waren gevallen en dat de hulpdiensten ter plaatse waren. Uren later steeg er nog altijd een dikke rookwolk op boven de luchthaven.

Voor de derde keer in twee dagen tijd lijkt Oekraïne er dus in geslaagd te zijn door de Russische luchtverdediging te dringen en een militair doelwit aan te vallen op Russisch grondgebied. Het Oekraïense leger neemt op die manier niet enkel op het slagveld het initiatief over, maar voor het eerst ook in Rusland zelf.

Het belang daarvan valt moeilijk te onderschatten. “Als de incidenten bewuste aanvallen blijken te zijn, zal het Kremlin ze waarschijnlijk zien als een van de belangrijkste mislukkingen in het beschermen van de eigen troepen sinds het begin van de invasie”, analyseert het Britse ministerie van Defensie.

‘Steek een bom in hun zak en ze merken het nog niet’

De luchtmachtbasis van Engels is bijvoorbeeld de thuisbasis van strategische bommenwerpers die deel uitmaken van de Russische nucleaire afschrikking. Twee Tu-95-vliegtuigen raakten beschadigd, gaf Rusland toe.

Invloedrijke Russische militaire bloggers reageerden meteen bijzonder gepikeerd. “De schapen achterin blijven hun complete incompetentie tonen”, schreef het Telegram-kanaal @Milinfolive met meer dan 500.000 volgers. “Niets hebben ze geleerd van vorige incidenten zoals op de Krim. Soms lijkt het alsof je een bom in hun achterzak kunt steken en nog zouden ze het niet merken. En als ze het wel merkten, zouden ze zeggen dat het allemaal gepland was.”

Ook de afstand viel op: Engels ligt op meer dan 600 kilometer van het front, Dyagilevo is 500 kilometer van Oekraïne verwijderd, en amper 200 kilometer van Moskou. Het is de allereerste keer dat drones zo’n grote afstand over Russisch grondgebied overbruggen zonder opgemerkt en neergehaald te worden.

Johan Gallant, expert Wapensystemen en Ballistiek aan de Koninklijke Militaire School in Brussel, stelt zich dan ook vragen bij de staat van de Russische luchtverdediging. “In het ideale geval is luchtafweer een goed geoliede machine met een uitgebreid netwerk van radarsystemen in combinatie met een centraal commando”, zegt hij. “Hoe vroeger een object gedetecteerd wordt, hoe groter de kans om het uit de lucht te halen. Rusland is daar traditioneel vrij sterk in, al van in de Koude Oorlog.”

De vraag is dan of dat nu ook nog het geval is. “Mogelijk zijn niet alle systemen nog even goed bemand en onderhouden. Vroeger ging het ook meer om verdediging tegen grotere gevechtsvliegtuigen. En Rusland is natuurlijk een groot land, terwijl hun focus nu vooral op Oekraïne ligt.”

Kamikazedrones

De vraag rest wat voor type drone Oekraïne heeft gebruikt. Wekenlang gonst het van de geruchten over gloednieuwe kamikazedrones van eigen makelij die de Oekraïense wapenbouwer Ukroboronprom aan het ontwikkelen is. De drone met een bereik van 1.000 kilometer en een springlading van 75 kilogram moet begin volgend jaar in productie gaan, maar zit al in zijn operationele testfase. Op 24 november kondigde het bedrijf testvluchten aan onder elektronische verstoring.

“Het weer is een probleem, maar aan de andere kant is dat een bijkomende test. Noem het gerust een ‘crashtest’”, postte het bedrijf op Facebook. Of de drie ontploffingen van maandag en dinsdag ook ‘crashtests’ waren, is onduidelijk.

Tu-141

Rusland beweert dat Oekraïne drones uit het Sovjet-tijdperk heeft gebruikt. Militaire specialisten wezen meteen naar de Tupolev Tu-141 Strizh, een ruim veertig jaar oude verkenningsdrone die tussen 1979 en 1989 in Russische dienst was. Oekraïne, dat er een onbekend aantal van in stock heeft, zet ze sinds 2014 opnieuw in, dit keer ook als aanvalswapen. In maart van dit jaar stortte al een exemplaar met een bom eronder neer in Kroatië, waarschijnlijk na een fout in de besturing. “Het is goed mogelijk dat ze zo’n drone hebben omgevormd tot aanvalswapen”, zegt Gallant. “Dit type had een vrij grote vrije ruimte om een camera in te steken voor surveillance. Mogelijk hebben ze die ruimte nu gevuld met explosieven.”

Indien er echt Tu-141's zijn ingezet, maakt dat de zaak voor Rusland alleen maar erger, schrijft militair analist Rob Lee van het Amerikaanse Foreign Policy Research Institute. “Als de Russische radar en luchtafweer in oorlogstijd geen Tu-141 kunnen vernietigen die honderden kilometers vliegt om de belangrijkste basis voor strategische bommenwerpers te bestoken, voorspelt dat weinig goeds voor de capaciteit om een massale kruisraketaanval tegen te houden.”

Voorlopig is dat niet aan de orde, zegt Gallant. “Oekraïne krijgt Rusland hier niet mee op de knieën , dit is prikken en verstoren. Zulke aanvallen dwingen Rusland wel te reageren en zich aan te passen, en bijvoorbeeld meer vliegtuigen paraat te houden ter verdediging. Daardoor kunnen er minder voor de aanval ingezet worden. En dát is oorlogsvoering: een zwakke schakel zoeken, vinden en gebruiken voor eigen gewin.”