Na stopzetting contract met NBA-ster Irving, die schoenen origineel afplakt: hoe Nike graag, maar niet altijd gepast met het morele vingertje zwaait

“Het enige wat erger is dan dat ze over je praten, is dat ze niét over je praten.” Het is een citaat van Oscar Wilde dat inmiddels een andere interpretatie kreeg: ‘There’s no such thing as bad publicity’. Bij Nike zijn ze het daar duidelijk niet mee eens. Sporters die niet meer beantwoorden aan wat een rolmodel hoort te zijn, schuiven ze genadeloos aan de kant.

Kyrie Irving is daar een treffend voorbeeld zijn. De guard van de Nets lag bij Nike onder contract sinds 2014. Een deal die hem tot 2023 op jaarbasis zo'n 10,5 miljoen euro zou opbrengen. Maar nadat Nike vorige maand al de lancering van Irvings nieuwe schoen - Kyrie 8 - had afgelast, besliste het sportkledingbedrijf dinsdag om ook definitief met hem te breken.

Het antisemitisch filmpje op zijn sociale media bleek de spreekwoordelijke druppel voor Nike, zo meldde oprichter Phil Knight. Zijn ze meteen ook van een lastig heerschap verlost. Irving had een prototype van een Kyrie-schoen eens ‘rotzooi’ genoemd. Hij haalde het nieuws met zijn weigering om zich te laten vaccineren tegen het coronavirus en trok meer dan eens in twijfel of de aarde wel rond was. Irving bood vroeg of laat altijd wel z’n excuses aan - net als nu overigens - maar voor Nike was de grens overschreden.

Het mag niet verbazen. Nike profileert zich graag als mister clean in de sportsponsoring. In hun atletencontracten staat standaard de clausule dat dopingzondaars eruit gaan. Zo verging het Maria Sharapova in 2016, nadat de Russische tennisster positief testte voor meldonium. Nike zegde haar contract, goed voor 12 miljoen euro per jaar, meteen op. Of denk aan ex-atlete Marion Jones. Aan ex-renner Lance Armstrong. Jarenlang gezichten van Nike, maar stante pede bij het vuil gezet na hun bekentenissen.

Wispelturiger toonde Nike zich bij andere schandalen. Oscar Pistorius was een no-brainer: na zijn veroordeling voor de moord op z'n vriendin Reeva Steenkamp in 2013 was het de logica zelve dat de paralympiër z’n sponsoring bij Nike kwijt raakte. Ook de homofobe uitlatingen van Manny Pacquiao bleken voor Nike voldoende om de bokskampioen te dumpen. Net als de kindermishandeling van NFL running back Adrian Peterson.

Voor andere sportgoden toonde Nike zich dan weer milder. Na z’n biecht over buitenechtelijke affaires en seksverslaving in 2010 braken ongeveer al z'n sponsors met golflegende Tiger Woods - Nike bleef hem trouw. Toen Coca Cola, ook in dat jaar, besliste om z'n partnership met de Engelse voetballer Wayne Rooney niet te verlengen - ze noemden diens taalgebruik en prostitutiebezoekjes ‘walgelijk’ - gaf Nike geen krimp. Basketbalster Kobe Bryant, in 2003 beschuldigd wegens aanranding, zag McDonald en Nutella afhaken als sponsors - maar niet Nike.

Andere atleten konden zelfs op clementie rekenen. Ex-quarterback Michael Vick zag z’n partnership met Nike in rook opgaan nadat hij de cel in moest wegens betrokkenheid in hondengevechten. Maar nog geen vijf jaar later haalde Nike hem weer binnen omdat Vick “zijn fouten had erkend”. Ook Justin Gatlin, twee keer geschorst voor doping, spurtte na zijn rentree in 2015 in Nike-spullen. Een toegeving die op redelijk onbegrip stuitte bij collega’s.

Verontwaardiging was er ook toen Allyson Felix, de meest succesvolle Amerikaanse atlete ooit, drie jaar geleden in een opiniestuk voor de New York Times onthulde dat Nike haar 70 procent minder wilde betalen voor, tijdens en na haar zwangerschap wegens het uitblijven van resultaten. De ophef was zo groot dat Nike nadien z'n beleid omtrent zwangere atleten moest herzien. Felix wachtte er niet op - ze keerde Nike de rug toe en koos voor Athleta. Drie maanden voor Tokio 2020 volgde turnster Simone Biles dat voorbeeld: ze is niet langer een ambassadrice voor Nike, maar voor Athleta - een sportmerk dat zich meer op vrouwen richt.

Of hoe het morele vingertje van Nike niet altijd gepast is. Misschien kunnen zij zich vinden in een ander citaat van Wilde: “Van alle standpunten is het morele het meest aanstootgevende, maar het is tenminste een standpunt.”

Irving zelf speelde gisteren in de wedstrijd tegen Charlotte Hornets met - origineel - afgeplakte schoenen van Nike. Op de schoenen is de boodschap ‘I am free. Thank you God... I am.’ te lezen, net als ‘Logo here’ op de plaats van het Nike-logo.