Uit het arrest blijkt ook dat de Belgische hulpverlener Olivier Vandecasteele, die sinds februari van dit jaar in Iran wordt vastgehouden, is tussengekomen in de procedure bij het Grondwettelijk Hof. Er was namelijk sprake van dat de uitlevering van Assadi aan Iran omgekeerd de uitlevering van Vandecasteele aan België mogelijk had kunnen maken.

Assadi werd in februari vorig jaar door de correctionele rechtbank van Antwerpen veroordeeld tot 20 jaar cel, omwille van een geplande terreuraanslag. Die aanslag was gericht tegen een bijeenkomst van de Iraanse oppositie in Villepinte, in de buurt van Parijs, in juli 2018. Hij kon slechts op het allerlaatste moment worden verijdeld. Assadi organiseerde de aanslag en rekruteerde handlangers.

Assadi werd op 22 november 1971 geboren, als zoon van een lid van de Revolutionaire Garde. Zelf kwam hij in de jaren tachtig bij dezelfde paramilitaire organisatie terecht, die onder rechtstreeks bewind staat van de geestelijke leider van Iran. Nadien ging hij aan de slag op het ministerie van Inlichtingen. In de jaren 2000 was Assadi op post in Bagdad en in 2014 verhuisde hij naar Wenen, zo blijkt uit een boek dat de Iraanse oppositie halfweg september heeft voorgesteld.

Diplomatenstatus

Het terreurcomplot werd beraamd in een gespannen context in Iran. De jaren 2017-2018 schudden het land door elkaar. Volksprotesten richtten zich tegen het regime, dat al snel buitenlandse krachten ervan beschuldigde achter de manifestaties te zitten. In maart 2018 werd in Albanië al een aanslag verijdeld tegen de Iraanse oppositie.

(Lees verder onder de foto)

In juni 2018 was de jaarlijkse bijeenkomst van de Nationale Raad van het Iraans verzet het doelwit. Op het evenement kwamen duizenden gasten af, onder wie verschillende hoogwaardigheidsbekleders. Het ging om onder meer de voormalige Franse ministers Bernard Kouchner en Rama Yade, de Canadese ex-premier Stephen Harper en de gewezen Frans-Colombiaanse senator Ingrid Betancourt, die zes jaar lang gegijzeld werd door de Colombiaanse rebellenbeweging FARC.

De Belgische politie arresteerde rond die tijd in Brussel twee verdachten die van plan waren naar de bijeenkomst te trekken, met een pak explosieven. Het brein achter de aanslag, Assadi, werd op 1 juli in Duitsland bij de kraag gevat en aan België uitgeleverd, ondanks zijn diplomatenstatus.

De man is geen kleine garnaal. Hij krijgt geregeld bezoek van de ambassadeur van Iran. Volgens een nota van de Staatsveiligheid was die ambassadeur op 13 augustus in het gezelschap van een topdelegatie uit Iran. Een van die delegatieleden wordt beschouwd als het hoofd van de operaties van het ministerie van inlichtingen binnen de ambassades.

Sinds zijn arrestatie hebben de Iraanse autoriteiten de druk opgevoerd om de vrijlating van hun diplomaat te bekomen. Ze voerden daarbij onder meer de schending aan van de Conventie van Genève, die de diplomatieke onschendbaarheid regelt. Op dat moment zat Ahmadreza Djalali al twee jaar opgesloten in Iran. De Iraans-Zweedse professor, die ook gastprofessor was aan de VUB, werd zonder enig bewijs tot levenslang veroordeeld voor spionage.

Belgische hulpverlener

Het verhaal kreeg op 24 februari 2022 een nieuwe wending. Toen arresteerden de Iraanse autoriteiten in Teheran de Belgische hulpverlener Olivier Vandecasteele. De reden van de aanhouding blijft tot op heden onbekend, als er al sprake is van een concrete aantijging. De man zit opgesloten in erbarmelijke omstandigheden. Anderhalve week geleden maakte zijn familie bekend dat Vandecasteele in hongerstaking is gegaan.

De zaak kwam pas eind juni aan het licht. Toen startte in het parlement de bespreking van een verdrag tussen België en Iran dat het mogelijk zou maken veroordeelde onderdanen naar hun herkomstland over te brengen, de zogenaamde Irandeal. Er bestaat weinig twijfel over dat Teheran de Belgische hulpverlener als ‘wisselgeld’ beschouwt voor zijn diplomaat.

(Lees verder onder de foto)

De demarche van de regering kreeg alvast de steun van de veiligheidsdiensten. De Staatsveiligheid organiseerde zelfs een briefing voor de fractieleiders in de Kamer om ze te sensibiliseren over het belang van het verdrag. Op 20 juli kreeg de tekst groen licht in de plenaire vergadering.

Er kwam niettemin een golf van protest tegen de goedkeuring - niet enkel van de Belgische oppositie, maar ook vanuit het buitenland. De overbrenging van Assadi zou volgens tegenstanders neerkomen op een vorm van amnestie voor iemand die is veroordeeld voor terrorisme. Bovendien zou het van ons land een soort operationele uitvalsbasis kunnen maken voor functionarissen van het Iraanse regime.

Wisselgeld

Andere overheden bleven discreet. Frankrijk gaf in juli aan de zaak “met bijzondere aandacht” te volgen. Onze zuiderburen zijn ook slachtoffer van de gijzelaarsdiplomatie van Teheran. Volgens een artikel in de krant Le Figaro van eind november zitten er momenteel zeven Fransen opgesloten in Iran. Ook in Franse media werd gewag gemaakt van ‘wisselgeld’ voor Assadi.

Van een ‘ruil’ tussen Assadi en Vandecasteele zal op korte termijn geen sprake zijn. Het Grondwettelijk Hof schorste donderdag immers de Irandeal. De rechters oordelen dat het akkoord het recht op leven van de slachtoffers lijkt te schenden in zoverre het de overbrenging naar Iran mogelijk maakt van een persoon die in België is veroordeeld voor het plegen van een terroristisch misdrijf met de steun van Iran. België weet of dient immers te weten dat Iran in dat geval de straf niet daadwerkelijk zal uitvoeren, luidt het. Binnen de drie maanden spreekt het Hof zich uit over het verzoek tot vernietiging van de deal.