Ambulante psychiatrische zorg is geen primeur in ons land, maar de bijzondere aandacht voor de leeftijdscategorie 15 tot 24 jaar is dat wel. ‘En een op de vier minderjarigen in de zorg heeft later nood aan volwassenenpsychiatrie, maar slechts in 5 procent van de gevallen verloopt die overgang vlot’, zegt therapeutisch coördinator Bieke De Wilde van Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA). ‘De klassieke breuklijn tussen kinder- en jeugdpsychiatrie en volwassenenpsychiatrie loopt dwars door een ingrijpende levensfase, waarin jongeren juist veel nood hebben aan houvast.’

De problematiek van die jongeren gaat van sociaal isolement over psychoses, eetstoornissen en depressie tot suïcidale gedachten. Niet zelden is er een samenspel van factoren, waardoor de doelgroep door de mazen van de mentale gezondheidszorg glipt. Wekelijkse huisbezoeken moeten dat voorkomen.

Sociale leemte opvangen

Patiënten kunnen zichzelf aanmelden of zich laten aanmelden door een hulpverlener. Een traject duurt zo’n achttien maanden en is nagenoeg kosteloos, met uitzondering van de psychiatrische consultaties. Zo hoopt ZNA opnames te vermijden. ‘Zorg in een vertrouwde omgeving werkt minder ontwrichtend, omdat de continuïteit van de therapeutische relatie ­bewaard blijft. We willen jongeren net versterken in hun maatschappelijke rollen’, zegt psychiater Kirsten Catthoor.

Een van de jongeren die zo geholpen wordt, is Jitte Oelbrandt (22). Ze leert om te gaan met de gevolgen van een complexe opvoedingssituatie. Intussen stelt de lerares in ­opleiding het goed. Maar de nakende feestdagen en het opgedrongen idee van gezelligheid veroorzaakten onlangs nog een crisis, vertelt ze. ‘Ik moet aan mezelf leren te denken en een balans leren vinden. Mijn psychotherapeutisch ­begeleider Anthony helpt mij daarbij. Hij komt bijvoorbeeld mee naar mijn stagecoördinator om te bespreken wat al dan niet haalbaar is.’

Door in te zetten op verbinding met het sociale netwerk van de patiënten, wil het mobiele psychiatrisch team ook een sociale leemte ­opvangen. Coördinator De Wilde: ‘In de kinder- en jeugdpsychiatrie zijn de ouders nauw betrokken bij het zorgtraject. Zodra iemand meerderjarig is, valt dat weg. Het gezin blijft dan met vragen zitten die de jongere misschien niet wil of kan beantwoorden.’

Dat leidt soms tot onbegrip, weet Oelbrandt. ‘Mijn grootouders snappen niet dat ik nog steeds in therapie ben. Ze denken dan dat het toch goed met me gaat, omdat ik mijn leven weer heb opgepikt en het goed doe op school.’

Niet meer op straat

In sommige gevallen zijn de ­familierelaties zo instabiel, dat er van betrokkenheid geen sprake is. ‘Mijn moeder ziet het probleem niet. Ze vindt dat alles mijn eigen schuld is’, vertelt Nsiah Baffour Amoateng (22). Zes maanden geleden kwam hij voor het eerst in contact met het mobiel team. Na het overlijden van zijn vader leefde hij op straat, waar hij in psychotische toestand werd opgemerkt door een medewerker van het Centrum voor Algemeen Welzijn.‘Nu hoop ik snel aan het werk te kunnen gaan, zodat ik op mezelf kan gaan wonen.’

Werken is nog niet aan de orde, zegt zijn psychotherapeutische begeleidster Sabine, al helpt ze hem wel om op andere manieren zijn leven in te vullen. ‘Eén keer per week komt ze langs. Dan gaan we wandelen in de stad en vertel ik hoe me voel. Sabine heeft me ook helpen zoeken naar een voetbalploeg en sinds kort volg ik Nederlandse les.’ Hij glundert. ‘Schrijf maar op’, klinkt het beslist. ‘Ik wil vooruit.’