Illegale weg onthuld in Braziliaanse Amazonewoud: goudzoekers smokkelden zware graafmachines tot diep in beschermd inheems gebied

Journalisten van de Britse krant The Guardian en de Braziliaanse zender TV Globo mochten onlangs mee aan boord van een verkenningsvliegtuig waarmee milieubeschermers het Braziliaanse Amazonewoud afschuimen op zoek naar illegale mijnbouw. Deze keer had de verkenningsmissie een opmerkelijke opdracht: bevestiging krijgen van het vermoeden van een illegaal aangelegde weg doorheen het Amazonewoud.

De missie slaagde in haar opzet. In een deel van het Amazonewoud, in het uiterste noorden van Brazilië aan de grens met Venezuela, hebben illegale goudzoekers inderdaad een clandestiene weg aangelegd van zo'n 120 tot 150 kilometer. De weg loopt door beschermd inheems gebied van de Yanomami-bevolkingsgroep. Via die weg probeerden de goudzoekers graafmachines diep in het Amazonewoud en beschermd inheems gebied binnen te smokkelen.

Danicley de Aguiar, de milieuactivist van Greenpeace die de missie leidde, heeft het in The Guardian over "de weg naar de chaos". Die "chaos" slaat dan weer op de vernieling die de goudzoekers in het woud aanbrengen. Ook tijdens deze verkenningsmissie stelden de activisten en journalisten bruine gapende wonden vast in het groene woud: illegale mijnen uitgegraven op de oevers van bruinkleurige rivieren.

Meer nog: ze ontdekten er ook vier zware graafmachines, in volle activiteit, in de buurt van de Catrimani-rivier, een van de meest door kwik vervuilde rivieren in de regio. Volgens TV Globo werden de vier graafmachines na ontdekking vernield door het Braziliaanse milieuagentschap Ibama.

Volgens de Greenpeace-activist is het de eerste keer dat zo'n zwaar materieel ontdekt wordt in het gebied van de Yanomami, een gebied met bossen, bergen en rivieren zo groot als Portugal. Met zo'n 10 miljoen hectare is het het grootste inheemse gebied in het land. "Dit brengt de mijnbouw in het gebied van de Yanomami naar een hoger niveau, een kolossaal niveau van vernietiging."

In het beschermde gebied van de Yanomami wonen zo'n 30.000 leden van de Yanomami- en Ye'Kwana-bevolkingsgroepen. Onder hen ook verschillende gemeenschappen die geen contact hebben met de buitenwereld. Een van die geïsoleerde dorpen zou bovendien op zo'n 15 kilometer van de illegale weg liggen.

Volgens sommige activisten maakten de illegale goudzoekers gebruik van de aandacht rond de recente Braziliaanse presidentsverkiezingen om de weg aan te leggen. "Iedereen was toen met andere dingen bezig en zij profiteerden daarvan", zei Sônia Guajajara, een vooraanstaande inheemse leider, aan The Guardian.

Het gebied van de Yanomami is al langer dan vandaag een doelwit van illegale mijnbouwers, op zoek naar tinerts en goud. Al in de jaren 1970 en 1980 streken ze neer in de regio, aangepord door de toenmalige dictatuur. Voor de Yanomami was het een hel: hun dorpen werden vernield en de bevolkingsgroep werd gedecimeerd door epidemieën als de mazelen en de griep. Begin jaren 1990 werd een gebied van zo'n 10 miljoen hectare beschermd, om het leefgebied en de culturele identiteit van de Yanomami te beschermen.

Een maatregel die in de decennia daarna niet het gewenste effect had. Door de stijgende goudprijzen en de stijgende armoede lokte de illegale mijnbouw voortdurend nieuwe arbeidskrachten. De aanslag op het Amazonewoud en het gebied van de Yanomami in het bijzonder nam nog toe tijdens het presidentschap van Jair Bolsonaro, die een voorstander is van de commerciële exploitatie van inheems gebied. Tijdens zijn presidentschap waren alleen al in het gebied van de Yanomami naar schatting 25.000 illegale mijnwerkers aan de slag.

Volgens een rapport van Hutukara Associação Yanomami, de belangrijkste vertegenwoordiging van de Yanomami in Brazilië, zou de illegale mijnbouw in hun gebied in de jaren 2016 tot 2020 met meer dan 3.000 procent zijn toegenomen. Meer dan de helft van de Yanomami-bevolking is daar op de een of andere manier door getroffen.