ECB verhoogt rente met 0,5 procentpunt, eerste Belgische grootbank volgt: rente op spaarboekjes van Belfius stijgt

Na jaren van nulrente heeft de ECB de rente in de eurozone sinds juli fors opgetrokken. De depositorente komt door de nieuwste verhoging intussen uit op 2 procent. Met die renteverhoging probeert de ECB vooral de hoge inflatie, de te snel stijgende levensduurte, op termijn weer naar beneden te krijgen.

Door de rente te verhogen wordt lenen namelijk duurder, waardoor mensen en bedrijven minder geneigd zijn om geld te lenen. Een hogere rente doet mensen wat meer sparen en minder consumeren, en ze maakt het voor bedrijven duurder om te lenen en te investeren. Zo vertraagt de economie en kan de inflatie weer wat getemperd worden. 

Dat is altijd een moeilijke evenwichtsoefening, want het effect van een renteverhoging laat zich maar traag voelen. Als de rente te fors wordt opgetrokken, riskeer je dat de economie  te fors vertraagt, zelfs gaat krimpen en dus in een zware, langdurige recessie belandt.

Een logisch gevolg voor consumenten is dat de rentevoeten op woonleningen verder zullen stijgen, bevestigt professor monetaire economie Selien De Schryder (UGent) in VRT NWS Live. "Als je echt overtuigd bent om een huis te kopen, moet je zeker niet talmen. Neem natuurlijk wel de tijd om alles goed na te kijken. Ook als je een lening hebt met een variabele rente, zal die in de komende periode nog verder toenemen. Enkel mensen met een vaste rente moeten zich daarover geen zorgen maken."

Na deze nieuwe renteverhoging zouden ook de banken de rente op spaarboekjes stilaan kunnen beginnen optrekken. Ondanks de renteverhogingen moesten jij en ik het nog altijd doen met de wettelijke minimumrente van 0,11 procent ("11 basispunten" in het jargon). Belfius is nu de eerste Belgische grootbank die een renteverhoging op de spaarboekjes aankondigt: de intrest op de bestaande gereglementeerde spaarrekeningen stijgt er naar 0,5 procent.

"Je kunt het merkwaardig vinden [dat het zo traag gaat, red.]", zei Veronique Goossens, hoofdeconoom bij Belfius, in "De ochtend" op Radio 1. "Maar aan de andere kant is het jaren zo geweest dat die 11 basispunten een verlieslatende zaak waren (de rente van de ECB lag namelijk jaren op 0, red.). De realiteit van de banken is dat zij aan de ene kant van hun balans leningen hebben staan en aan de andere kant spaargeld. Die leningen zijn bijzonder goedkoop verstrekt." 

"Die situatie is nu wel gekeerd, maar dan mag je aan de andere kant van de balans wel de rente niet te snel optrekken, anders gaat dat verschil tussen die twee te klein worden. Dat verschil is net waar een bank zijn omzet uit haalt. De marge tussen de kredietmassa, die geld opbrengt voor een bank, en het spaargeld, waarop banken rente moeten uitkeren, moet groot genoeg zijn, want anders gaat het niet goed met een bank."

Waarom trokken kleinere banken dan wel al de spaarrente (licht) op? "Zij hebben duidelijk een ander businessmodel en andere risico's te nemen dan de grootbanken in België", stelt Goossens. "Maar het klopt wel dat die beweging er zit aan te komen, al zal dat heel voorzichtig gebeuren. Banken moeten zich ook voorbereiden op slechtere omstandigheden die er nu aankomen: we zijn in een milde recessie aan het belanden. Dat gaat altijd gepaard met faillissementen. Maar we moeten daar ook een buffer voor inbouwen." 

"Het is vooral belangrijk dat er concurrentie is", analyseert De Schryder. "Zodat, wanneer 1 bank de rente verhoogt, de andere onmiddellijk worden aangezet om dat ook te doen. Het feit dat het nu zo lang geduurd heeft, is misschien een signaal dat er wat te veel marktmacht speelt."

"Het klopt dat je de kost van zo'n renteverhoging voor een bank niet mag onderschatten", geeft ze toe. "Maar nu was de spreiding tussen wat een bank ontvangt aan liquiditeiten en wat ze uitkeert wel vrij groot. Je ziet ook dat de winstmarges van banken vrij hoog zijn. Dus er was wel wat bezorgdheid dat het lang begon te duren."

In de aanloop naar het rentebesluit van de ECB verhoogden ook al de Amerikaanse, Britse, Noorse en Zwitserse centrale banken de rente. In de VS koos de Federal Reserve voor een renteverhoging met 50 basispunten. De belangrijkste rentevoet staat nu op een vork van 4,25 tot 4,50 procent, het hoogste niveau sinds 2007. 

De Britse centrale bank trok het belangrijkste rentetarief verder op van 3 naar 3,5 procent, het hoogste niveau in meer dan 14 jaar. Het is al de negende renteverhoging sinds eind vorig jaar, toen de rente nog net boven nul lag. 

In Zwitserland ging het om een verhoging met 50 basispunten, de derde op rij. De Zwitserse rente staat nu op 1 procent. Tot vorige maand was de rente er nog negatief, al sinds 2015. De Zwitserse centrale bank sluit ook niet uit dat er op middellange termijn nog meer renteverhogingen zullen volgen, om de hoge inflatie te bestrijden.

De Noorse centrale bank verhoogde de rente donderdag met 25 basispunten tot 2,75 procent. Dat is het hoogste niveau sinds 2009. De centrale bank liet tegelijk verstaan dat de rente bijna haar piek heeft bereikt.