Korte lontjes in het verkeer: ‘De passagier nam mijn fiets vast en gaf me een vuistslag’

“Voor fietsers is het een rampweg”, zegt Oscar over de Brusselse Adolphe Maxlaan, die hij vorig jaar gebruikte om van de kleine ring richting het De Brouckèreplein te fietsen. “Je moet er altijd uitkijken, want automobilisten hebben geen oog voor fietsers, die beide kanten op mogen rijden. Deze straat zouden ze moeten heraanleggen.”

Plots draaide een auto een parkeerplaats uit, de bestuurder had Oscar niet zien aankomen. De auto stond dwars over het fietspad, Oscar gebaarde dat hij mocht doorrijden. Maar de opgefokte bestuurder draaide een raampje open en begon hem uit te schelden.

“Ik gaf nogmaals aan dat hij mocht doorrijden”, vertelt Oscar. “Maar toen gooide hij uit het niets een fles water naar me. Ik plaatste mijn voet tegen de deur van de passagier, want ik zag dat die wilde uitstappen. Daardoor heb ik met mijn schoen heel even de auto geraakt.”

Het manoeuvre om de passagier tegen te houden lukte niet, hij geraakte toch uit de auto, en omdat Oscar lichtjes met zijn voet de wagen raakte wilden de mannen verhaal halen. “Je weet hoe heilig een auto kan zijn”, zegt Oscar. “De passagier nam mijn fiets vast en de bestuurder gaf me een vuistslag. Na wat geschreeuw volgde er nog een. Ik ben één keer op mijn mond geraakt en één keer net onder mijn oog. Een van mijn voortanden was gebroken.”

Een omstander zag wat er gebeurde en belde de politie. Omdat er een patrouille in de Nieuwstraat was, konden de agenten binnen twee minuten ter plaatse zijn. “Een deel van de agenten hield zich met hen bezig”, zegt Oscar. “Een is bij mij gebleven tot de ziekenwagen kwam.” Oscar deelde de foto's van zijn blauw oog later op Facebook. Omdat het bot in zijn kaak beschadigd was, bleek het zeer moeilijk om een implantaat van zijn voortand te plaatsen.

Halsslagader

Het voorval met Oscar gebeurde in januari 2021, in volle coronalockdown. Toch zijn sinds de pandemie de zware vormen van verkeersagressie volgens het verkeersinstituut Vias alleen maar toegenomen. Uit een enquête van april dit jaar blijkt dat 7 procent van de Belgische bestuurders het voorbije jaar slachtoffer werd van fysieke agressie, een flinke stijging ten opzichte van 2 procent in 2017.

“De extreme vormen van verkeersagressie komen vaker voor dan vijf jaar geleden”, zegt Vias-woordvoerder Stef Willems. Volgens hem hangt dat samen met het gegeven dat geweld overal in de samenleving lijkt toe te nemen sinds corona. “Kijk maar naar hooliganisme of familiaal geweld.”

Sommige mensen lijken achter het stuur te transformeren: van vredelievende burgers tot hels claxonnerende monsters. Maar waaraan ligt dat precies? Zitten de files, die sinds corona ook alleen maar langer zijn geworden, daar dan voor iets tussen? Volgens Willems is er inderdaad “een zekere nervositeit” op de wegen, die vele oorzaken heeft.

Vanwege de lintbebouwing zijn er in Vlaanderen heel veel wegen die elkaar kruisen. Daardoor kan je soms maar een paar honderd meter rijden voor je opnieuw voor een rood licht staat. “Echt ontspannen kan je in Vlaanderen niet rijden”, zegt Willems. “Maar dat verklaart nog niet waarom iemand een mes bovenhaalt of met een stang op iemands gezicht wil kloppen. We zien dat ook dat het druggebruik op de weg is toegenomen en vaak zijn het mensen onder invloed van drugs die zulke feiten plegen.”

Ook Oscar vermoedt dat de mannen die hem aanvielen onder invloed waren. “Als ik kijk naar hun reactie, zou me dat alleszins niet verbazen”, zegt hij.

Maar even vaak tasten slachtoffers in het duister over waarom daders zo hard door het lint zijn gegaan. Op 24 november wilde Kevin Devos een smalle straat inrijden in Geluwe, een deelgemeente van Wervik. Maar omdat twee mannen op de weg stonden, ging dat niet. Een man ging vriendelijk opzij, toen hij even claxoneerde, maar de andere man schopte en sloeg op zijn wagen.

Toen die naar de passagierskant liep, stapte Devos uit. Hij wilde zijn vrouw en dochter van bijna vier, die ook in de auto zaten, beschermen. De man zag hem en trok een mes. “Voor ik het goed en wel besefte, kwam de man snel mijn richting uit", vertelde Devos aan Het Laatste Nieuws. “Daarop begon hij uit te halen. Hij raakte me in de hals en de schouder.”

In het ziekenhuis, waar de dader vreemd genoeg in een box vlakbij Devos terechtkwam, kreeg hij uiteindelijk te horen dat zijn halsslagader op een centimeter na niet geraakt was. “Dat is mijn geluk geweest”, zegt Devos, die ook inwendige bloedingen had. “Ik was om te beginnen al 14 dagen arbeidsonbekwaam maar evengoed blij dat ik dit nog kan navertellen.”

Cultuurstrijd

Devos was er naderhand erg van aangedaan dat zoiets in het kleine, landelijke Geluwe kon gebeuren. Waar verkeersagressie stilaan overal een probleem wordt, lijkt het in de hoofdstad nog net iets erger. Eén op de vijftien bestuurders (6,5 procent) zei in de enquête van Vias dat ze uit de wagen zijn gestapt ‘om het uit te vechten’ met een andere bestuurder. Maar in Brussel lag dat percentage - met 13 procent - merkelijk hoger.

Het verkeer in de hoofdstad heeft sowieso al meer iets van een jungle, waar hoffelijkheid het moet afleggen tegen dwingend getoeter. Maar volgens Pieter Fannes, van het Schaarbeekse burgercollectief 1030/0, is er nog iets meer aan de hand. “De fietser, en dan de specifiek de bakfietser, is voor sommigen zowat een symbool geworden binnen een cultuurstrijd”, zegt hij.

In het hoofdstedelijk gewest waren er de voorbije maanden protesten tegen het mobiliteitsplan Good Move, waarbij meer straten autoluw worden gemaakt. De fietser, voor wie er dus ruimte wordt gemaakt, lijkt in de ogen van sommigen samen te vallen met het beleid. Een fiets - en dan vooral een dure elektrische bakfiets - staat zo voor gentrificatie: de vijandige overname van de volkse stadswijken door milieubewuste middenklassers.

Fannes kan een aantal recente voorvallen opnoemen van geweld dat fietsers hebben ondergaan. “Na de match België-Marokko is een vader van zijn fiets getrokken en voor de ogen van zijn kinderen geslagen”, zegt Fannes. “Dat was in een wijk, waar eerder tegen Good Move betoogd werd.”

De cultuurstrijd komt volgens Fannes ook duidelijk tot uiting op sociale media. In sommige Facebook-groepen cultiveren automobilisten hun haat tegen fietsers. In andere groepen vind je dan weer de andere kant van het verhaal. In de groep ‘Uit sympathie voor de Brusselse fietser’ zijn ondertussen al heel wat posts te vinden van fietsers die het slachtoffer zijn geworden van verkeersagressie.

Haren uitgetrokken

In november 2020 reed Tina Schuermans samen met een vriendin van de Brusselse Zuidmarkt de Jamarlaan op. Omdat die boulevard erg druk is, fietsten de twee vrouwen netjes aan de kant. “Ineens begon er een auto te toeteren op mijn vriendin achter mij”, vertelt Schuermans. “Daarop riep ze: ‘Doe eens normaal!’. Ik stopte en de auto reed ons bruusk voorbij. We kregen in het Frans allerlei verwijten: ‘pute’, klonk het. In een vlaag riep ik: ‘Tu aussi’.”

De vrouwen reden een zijstraat van de laan in, waar ze dachten dat ze veilig zouden zijn, omdat de auto er door het eenrichtingsverkeer niet in mocht. Maar de bestuurder reed het blokje om en kwam hen ineens van aan de andere kant tegemoet. De twee mannen stappen uit. Na een woordenwisseling greep een van de twee Schuermans vast.

“Hij schudde me door elkaar en duwde me met mijn hoofd tegen de auto”, zegt Schuermans. “Mijn helm heeft de klap gelukkig tegengehouden. Ik zat nog steeds op de fiets, heb hem in de ballen gestampt en riep om hulp. Ik kon me uiteindelijk losrukken, maar omdat hij me bij mijn haar vast had, heeft hij heel wat haar uitgetrokken.”

De politie kwam erbij en wat later waren zowel de daders als de slachtoffers bij elkaar in het politiekantoor. Schuermans en haar vriendin kregen geen kans om hun verhaal in het Nederlands te doen en moesten zich in het Frans behelpen. Tijdens het verhoor zaten de twee mannen er gewoon bij, de politie vond het niet nodig om hen te scheiden. Later is de politie van Anderlecht nog een intern onderzoek begonnen naar wat er toen misliep.

Pieter Fannes merkt aan de verhalen die hij binnenkrijgt dat slachtoffers nog vaak slecht worden ontvangen. “Als je naar een commissariaat gaat, is het onthaal vaak ondermaats”, zegt Fannes. “We horen dat slachtoffers niet serieus worden genomen, of dat hen zelfs afgeraden wordt om een klacht in te dienen, omdat de daders in de buurt wonen. Het is onaanvaardbaar dat feiten op die manier onder de radar blijven.”

Het burgercollectief 1030/0 ging daarover al in gesprek met Olivier Slosse, de hoofdcommissaris van de politiezone Brussel Noord. Die bevestigt dat er nog heel wat werk aan de winkel is. “Om zulke slachtoffers gepast te onthalen heb je de juiste infrastructuur nodig”, zegt Slosse. “Geen lokalen waar je mensen tegelijk moet verhoren. Daarnaast is de werkdruk in de eerste lijn heel hoog, wat het niet eenvoudig maakt om goed naar de slachtoffers te luisteren. Dat zijn factoren die we geïdentificeerd hebben.”

Bij Schuermans kwam het uiteindelijk tot een soort dubbele klacht, waarbij ook zij en haar vriendin door de twee mannen bestempeld werden als daders. Begin dit jaar kreeg ze dan een brief waaruit bleek dat de zaak was geseponeerd.

Oscar ging anderhalve maand na zijn incident naar het politiekantoor om een verklaring af te leggen. Maar bijna twee jaar later heeft hij er nog steeds niets over vernomen. “De gegevens van de daders zijn bij de politie bekend, maar toch is er sinds die tijd stilte”, zegt Oscar. “Ondertussen heb ik al duizenden euro’s aan medische kosten gemaakt en mis ik nog steeds een voortand.”