Van Magritte en Ensor tot Robbedoes en Guust Flater: Charleroi heeft nieuw museum voor Schone Kunsten

Hoezo, had Charleroi, de grootste stad van Wallonië met ruim 200.000 inwoners, geen eigen museum? Toch wel, al sinds de legendarische socialistische voorman Jules Destrée in 1936. De stad Charleroi bezit zo’n 4.000 kunstwerken, maar die collectie was de laatste jaren verspreid. “Precair opgeborgen in kelders en zolders”, zegt burgemeester Paul Magnette (PS). De laatste jaren waren de kunstwerken zelfs helemaal niet meer te zien. 

Nu heeft het museum een nieuwe plek en een nieuwe adem gevonden in de voormalige rijkswachtkazerne Defeld. De politie zit daar in een opmerkelijk nieuw torengebouw van architect Jean Nouvel en in de leegstaande vroegere stallingen voor de gendarmepaarden is er volop plaats voor kunst, "dé manier om ons aan de buitenwereld te tonen" volgens Paul Magnette. "De laatste jaren leek het of de mensen de hoop hadden verloren. Ze gingen zich uitspraken zoals "Charleroi is de lelijkste stad" te veel aantrekken. Cultuur is dé manier om dat tegen te gaan." Charleroi betaalt dit nieuwe museum zelf en hoopt op erkenning door de Franse Gemeenschap.

Voor de vaste collectie is een keuze gemaakt voor 120 werken, die de ruimte krijgen in lichte zalen en een kloosterachtige gang op de eerste verdieping. Er is een aantal bijzondere schilderijen van René Magritte, werk van Paul Delvaux, Constantin Meunier, James Ensor, twee oriëntalistische schilderijen van Jean Portaels, een zaal met moderne kunst. Opvallend zijn ook de vele werken van lokale kunstenaars die inspiratie vonden in het steenkoolverleden van Charleroi, le pays noir. Denk aan schoorstenen, zwoegende mijnwerkers en mijnwerksters, hoogovens langs kanalen. 

In de tijdelijke tentoonstelling op de gelijkvloerse verdieping staat uitgeverij Dupuis centraal, een belangrijk uithangbord van Charleroi. Dupuis bestaat al 100 jaar en is bekend van stripreeksen als Robbedoes of Guust Flater en tijdschriften als Humo. Het is een interactieve expo met allerlei doe-activiteiten, maar ook met veel archiefmateriaal, waaronder een muur vol originele tekeningen van de Smurfen, Lucky Luke, Natacha en vele anderen. "Die originelen zijn nu tot 100.000 euro waard, maar indertijd werd er geen belang aan gehecht; ze slingerden rond bij Dupuis. Zo is er een tekening van Jijé met een fietsspoor, want in de drukkerij reden ze met fietsen rond..." zegt Dupuis-kenner Erwin Cavens.

Erwin Cavens heeft tientallen jaren voor uitgeverij Dupuis gewerkt; hij maakte het blad Robbedoes en vertaalde talloze strips, onder meer de vele albums van Gaston Lagaffe of Guust Flater. Dupuis was een familiezaak: Cavens is de neef van de vroegere Dupuis-uitgevers Jef en Karel Anthierens; die laatste overleed op 15 december.

Jean Dupuis begon klein, als drukker van etiketten voor apothekersflesjes. In 1922 zag het blad “Bonnes Soirées” het licht, later “De haardvriend” in het Nederlands. Er volgden nog vele bladen: Moustique, Mimosa dat later Mimo werd, Humoradio en later Humo.

“Uniek vind ik dat Dupuis al heel vroeg in 1936 een tweetalige uitgeverij was. Dat kwam eerder toevallig: de dochter van Jean Dupuis kwam met een Nederlands vriendje naar huis. Toen besliste Jean om ook de Nederlandstalige markt te bestrijken,”  vertelt Erwin Cavens.

"Dupuis bestelde het personage Robbedoes bij de Fransman Robert Velter (Rob Vel); nadien zijn er een heleboel iconen komen werken zoals Jijé - Joseph Gillain - die andere personages introduceerde zoals Kwabbernoot. Gillain begon een schooltje met Franquin, Morris en andere tekenaars. Het was een ontzettend creatieve periode van mensen met veel fantasie. Denk aan al die bekende strips: Guust Flater, Marsupilami, Lucky Luke, Bollie en Billie, reeksen die nog altijd bestaan en die uit dat ene schooltje komen dat nog altijd “l’école de Marcinelle” wordt genoemd."

Een rijke geschiedenis dus, maar hoe vergaat het de uitgeverij in 2022? Dupuis is nu eigendom van een Franse groep. Erwin Cavens: "Het gaat iets minder goed, omdat er heel veel strips verschijnen. Mensen kopen andere dingen en strips worden ook duurder. De uitdaging is nu om nieuwe toepassingen te vinden. Er zijn succesvolle nieuwe reeksen als "Kid Paddle" of "Largo Winch" en oude uitgaven zijn nog altijd te krijgen. "Buck Danny" of "De blauwbloezen" worden bijna maandelijks herdrukt."

Hoe zit het trouwens met het aangekondigde nieuwe album van Guust Flater, 30 jaar na het laatste? "Ik weet het niet. De dochter van André Franquin verzet zich tegen dat nieuwe album. Het is klaar. Als het zou mogen, kan het morgen verschijnen. Er is nu een rechtszaak aan de gang en iedereen wacht op de uitspraak." 

En tot slot, hoe doe je dat, strips vertalen? "Daar zal elke vertaler een ander antwoord op geven. Het is een wel andere cultuur. Als er sprake is van een tv-studio met Patrick Poivre d’Arvor (bekende Franse nieuwslezer, red.) dan begrijpt niemand dat in Vlaanderen of Nederland. Je moet dingen aanpassen voor de Nederlandstalige markt. Onze humor is ook anders. Ik hanteer een aantal regels: je moet de stijl van de scenarist aanhouden en je moet de belangrijke elementen per tekstballon en ook het bredere verhaal niet veranderen. Maar tegelijk moet je spreektaal gebruiken. Dan heb je automatisch geen letterlijk vertaalde tekst."