Terwijl de alarmbellen al afgaan, drijft Poetin de spanning verder op met bezoek aan Wit-Rusland

Al enkele keren dit jaar is de Wit-Russische president Alexander Loekasjenko te gast geweest in Rusland. Pal voor de grootschalige Russische inval in Oekraïne mocht hij, gezeten naast Poetin, getuige zijn van een Russische oefening met kernraketten. En ook daarna is hij al een paar keer langs geweest om de innige banden te benadrukken.

Hoog tijd voor een tegenbezoek. Maandag komt Poetin in de Wit-Russische hoofdstad Minsk praten over nauwere economische en militaire samenwerking, aldus het Kremlin. Eerder deze maand kwam de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe al langs. Waarover zullen Poetin en Loekasjenko precies overleggen? Een nieuwe aanval op het noorden van Oekraïne?

Oefeningen

Sinds dinsdag houdt Wit-Rusland grootschalige militaire oefeningen, pal tegen de grens met Oekraïne. De samentrekking van militairen was onaangekondigd, en bezorgt het Oekraïense leiderschap hoofdbrekens over wat de bedoeling ervan is.

In februari opende het Russische leger al eens vanuit Wit-Rusland zijn offensief op Kiev. Dat mislukte faliekant, en het Wit-Russische leger deed niet mee. Loekasjenko heeft tot nu toe geweigerd zijn leger in Oekraïne in te zetten.

De kans dat hij dat nu wel doet is klein, menen analisten, van onder meer de Amerikaanse militaire denktank Institute for the Study of War. Loekasjenko heeft juist tanks en ander materieel naar Rusland laten overbrengen. Ook zijn er momenteel geen grote aantallen Russische militairen in Wit-Rusland.

Onwaarschijnlijk, maar toch

Maar Loekasjenko bewijst Poetin al een grote dienst door alleen maar te dreigen met dat onwaarschijnlijke scenario dat Oekraïne toch dwingt om troepen in het noorden paraat te houden. Die eenheden kunnen dus niet tegen de Russische bezetters vechten aan de fronten in het oosten en zuiden.

Het Oekraïense militaire leiderschap houdt ernstig rekening met een grootschalig Russisch offensief begin volgend jaar, ook vanuit het noorden. “Ik twijfel er niet aan dat ze nog eens een aanval op Kiev zullen proberen”, zei de Oekraïense generaal Valeri Zaloezjni donderdag in The Economist.

Loekasjenko liet zijn land niet alleen in februari gebruiken als Russische springplank: vanaf Wit-Russische bases bombardeert Rusland regelmatig Oekraïense doelen, zoals elektriciteitscentrales. De reden voor die dienstbaarheid: Loekasjenko heeft zijn eigen positie deels aan Poetin te danken. Toen in 2020 massale opstanden uitbraken tegen de vervalste presidentsverkiezingen, kreeg Loekasjenko goedkope Russische leningen om de klap van westerse sancties tegen zijn regime te verzachten.

Uit de weg geruimd?

Jarenlang heeft Loekasjenko geprobeerd om de lijnen met het Westen open te houden, en een zekere afstand van Rusland te bewaren. Dat beleid, dat definitief gestrand is na de verkiezingsfraude in 2020 en de daaropvolgende repressie, was vormgegeven door de minister van Buitenlandse Zaken Vladimir Makei. Maar deze evenwichtskunstenaar kwam deze maand plotsklaps te overlijden. Niet volgzaam genoeg, uit de weg geruimd door Rusland, zo luidden onbewezen vermoedens.

Hoe dan ook, voor Poetin kan Wit-Rusland niet onderworpen genoeg zijn. Bijstand van Wit-Russische troepen in Oekraïne zou hij ook goed kunnen gebruiken. Maar de oorlog is zeer impopulair in Wit-Rusland - zelfs in het leger, volgens de Wit-Russische oppositie. Aan de zijde van Oekraïne vechten honderden Wit-Russen juist tegen Rusland, en Wit-Russische groeperingen hebben in eigen land militaire treintransporten gesaboteerd.

Euraziatische droom, of nachtmerrie?

Loekasjenko zou zijn eigen impopulaire bewind in de waagschaal stellen door militairen naar Oekraïne te sturen. Wordt hij omvergeworpen, dan zou ook Poetin nog verder van huis zijn. Diens dromen over Rusland als machtscentrum van een groot Euraziatisch verbond vervliegen al door de Oekraïense weerstand tegen zijn invasie, en ook in de Centraal-Aziatische republieken heeft de oorlog kwaad bloed gezet.

Als bondgenoot Wit-Rusland hem zou ontvallen, dan slaat Poetins droom om in zijn nachtmerrie. Dat argument kan Loekasjenko ook aanvoeren, mocht Poetin toch aandringen op inzet van zijn leger. Hoe gevoelig de Russische president is voor dat argument is de vraag. Met zijn oorlog in Oekraïne heeft hij immers wel bewezen dat risico's hem niet per se afschrikken.

Gelijktijdig met de bekendmaking van Poetins bezoek benadrukte Loekasjenko nog maar eens dat Wit-Ruslands ‘soevereiniteit en onafhankelijkheid onwrikbaar’ zijn. Dat de dictator zo’n verklaring kennelijk nodig vond, spreekt boekdelen.