‘Rusland heeft nog niet al zijn kruit verschoten, letterlijk en figuurlijk’

“Ik denk dat de Oekraïners niet gaan afwachten deze winter. Ze zullen elke mogelijkheid benutten zodra de grond bevroren is. De oorlog wordt op dat vlak nog klassiek gevochten, er zijn loopgraven zoals in WO I en II, maar intussen spelen innovatie, nieuwe technologieën en cyber een almaar beslissender rol”, vertelt David van Weel (46). Als NAVO-topman – hij is Assistant Secretary General bevoegd voor Opkomende Veiligheidsuitdagingen – ziet hij daar elke dag nieuwe voorbeelden van.

Welke technologieën maken nu het verschil?

“Ik denk spontaan aan de ‘e-enemy’-app die de Oekraïners ontwikkelden. Daarmee kunnen burgers Russische troepenbewegingen in hun omgeving rapporteren. Hier bij ons gebruikt men deze toepassing om in onze straten kapotte straatlampen te signaleren, hetzelfde principe benutten zij om met hulp van de bevolking beter inzicht te krijgen in de Russische slagveldstrategie.

“Wat nog in het oog springt, is de Oekraïense ‘Uber voor artillerie’, zoals wij het noemen. Die stelt hun militairen in staat een locatie op de kaart in te voeren waar de vijand zit en waar op gevuurd moet worden. De software berekent dan welk geschut het best en efficiëntst is. Daardoor kunnen ze nu binnen de 20 à 30 seconden artillerievuur leveren, wat vroeger 20 à 30 minuten duurde.”

Speelt ook artificiële intelligentie (AI) een rol?

“Een nieuwe toepassing in de Oekraïne-oorlog is het gebruik van AI-programma’s om automatisch onderschepte Russische communicatie te vertalen. Je kunt ook zoeken op bepaalde tref- of codewoorden. Dankzij AI krijgen de Oekraïners dus veel sneller de juiste inlichtingenanalyses. Ook observaties door commerciële satellietbedrijven worden met AI versterkt. Bedrijven als Planet en Maxar leveren niet alleen beelden in hoge resolutie, maar kunnen dankzij AI-scans onder camouflagenetten verstopte tanks vanuit de ruimte herkennen.”

Kan AI helpen om verdachten van oorlogsmisdaden te identificeren?

“Met gezichtsherkenning en vergelijking met beelden op sociale media zie je dat er vrij snel tot identificatie van verdachten wordt overgegaan. Nieuwe technologie brengt een hoop nieuwe mogelijkheden. Met als nuance dat dit nog vooral een klassieke oorlog is voor de mensen die vrijdagochtend in Kiev weer zestig raketten op zich zagen afgevuurd. Zeker omdat de kwaliteit van de Russische ‘precisiewapens’ te wensen overlaat.”

Rusland gebruikt goedkope Iraanse drones, ‘luchtbrommers’ met goedkope gps. Oekraïne vuurt daarop met westerse hightech luchtafweer. Probeert Poetin hen zo letterlijk hun peperduur kruit te laten verschieten?

“Ja, het is een strategie. De Russen vuren zelfs raketten zonder explosieven af om de verzadiging van de Oekraïense luchtafweer te bereiken. Ex-VS-defensieminister James Mattis zei ooit dat ‘kwantiteit ook een kwaliteit in zichzelf is’. Met ontzettend veel goedkope raketten of drones zal altijd een percentage het doel bereiken, hoewel Oekraïne méér luchtafweer krijgt.”

Houden de Russen nog betere wapensystemen achter de hand?

“Rusland heeft nog niet al zijn kruit verschoten, letterlijk en figuurlijk. Grote delen van de Russische luchtmacht en de marine zijn nog niet ingezet. Daarom is het zo belangrijk dat wij onze steun voortzetten, zodat Oekraïne niet de bodem van zijn kruitvat bereikt. Feit is dat in dit conflict énorme hoeveelheden munitie nodig blijven om Oekraïne de kans te geven zich te verdedigen. Dit gaat ten koste van onze eigen voorraden. Daarom is er ook nood aan extra munitieproductie in onze industrie.”

Mede op uw aangeven investeert de NAVO een innovatiefonds van 1 miljard euro in start-ups. Waarom?

“Vroeger kwamen de nieuwe technologieën uit defensie, denk aan gps en internet destijds, nu uit de commerciële markt. Defensie moet goed aansluiten bij de laatste ontwikkelingen. Met ons innovatiefonds stimuleren we nu toepassingen voor dual use, commercieel én militair gebruik. We gaan de bedrijven zelf opzoeken, via ons DIANA-project: de Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic, een netwerk waarmee we rond problemen in de militaire wereld op zoek gaan naar civiele oplossingen. De eerste projecten starten in april. Denk aan energieweerbaarheid, erg actueel.”

Enkele voorbeelden?

“Twee willekeurige voorbeelden vanop een recente techbeurs. Een start-up ontwikkelt waterstof in korrelvorm met het oog op de commerciële markt. Als je kijkt naar de gevaren van waterstof nu, de grote ruimtes die nodig zijn om het op te slaan én hoe explosief het is, dan zijn dat eigenschappen die je in een crisisgebied liever niet ziet. Veiliger waterstof in korrelvorm heeft militair dus enorm veel voordelen.

“Een ander voorbeeld is 3D-audio om de weg te wijzen. Een Google Maps met piepjes zeg maar, die voor je gevoel uit een bepaalde richting komen om je ergens naartoe te sturen. Een start-up maakt dat voor blinde mensen, omdat die gek worden van een stem die je voortdurend in je oor schreeuwt. Denk je aan een groep soldaten die in het donker naar een bepaald doel komen, met elkaar willen communiceren, zien wat er in de omgeving gebeurt en liefst niet op een scherm kijken, dan is dit een heel interessante toepassing.”

Hoe gevaarlijk zijn de Russische cyberaanvallen nog?

“Het zwaartepunt van de cyberaanvallen is gericht op Oekraïne. Ze blijven van een enorme omvang. De spill-over van de cyberoorlog in Oekraïne zien we tot hier. Tijdens deze oorlog werd het ViaSat-netwerk al gehackt, bijvoorbeeld. Er zijn toen duizenden windmolens voor de Duitse kust afgesloten geweest van communicatie.”

Zijn de NAVO-lidstaten sterk genoeg om een volle Russische cyberaanval af te slaan?

“Wat Oekraïne ons leert, is dat dit niet een taak is van defensie of overheid alleen. De cyberaanvallen kunnen gebeuren in supermarkttoevoer, in water- en elektriciteitsvoorziening,... Er zijn altijd zwakke schakels. We moeten dus de weerbaarheid van onze volledige kritieke infrastructuur verhogen. En ook onze veerkracht. Na een hack moet je zo snel mogelijk je netwerk weer up-and-running krijgen. De Oekraïners tonen ons dat het kan, ook in samenwerking met de privésector. Ik denk aan Starlink van Elon Musk, dat de communicatie tussen hun overheden verzekerde toen de Russen die lamlegden bij het begin van de oorlog.”

Blijft intussen het risico bestaan dat Rusland een tactisch kernwapen inzet?

“We horen allemaal deze retoriek, maar die mag ons niet ontmoedigen Oekraïne te blijven steunen. We zijn wel alert. Rusland is duidelijk te verstaan gegeven dat de inzet van een kernwapen verstrekkende gevolgen zou hebben, ook als dat een tactisch kernwapen in Oekraïne zou zijn. We blijven ook zeggen dat een kernoorlog niet gewonnen kan worden en daarom niet gevoerd zou mogen worden.”