"Historisch akkoord" op VN-biodiversiteitsconferentie: 30 procent van alle land en water beschermd tegen 2030 en meer subsidies

Het was de Chinese voorzitter van de COP15, Huang Runqui, die de eer had om het akkoord aan te kondigen. Dat gebeurde vroeg op maandagmorgen, nadat de onderhandelaars de hele nacht door hadden onderhandeld. Hij kreeg daarop luid applaus van de vele onderhandelaars van de zowat 200 landen. 

De blikvanger van het akkoord is om 30 procent van alle land en water op aarde beschermd te krijgen tegen 2030 om zo de biodiversiteit vooruit te helpen, of ten minste minder snel te laten aftakelen. Momenteel is 17 procent van de aarde en 10 procent van alle mariene gebieden beschermd. Oceanen, maar ook regenwouden en natte gebieden moeten voortaan beter afgeschermd worden van menselijke impact. 

Tegen 2030 moet het verval gestopt zijn en moet de curve kunnen worden omgebogen. Dat is nodig, want er dreigen een miljoen planten- en diersoorten uit te sterven. Van de vorige biodiversiteitsdoelen uit 2010 is er bijna geen enkel gehaald. 

"De gebieden gaan beter worden beschermd tegen economische exploitatie. Delen ervan zullen niet meer geëxploiteerd kunnen worden, andere wel, maar dan enkel op een duurzame manier. Dat betekent concreet dat je uit bossen bijvoorbeeld de vruchten haalt, maar dat je niet alle bomen begint om te kappen", zegt Koen Stuyck van het Wereldnatuurfonds (WWF België) aan VRT NWS. 

Ook financieel is er een doorbraak bereikt. Er moet tegen 2025 meer geld rechtstreeks naar ontwikkelingslanden gaan: 20 miljard dollar, ongeveer het dubbele van wat het nu is. Tegen 2030 zou dat oplopen tot 30 miljard per jaar. In die ontwikkelingslanden is de biodiversiteit vaak nog het best bewaard. 

Er wordt opgeroepen om tegen het eind van dit decennium 200 miljard dollar vrij te maken voor biodiversiteitsprojecten allerhande, vanuit verschillende bronnen, privé en overheid, maar het is onduidelijk hoe dat bedrag precies gehaald moet worden. Tegelijk zou er voor 500 miljard dollar minder geld geld moeten gaan naar projecten die biodiversiteit kunnen schaden.  

Er is ook een passage over het terugdringen van pesticiden. Het akkoord is ook goed nieuws voor de inheemse bevolking van waardevolle gebieden, wiens rechten beter uit de verf komen. Ze moeten voortaan een stem krijgen in beslissingsprocessen over natuurgebieden die hen rechtstreeks aangaan.

Het is het grootste akkoord ooit in zijn soort, en dat was ook nodig. Het gaat bijzonder slecht met de biodiversiteit wereldwijd en er was een stevig akkoord nodig om het verval te stoppen. Deze conferentie werd daarom gezien als een soort laatste kans. Of het akkoord voldoende is, zal later moeten blijken. "Maar we hebben nu een kans om de val te stoppen", zei Brian O'Donnell van belangengroep Campaign For Nature. 

"Er zitten heel wat positieve elementen in. Als de regeringen dit ook werkelijk uitvoeren, dan zal de natuur in 2030 beter af zijn dan nu", zegt Sue Lieberman van de Wildlife Conservation Society.

Ook Koen Stuyck reageert opgetogen, want het akkoord betekent toch een mijlpaal: "Je kan het 30x30-akkoord vergelijken met de anderhalvegraaddoelstelling van Parijs voor het klimaat", schetst hij het belang. "Die 30 procent is een absoluut minimum volgens de biologen. (...) We hebben nu een duidelijk doel om de vernietiging van de natuur te stoppen tegen 2030. Tegen dan mogen er ook geen nieuwe diersoorten meer uitsterven. We moeten voor een kentering zorgen en de neerwaartse curve ombuigen." 

Toch is Koen Stuyck ook kritisch: "Het schort aan garanties voor dit akkoord. Ook op het vlak van implementatie en wat we vragen van de landen, is dit akkoord zwak. We willen dat er een duidelijke reeks maatregelen komt om de impact van onze productie- en consumptiepatronen te beperken. We hopen dit in de toekomst nog verstrengd kan worden." 

Het gaat dan concreet over de andere 70 procent die niet beschermd wordt, want ook daar zijn maatregelen nodig. De Europese Unie besliste onlangs wel om de import van producten te verbieden die geleid hebben tot ontbossing.  

Een ander zwak punt is het gebrek aan controlemechanismen: "Er is geen tussentijds controlemechanisme afgesproken. Landen zijn niet verplicht om tussentijds te gaan meedelen hoe ver ze geraakt zijn." 

Jos Ramaekers van Natuurpunt zegt het zo: "We zijn blij dat er een akkoord is over die 30 procent, maar omdat landen zo vrij gelaten worden in de realisatie daarvan vrezen wij dat enkel de goede leerlingen er echt van zullen maken en dat anderen er de kantjes van af zullen lopen door te weinig middelen en te weinig planning daarop te zetten." Controle is ook nodig: van de vorige doelen die afgesproken in 2010, raakte er zoals gezegd amper een gehaald. Er wordt volgens Stuyck ook te weinig geld vrijgemaakt om de omslag te realiseren. Bovendien gaat het niet enkel om de grootte van de enveloppe, maar ook over de vraag wanneer het geld er zal zijn. 

België maakte in Montreal deel uit van de coalitie van ambitieuze landen, de "high ambition coalition". Tegelijk is ons land een van internationale "Blue Leaders" die al een tijd het voortouw nemen om wereldwijd 30 procent van de oceanen beschermd te krijgen. Minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne (Open VLD) noemt het akkoord "een belangrijke stap om effectief impact te hebben." Maar een tweede stap moet nu volgen, waarschuwt hij. 

Begin volgend jaar zou een nieuw BBNJ-verdrag over de oceanen het mogelijk moeten maken om ook effectief 30 procent van de mariene gebieden te beschermen. Overigens zou België zelf al 37 procent van de Noordzee beschermd hebben, daar zou ons land voor zitten op het internationale schema. 

Het is nog niet helemaal duidelijk welke impact het akkoord voor de rest precies zal hebben voor ons land. Koen Stuyck vermoedt dat België zijn nationale plannen om de biodiversiteit te beschermen zal moeten aanscherpen. 

"België moet onmiddellijk een Nationale Biodiversiteitsstrategie uitwerken en een Actieplan voor de periode na 2020", klinkt het. België werkt momenteel aan een voorstel voor Europa over hoe we de natuurdoelen lokaal willen verankeren. "Het is voorlopig onduidelijk welke maatregelen er komen om er meer dan een papieren bescherming van te maken. De finale tekst van COP15 moet ons wakker schudden", zegt Jos Ramaekers daarover.