Historische deal op VN-top: over paar jaar moet 30 procent van de aarde beschermd gebied zijn

"Het akkoord is aangenomen", laat Huang Runqiu, de Chinese voorzitter van de 15^de Internationale Conferentie over Biologische Diversiteit (COP15) in het Canadese Montréal, weten. Het akkoord werd na bijna twee weken onderhandelen gesloten door bijna 200 landen, enkel Congo steunde het niet.

Het zogeheten "vredespact met de natuur" of "akkoord van Kunming-Montréal" wil het land, de oceanen en de soorten beschermen tegen vervuiling, aantasting en de klimaatverandering. Een belangrijk punt in het akkoord wordt 30x30 genoemd: in 2030 zou de natuur op 30 procent van het landoppervlak én in 30 procent van de wereldzeeën goed beschermd moeten worden. Ook willen de deelnemende landen meer geld uitgeven voor de bescherming van de soortenrijkdom in de natuur en de verschillende ecosystemen. Het gaat om grote planten en dieren, maar ook om kleine organismen en schimmels.

Momenteel is zowat 17 procent van het land beschermd, en 8 à 10 procent van het water.

De tekst biedt ook garanties aan de inheemse volkeren, hoeders van de 80 procent van de overblijvende biodiversiteit op aarde, en stelt voor om 30 procent van de aangetaste gebieden te herstellen en het risico gelinkt aan pesticiden te halveren. Ten slotte, moeten de landen ook plasticvervuiling “voorkomen, verminderen en werken aan de eliminatie ervan”.

Na de goedkeuring van de slotverklaring brak gejuich uit tijdens de zitting in Montréal. “Nooit eerder is er zo’n wereldwijd beschermingsdoel gesteld”, zegt directeur van Campaign for Nature, Brian O’Donnell. “Dit geeft ons een kans om de biodiversiteit te redden van de ondergang. We blijven nu in de marge waarbinnen wetenschappers denken dat we een significant verschil kunnen maken.”

Er komt een fonds waarin per jaar uiteindelijk 200 miljard dollar wordt geïnvesteerd, om in 2030 subsidies te verstrekken aan projecten die aan natuurbescherming doen. Per jaar gaat vanaf 2025 tenminste 20 miljard dollar naar arme landen. Dat is twee keer zoveel als zij nu krijgen. In 2030 moet daar jaarlijks nog eens 10 miljard bij komen. Niet al het geld komt van de overheden; ook private investeerders worden gestimuleerd om bij te dragen.

De maatregelen zijn nodig omdat de natuur steeds minder ruimte krijgt en veel soorten last hebben van vervuiling en klimaatverandering. In 2019 werd bekend dat naar schatting een miljoen planten- en diersoorten binnen enkele decennia met uitsterven worden bedreigd. Dat is ook een bedreiging voor de mens: velen zijn afhankelijk van cruciale planten en dieren, zo stond in het alarmerende rapport.

Vanuit de Belgische politiek komen er positieve reacties op het biodiversiteitsakkoord. Zo bestempelt federaal minister van Leefmilieu Zakia Khattabi (Ecolo) het akkoord als een “game changer”. Volgens de minister is de COP15 voor de biodiversiteit geworden wat het akkoord van Parijs was voor het klimaat: “het begin van een ambitieuze en gecoördineerde samenwerking voor de bescherming en het herstel van de biodiversiteit”.

Minister van de Noordzee Vincent Van Quickenborne (Open Vld) reageert op het luik rond de bescherming van oceanen: “Sinds 2019 staat België aan het roer van de Blue Leaders, een ambitieuze alliantie van meer dan 30 landen en partnerorganisaties. Dit akkoord voor de kwalitatieve bescherming van 30 procent van de oceanen tegen 2030 is een belangrijke stap om effectief impact te hebben”, zegt de Open Vld-minister. “De oceanen beslaan het grootste deel van onze planeet en zijn een krachtige buffer in de strijd tegen de klimaatopwarming. Alleen een gezonde oceaan, waar biodiversiteit opnieuw kan toenemen, zal in staat zijn om haar vitale rol te blijven vervullen. Een 2e stap is het afsluiten van een nieuw verdrag voor de bescherming van de biodiversiteit in de oceanen. België doet er alles aan om dat tegen begin maart 2023 mogelijk te maken.”

Het Wereld Natuur Fonds (WWF) noemt het akkoord over biodiversiteit dat de bijna 200 landen hebben gesloten “een mijlpaal voor het behoud van onze natuurlijke wereld”. De organisatie benadrukt dat het nu wel aankomt op de uitvoering door alle landen die het akkoord steunen.

Op een aantal belangrijke punten is de taal in het akkoord volgens het WWF “zwak”. Bij gebrek aan dwang in het akkoord zal het daar aankomen op daadkracht van landen zelf. De natuurorganisatie doelt dan bijvoorbeeld op het beschermen van ecosystemen die nog intact zijn en het aanpakken van “niet-duurzame productie en consumptie”. In feite gaat het dan om een groot deel van de economie, die nu nog verre van duurzaam te noemen is. Volgens de geest van deze afspraken zal dat snel moeten veranderen.

Het WWF stelt tevreden vast dat het behoud van de soortenrijkdom op aarde “nog nooit zo hoog op de agenda van de politiek en het bedrijfsleven heeft gestaan”. De afspraken kunnen echter worden “ondermijnd door langzame uitvoering” of door een gebrek aan financiële middelen. Het WWF mist ook een mechanisme om landen ter verantwoording te roepen en tot meer actie te bewegen als de doelen uit beeld raken.

“Deze overeenkomst moet onmiddellijk worden uitgevoerd, zonder excuses en vertraging”, zegt WWF-directeur Marco Lambertini in een verklaring. “Het is tijd dat de natuur weer kan floreren.” Volgens Lambertini hebben regeringen “de goede kant van de geschiedenis” gekozen in Montréal, maar zal diezelfde geschiedenis “over ons oordelen als we de beloften die vandaag zijn gedaan niet waarmaken”.

Volgens Greenpeace zal het biodiversiteitsakkoord geen einde maken aan de “massale uitsterving” van soorten. De organisatie vindt dat het daarvoor ontbreekt aan “ambitie, middelen en financiën”. Hoewel de organisatie ook positieve punten ziet, overheerst bij Greenpeace de kritiek.

Greenpeace ziet een “uitgeklede” afspraak in de teksten staan, omdat volgens de organisatie niet duidelijk wordt gemaakt welke schadelijke activiteiten dan juist moeten verdwijnen uit beschermde natuurgebieden. “Zo is het slechts een hol getal, met bescherming op papier maar nergens anders.”

Positief is volgens Greenpeace wel dat de verklaring expliciete erkenning bevat voor inheemse volkeren. Hun rechten worden erin benoemd en er wordt ook stilgestaan bij de kennis die zij hebben over hun leefgebied. “Inheemse bevolkingen zijn de meest kundige beschermers van de natuur”, zegt delegatieleider An Lambrechts. Ze benadrukt dat inheemse groepen hier directe financiering voor moeten krijgen.

De milieuorganisatie vreest verder voor ‘greenwashing’ via regelingen om natuurschade elders op de wereld te compenseren. Die praktijk loopt met CO2-uitstoot ook niet goed volgens Greenpeace. “Wat we daar vandaag de dag mee zien, staat nu ook op het menu voor biodiversiteit.”

KIJK. Jill Peeters gaf vorige maand duiding bij het teleurstellende slotakkoord van de klimaattop COP-27 in Egypte