Nederlandse premier Rutte biedt excuses aan voor slavernijverleden: "Misdadig systeem dat doorwerkt tot in het heden"
De Nederlandse premier Mark Rutte heeft namens de Nederlandse staat excuses aangeboden aan de Surinaamse en Caraïbische gemeenschap voor het slavernijverleden. Dat deed hij in een toespraak in het Nationaal Archief in Den Haag. Hij noemde de slavernij waaraan Nederland actief meewerkte "een misdadig systeem dat onnoemelijk veel mensen onnoemelijk veel leed heeft bezorgd en doorwerkt tot in het heden".
Premier Rutte hield zijn toespraak in het Nationaal Archief in Den Haag, een "plek voor nationaal gewetensonderzoek", zoals hij het omschreef. Hij begon zijn toespaak met een begroeting in de talen van Suriname en de zes eilanden van het Caraïbische deel van het Nederlandse Koninkrijk.
"Ook al horen we de ongeschreven stemmen uit het verleden niet, het verhaal dat uit alle documenten naar boven komt is niet alleen mooi. Het is vaak lelijk en ronduit beschamend", zei Rutte. Hij noemde de slavernij waaraan Nederland actief meewerkte "een misdadig systeem dat onnoemelijk veel mensen onnoemelijk veel leed heeft bezorgd en doorwerkt tot in het heden."
Tussen 600.000 en ruim 1 miljoen mensen werden sinds de zeventiende eeuw door Nederlanders vanuit Afrika naar Amerika verscheept en verhandeld in erbarmelijke omstandigheden. "De getallen zijn onvoorstelbaar, het menselijk leed dat erachter schuilgaat nog onmenselijker", zei Rutte. "Ze werden weggerukt uit hun families, ontmenselijkt, als vee behandeld."
BEKIJK - Premier Rutte biedt namens de Nederlandse regering zijn excuses aan voor het slavernijverleden aan de Surinaamse en Caraïbische gemeenschap:
We zetten een komma, geen punt
"Niemand die nu leeft, heeft persoonlijk schuld aan de slavernij", zei Rutte. "Maar het klopt ook dat de Nederlandse staat verantwoordelijkheid draagt voor het grote leed dat totslaafgemaakten en hun nazaten is aangedaan." Rutte zei dat hij het adviesrapport van het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden "omarmt", waarin de Staat geadviseerd wordt excuses aan te bieden.
Dat deed Rutte dan ook, in de verschillende talen die in Suriname en de Caraïbische gebieden worden gesproken. "Eeuwenlang hebben de Nederlandse staat en zijn vertegenwoordigers slavernij mogelijk gemaakt, gestimuleerd, in stand gehouden en ervan geprofiteerd. Eeuwenlang zijn in de naam van de Nederlandse staat mensen tot handelswaar gemaakt, uitgebuit en mishandeld. Daarvoor bied ik, namens de Nederlandse regering, excuses aan."
De excuses betreffen het verleden, maar in de toekomst moeten gesprekken volgen, gaf de premier aan. "We delen niet alleen het verleden, maar ook de toekomst. We zetten een komma, geen punt", klonk het duidelijk. "Het helingsproces moet nu beginnen en het programma hiervoor schrijven we samen."
Discussie
Dat premier Rutte vandaag, op 19 december, "een betekenisvolle toespraak" zou houden, was eind vorige maand uitgelekt. Maar de aanloop naar het "betekenisvolle moment" verliep niet harmonieus, integendeel.
Op de excuses en met name op de timing ervan kwam meteen kritiek. "Het gaat er om dat die iedereen rauw op het dak kwamen vallen", duidt correspondent in Nederland Sander van Hoorn. "Niemand is erbij betrokken, al helemaal niet de mensen aan wie de excuses gemaakt moeten worden."
Zo was er ongenoegen dat de excuses er komen op 19 december en niet op 1 juli, de dag waarop de afschaffing van de slavernij jaarlijks wordt herdacht ("Keti Koti"). Volgend jaar zal dat precies 150 jaar geleden zijn.
BELUISTER - "De datum kwam iedereen rauw op het dak vallen", zegt Sander van Hoorn in "Nieuwe Feiten":
Biedt Nederland vandaag excuses aan voor slavernijverleden?
"Ik erken dat de aanloop naar deze dag beter had gekund, maar laat dat geen reden zijn om dan maar niets te doen", verwees Rutte in zijn toespraak naar de commotie. Hij riep ook op om het gesprek over het slavernijverleden te voeren. "En dat begint met erkenning."
Zeven leden van de regering zijn momenteel naar de plaatsen gereisd waar de feiten zich destijds hebben afgespeeld: Suriname, Aruba, Bonaire, Curaçao, Sint-Eustasius, Saba en Sint-Maarten. Maar de excuses vandaag zijn dus geen eindpunt. Op 1 juli, "Keti Koti", zal koning Willem-Alexander in Amsterdam aanwezig zijn bij de 150e verjaardag van de afschaffing van de slavernij, kondigde premier Rutte al aan.
De Nederlandse koloniale geschiedenis is veel ouder, uitgebreider en van een andere aard dan de onze. Nederland is ook al langer bezig met excuses. Terwijl ons land dit jaar voor het eerst bij monde van koning Filip spijtbetuigingen aan de Congolezen overbracht, heeft Nederland zich al eerder geëxcuseerd in Indonesië, voor het geweld tijdens de dekolonisatie van het Zuid-Aziatische land.
Vandaag komen daar excuses bij voor een van de donkerste bladzijden van de Nederlandse geschiedenis: de slavenhandel. Al in de zeventiende eeuw wierp de Republiek zich op de slavenmarkt, via het beruchte systeem van driehoekshandel: vanuit Nederland gingen wapens naar Afrika, die werden geruild tegen slaven. Die slaven werden de oceaan overgebracht en verkocht om te werken op bijvoorbeeld de suikerplantages. Daarna keerden de Nederlandse schepen vanuit Zuid-Amerika terug naar Nederland met producten als suiker, koffie of tabak.
In totaal verhandelden de Nederlanders van de zestiende tot de negentiende eeuw tussen 600.000 en ruim 1 miljoen Afrikaanse mannen, vrouwen en kinderen. Tot op 1 juli 1863 de slavernij in Nederland werd afgeschaft.