Europese ministers van Energie bereiken akkoord over prijsplafond voor aardgas: "We laten niemand energie als wapen gebruiken"

De 27 Europese regeringsleiders hadden hun ministers van Energie tegen vandaag huiswerk gegeven: een duidelijk beslissing nemen over een prijsplafond voor aardgas in de Europese Unie.

Die lastige knoop - de meningen van de EU-lidstaten waren sterk verdeeld - hebben de energieministers nu dus doorgehakt: ze hebben beslist dat het mechanisme in werking treedt als de groothandelsprijs voor aardgas boven de 180 euro per megawattuur (MWh) stijgt. Dat is ruim 70 euro hoger dan de huidige gasprijs op de groothandelsmarkt. 

Het mechanisme treedt in werking als aan twee voorwaarden is voldaan: als de groothandelsprijs voor aardgas drie (werk)dagen boven de 180 euro/MWh uitstijgt en als de prijs van gewoon aardgas 35 euro hoger is dan die van vloeibaar gemaakt aardgas (LNG).

Eens geactiveerd betekent het mechanisme niet dat de gasprijs geplafonneerd wordt op 180 euro/MWh. Wel is het zo er in Europa geen prijs zal mogen worden betaald die meer dan 35 euro/MWh hoger is dan de LNG-referentieprijs. 

Als de LNG-prijs bijvoorbeeld 200 euro/MWh zou bedragen, mag er in Europa dus niet meer dan 235 euro/MWh worden betaald. Het gaat dus om een dynamisch prijsplafond. Ook is het zo dat als de referentieprijs voor lng lager is dan 143 euro, het plafond op 178 euro blijft liggen (143 euro + 35 euro).

Het ingestelde onderplafond is wel veel lager dan de 275 euro per megawattuur die de Europese Commissie eind vorige maand had voorgesteld. Op dat voorstel kwam veel kritiek omdat dat plafond zo hoog was dat het zelfs in de voorbije maand augustus niet zou ingevoerd zijn, toen de dagprijs voor aardgas piekte tot 345 euro per megawattuur.

In het prijsmechanisme zijn ook een aantal voorwaarden ingebouwd, die het systeem automatisch stil kunnen leggen als er ongewenste neveneffecten optreden: o.a. als de Europese Commissie aan de alarmbel trekt, als het gasverbruik sterk stijgt, als de openbare gashandel sterk daalt en als de aanvoer van LNG uit het buitenland afneemt.

Meer details over het akkoord en de werking van het mechanisme erachter worden later bekendgemaakt. De informatie die voorlopig bekend is, is te raadplegen op de website van de Europese Raad.

Onder meer ons land vroeg al lang om een prijsplafond om de hoge prijzen aan te pakken, maar onder meer Nederland en Duitsland vreesden dat een prijsplafond de bevoorrading in gevaar zou brengen. 

Van de 27 EU-lidstaten heeft vandaag uiteindelijk alleen Hongarije tegen gestemd. Nederland en Oostenrijk hebben zich onthouden. Duitsland, dat dus altijd een koele minnaar van het mechanisme was, heeft wel voor gestemd, al zou het land er voorwaarden aan koppelen.

Jozef Sikela, de Tsjechische voorzitter van de Europese Raad, spreekt over een "belangrijk akkoord dat de burgers zal beschermen tegen snel stijgende energieprijzen". Hij is er gerust op dat de EU de komende tijd een mechanisme zal uitwerken dat zowel de risico's voor de bevoorrading als de financiële markten zal wegnemen. "We hebben weer bewezen dat de EU verenigd is en niemand energie als een wapen laat gebruiken", aldus de Tsjechische minister.

Aan het instellen van het Europese prijsplafond zijn maanden van discussie voorafgegaan. Na de inval van Rusland in Oekraïne is de gasprijs fors gestegen, met een voorlopige piek van 345 euro eind augustus. 

In het conflict wordt aardgas ingezet als geopolitiek wapen. Europa, dat zich aan de kant van Oekraïne schaart, is immers een grote afnemer van aardgas uit Rusland en is er sterk van afhankelijk. Dat weet Rusland donders goed, en daarom zet het de gaskraan in als drukkingsmiddel. 

Daarom heeft de Europese Unie zich voorgenomen om af te kicken van het Russische gas en in te zetten op andere gas- en energiebronnen.

In een eerste reactie spreekt Rusland van een "onaanvaardbare" inmenging in het marktmechanisme in. "Dit is een schending van het marktmechanisme voor prijsvorming," zegt Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov. "Elke verwijzing naar een plafonnering (van de gasprijs) is onaanvaardbaar." 

Rusland zal zijn tijd nemen om een antwoord op het prijsplafond in te stellen, zo zegt Peskov nog tegen het Russische nieuwsagentschap Tass. "Er zal tijd nodig zijn om alle voor- en nadelen grondig af te wegen bij het uitwerken van oplossingen", klinkt het.

Intussen is de gasprijs in Europa, op de toonaangevende TTF-markt in Amsterdam, ruim 7 procent gedaald, tot ongeveer 107 euro per megawattuur. Dat is het laagste niveau in een maand tijd. Vermoedelijk ligt de aankondiging aan de basis van die daling

De voorbije weken noteerde de TTF-gasprijs rond de 135 euro per megawattuur. De koude temperaturen in Europa dreven de prijs op. Sinds vandaag is het een pak zachter geworden én kondigden de Europese ministers van Energie een akkoord aan over een prijsplafond. 

Met 107 euro per megawattuur blijft aardgas wel nog altijd meer dan dubbel zo duur als in dezelfde periode vorig jaar, toen er nog geen oorlog woedde in Oekraïne en geen Europese sancties golden tegen Rusland.