Afgesproken werd dat het mechanisme kan worden geactiveerd zodra de gasprijs in Europa drie dagen lang een niveau van minstens 180 euro per megawattuur bereikt én meer dan 35 euro boven de internationale lng-prijs uitkomt. Er treedt dan een dynamisch plafond in werking.

Op vraag van landen als Nederland en Duitsland - koele minnaars van het mechanisme - zijn verschillende waarborgen ingebouwd om te voorkomen dat het mechanisme de markt verstoort. Daarom kan het, eens geactiveerd, bij ongewenste neveneffecten ook meteen worden gedeactiveerd.

Over het mechanisme werd al maanden onderhandeld. Uiteindelijk maakte maandag enkel Hongarije kenbaar dat het zich ook niet in de finale compromistekst van het Tsjechische voorzitterschap van de Raad kan vinden. Nederland en Oostenrijk hebben zich onthouden, maar Duitsland was uiteindelijk dus voor.

Cruciaal is ook dat het mechanisme niet meteen wordt geactiveerd. Nu er eindelijk een akkoord is, gaan de Europese Commissie, de Europese energieregulator ACER en de marktautoriteit ESMA een grondige impactanalyse maken, waarvan op 31 januari een voorlopige versie wordt opgeleverd. Als die geen fundamentele problemen aan het licht brengt, kan het mechanisme vanaf 15 februari - indien nodig - worden geactiveerd. De definitieve impactanalyse zou evenwel pas eind februari klaar zijn.

Twintig dagen actief

Maar hoe zou het mechanisme nu concreet werken? Het wordt automatisch geactiveerd wanneer de gasprijs van de futurecontracten die een maand vooruit worden gesloten op de Nederlandse TTF-beurs drie dagen lang hoger is dan 180 euro/MWh. Ook moet diezelfde prijs minstens 35 euro hoger zijn dat de referentieprijs voor lng op de globale markten, tijdens dezelfde periode van drie dagen.

Eens geactiveerd betekent het mechanisme niet dat de gasprijs geplafonneerd wordt op 180 euro/MWh. Wel is het zo er in Europa geen prijs zal mogen worden betaald die meer dan 35 euro/MWh hoger is de lng-referentieprijs. Met andere woorden: als die laatste bijvoorbeeld 200 euro/MWh zou bedragen, mag er in Europa niet meer dan 235 euro/MWh worden betaald. Het gaat dus om een dynamisch plafond, of in EU-jargon een “dynamic bidding limit”.

Ook is het zo dat als de referentieprijs voor lng lager is dan 143 euro, het plafond op 178 euro blijft liggen (143 euro + 35 euro).

Het mechanisme zal na activering minstens twintig dagen actief blijven. Als het dynamisch plafond gedurende drie opeenvolgende dagen onder de 180 euro/MWh zakt, zal het automatisch worden gedeactiveerd. Ook wanneer het marktverstorend blijkt te werken, zal het uitgeschakeld worden.

Slechts een van de maatregelen

België trok al maanden aan de kar voor een akkoord. Federaal minister Tinne Van der Straeten (Groen) is heel tevreden met het compromis dat uit de bus is gekomen. “We zullen de extreem hoge prijzen voor gas in Europa niet meer zien, zonder dat we hiervoor onze bevoorrading in het gedrang brengen”, vat ze samen. Want een van de waarborgen bestaat er expliciet in dat het mechanisme wordt gedeactiveerd als de bevoorrading toch problematisch blijkt.

Als het mechanisme al eerder had bestaan, zou het in augustus en oktober al twee keer in werking getreden zijn, voor een periode van alles samen 58 dagen, zegt Van der Straeten.

Ze wijst erop dat het mechanisme slechts een van de maatregelen is waarmee Europa de hoge energieprijzen wil aanpakken. Zo gaven de ministers ook hun finaal akkoord aan de voorstellen om hun gasvoorraden deels via groepsaankopen aan te vullen en de vergunningsprocedures voor duurzame energie-installaties te versnellen. “Samen met de noodzakelijke energiebesparingsmaatregelen, zullen we tegen de volgende winter klaar zijn om de energiecrisis samen aan te pakken.”

Tegen 1 november 2023 moet de Commissie een analyse klaar hebben over het feit of het mechanisme ook volgende winter wel in stand moeten worden gehouden.

Kremlin vindt invoering gasprijsplafond “onaanvaardbare”

Het politieke akkoord tussen de EU-landen over de invoering van een prijsplafond op gas houdt een “onaanvaardbare” inmenging in het marktmechanisme in. Dat stelt Rusland maandag in een reactie. “Dit is een schending van het marktmechanisme voor prijsvorming,” zegt Dmitri Peskov, de woordvoerder van het Kremlin. “Elke verwijzing naar een plafonnering (van de gasprijs) is onaanvaardbaar.”

Rusland zal zijn tijd nemen om een antwoord op het prijsplafond in te stellen, zo deelt Peskov nog mee aan het nieuwsagentschap Tass. “Er zal tijd nodig zijn om alle voor- en nadelen grondig af te wegen bij het uitwerken van oplossingen”, klinkt het.

(sgg)