Amerikaanse Congrescommissie adviseert gerecht om Trump te vervolgen voor vier strafbare feiten

Dat is het unanieme advies van de parlementaire commissie die onderzoek deed naar 6 januari 2021 – toen duizenden Trump-aanhangers het Amerikaanse parlement binnendrongen in een poging om de verkiezingsuitslag ongedaan te maken. Het is de eerste keer in de geschiedenis dat een parlementscommissie oproept tot vervolging van een Amerikaanse president.

Maandag stemden de negen leden van de parlementaire commissie, bestaande uit zeven Democraten en twee Trump-kritische Republikeinen, voor een strafrechtelijke doorverwijzing. Zij adviseren justitie om de oud-president te vervolgen voor vier strafbare feiten: het verstoren van het democratisch proces, aanzetten of ondersteunen van een opstand, samenzwering tegen de VS en samenzwering om onwaarheden te verspreiden.

“Als we willen overleven als land van wetten en democratie”, zei voorzitter Bennie Thompson, “dan mag dit nooit meer gebeuren.”

Niet alleen de president moet worden vervolgd, zegt de commissie, maar ook jurist John Eastman, die wordt gezien als bedenker van de couppoging. Hij zag mogelijkheden om de verkiezingsuitslag ongedaan te maken, hoewel rechters beschuldigingen van verkiezingsfraude ongegrond hadden verklaard. De commissie sluit niet uit dat nog meer sleutelfiguren strafbare feiten hebben gepleegd.

Bal ligt bij justitie

De beslissing om Trump en anderen te vervolgen ligt nu bij het ministerie van Justitie. Daar wordt al maanden met smart gewacht op het rapport van de commissie, dat waarschijnlijk woensdag in zijn volledigheid wordt gepresenteerd. De commissie heeft zelf niet de macht om iemand te vervolgen.

Justitie werkt al langer aan een onderzoek naar de oud-president. In november werd speciaal aanklager Jack Smith aangesteld door justitieminister Merrick Garland om zich op het Trump-dossier te storten. Smith onderzoekt zijn rol bij de Capitoolbestorming en, los daarvan, de geheime documenten die na Trumps presidentschap zijn gevonden in zijn huis. Voortaan kan Smith tevens putten uit de bevindingen van de commissie. De leden hebben honderden getuigen gehoord en duizenden documenten doorgespit.

Sommige betrokkenen weigerden te getuigen. De commissie adviseerde de ethische commissie van het Huis van Afgevaardigden maandag tevens om vier Congresleden daarvoor te bestraffen. De kans dat dat gebeurt, is klein, aangezien Republikeinen komend jaar de leiding in het Huis van Afgevaardigden hebben.

Prijskaartje aan (niet-)vervolging

De kans dat Trump wordt vervolgd is maandag aanzienlijk groter geworden. Toch is het voor justitie geen gemakkelijke route om te bewandelen. In oktober stelde Trump zichzelf opnieuw kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2024. Mede daarom zal hij beweren dat een eventuele zaak tegen hem politiek gemotiveerd is.

“Er kleeft zowel een prijskaartje aan het wel vervolgen van Trump als het niet vervolgen van Trump”, zegt Andrea Hatcher, politicoloog aan The University of the South in Tennessee. De politieke verdeeldheid in het land zou bij vervolging kunnen toenemen. “Maar als ze hem niet vervolgen dan wekt justitie de indruk dat de president boven de wet staat.”

Het ministerie zit in een spagaat. Niets doen zou bovendien afstralen op de zaken rondom de honderden bestormers die wel al zijn vervolgd. Waarom zij wel en hij niet? Ook de commissie noemt het maandag onwenselijk dat ‘voetsoldaten’ wel worden vervolgd, maar het ‘brein’ achter de opstand niet. Trump zelf doet die dag af als een uit de hand gelopen demonstratie. Het geweld kwam uit de hoek van extreemlinks, beweert hij.

Tijdens acht hoorzittingen reconstrueerde de commissie in detail de gebeurtenissen op 6 januari 2021, de aanloop daarnaartoe en de rol van Donald Trump. Zo ontstond een beeld van een man die zijn verlangen om te winnen plaatste boven het beginsel van democratie.

Bedreiging democratie

De Capitoolbestorming zal mede dankzij het uitzoekwerk van de commissie de schoolboeken ingaan als ernstigste bedreiging van de Amerikaanse democratie uit de moderne geschiedenis. Politici hadden zichzelf opgesloten in kamers en kasten uit angst voor de gewelddadige meute die het Capitool was binnengedrongen. Er vielen die dag vijf doden. Honderden politieagenten raakten verwond.

De commissie had haast met het advies. Begin volgend jaar treedt het nieuwe Congres aan, met in het Huis van Afgevaardigden een Republikeinse meerderheid. Republikeinen lieten eerder al weten de commissie zo snel mogelijk te zullen opdoeken.