Voorspelt het monstersucces van ‘Close’ en ‘Zillion’ de comeback van de Vlaamse kaskraker?

“Het komende najaar staat in het teken van de Vlaamse film.” Met die zin begon een persbericht van het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) dat begin september in onze mailbox viel en de aandacht wilde vestigen op de nakende releases van Ritueel, Rebel, Close en De acht bergen.

“Om deze golf van Vlaams talent extra kracht bij te zetten hebben producenten, distributeurs, bioscoopuitbaters en het Vlaams Audiovisueel Fonds de handen in elkaar geslagen en lanceren ze samen de campagne ‘Vlaamse film. Grenzeloze cinema’.”

Die campagne leek een antwoord op de teleurstellende resultaten die Vlaamse auteursfilms vorig jaar lieten optekenen. Zowel Dealer, Rookie, Cool Abdoul als La civil moesten het doen met enkele duizenden tot tienduizenden bezoekers, terwijl enkel familiefilms rond bekende merken als Nachtwacht, Dag Sinterklaas, K3 en W817 de pijn konden verzachten.

Regisseur Jan Verheyen had het in deze krant toen over “een abominabel rampjaar” en wees erop dat er in tijden van corona “geen appetijt” was voor films met donkere onderwerpen.

Dat was in het najaar van 2022 wel anders. Rebel, de compromisloze film van Adil El Arbi en Bilall Fallah over een Brusselse IS-strijder, bereikte in dik twee maanden tijd een puike 100.000 bezoekers – dat zijn er zelfs iets meer dan Nachtwacht 3 of Sinterklaas en Koning Kabberdas in 2021.

Lukas Dhonts breekbare vriendschapsdrama Close had nauwelijks twee weken nodig om die kaap te ronden en laat intussen ruim 180.000 bezoekers optekenen, terwijl Robin Pronts hedonistische Zillion na nauwelijks één week al meer dan 130.000 bezoekers naar de bioscoop trok. Na drie weken stond de teller op 350.000 bezoekers, inmiddels liep het cijfer op tot 530.000 bezoekers.

Zillion staat daarmee op de 17de plaats in de lijst van best bekeken Belgische films aller tijden, net achter De Witte van Sichem en Marina en net voor Frits en Freddy, De helaasheid der dingen en Rundskop. “Ik had wel gehoopt en gedacht dat de film zou aanslaan”, vertelde Pront in deze krant toen zijn film in zeven dagen tijd 132.000 mensen had geëntertaind. “Maar dit getal is absurd.”

“Ik ga niet liegen: het voorbije jaar zijn er veel mensen uit de filmbusiness naar mij toegekomen die zeiden: Zillion, die film gaat moeten laten zien dat de Vlaamse cinema nog leeft”, gaf hij nog toe.

Kruisbestuiving

Missie volbracht, lijkt het. Of was de Vlaamse film toch niet op sterven na dood? Dirk Impens, die Close produceerde en als ancien in de Vlaamse filmbusiness ook zijn strepen verdiende met Daens, De helaasheid der dingen en The Broken Circle Breakdown, trok vorig jaar al een wenkbrauw op bij het lezen van doemberichten over de staat van de Vlaamse cinema.

“Twee, drie films na elkaar die niet aanslaan, dat zijn maar kleine data, dat is een momentopname”, zegt hij. “Dat is een nuance die ik mis in die berichtgeving.

“Ik heb nooit geloofd in de alarmerende berichten die op zulke momenten de ronde doen. De neiging bestaat altijd om het probleem van de cinema, en van de Vlaamse film in het bijzonder, uit te vergroten. Het is altijd een golfbeweging: het ene jaar gaat het goed, het andere jaar gaat het minder.”

2022 was een goed jaar, al kwam het traag op gang: het gros van de Vlaamse releases zat in het najaar, en de eerste grote film na de zomer, Hans Herbots’ Ritueel, kon de verwachtingen niet inlossen, erkent producent Peter Bouckaert.

“Ritueel is geëindigd tussen de 35.000 en 40.000 bezoekers. Dat is zwaar onder de verwachtingen. De behandeling (Herbots’ vorige film, en net als Ritueel gebaseerd het boek van Mo Hayder, EWC) was goed voor 150.000 bezoekers, terwijl we dachten dat Ritueel net een breder publiek kon aanspreken.”

In 2021, toen de bioscopen vijf maanden lang de deuren moesten sluiten vanwege de pandemie, werd het coronavirus nog als een van de voornaamste schuldigen voor de teleurstellende cijfers aangewezen. Ook dit jaar is de impact nog voelbaar, meent Bouckaert: Ritueel werd twee keer uitgesteld en de vrees bestond dat een opflakkering van het virus in de herfst- en wintermaanden tot een nieuwe sluiting zou kunnen leiden.

“We hebben dan besloten om het zekere voor het onzekere te nemen en Ritueel meteen na de zomer uit te brengen. Maar het bioscoopbezoek is pas vanaf oktober weer op gang gekomen.”

Rebel kwam uit op 5 oktober en deed het ondanks de thematiek wél goed, ook al lijken de 366.000 bezoekers die Patser destijds haalde nog veraf. “100.000 bezoekers sluit aan bij onze verwachtingen”, zegt producent Dimitri Verbeeck van Caviar. “We zijn daar dus zeer tevreden mee. Rebel is een film met een heel moeilijk onderwerp – het was van bij het begin duidelijk dat dit geen Patser zou zijn.”

Later die maand volgde Zillion, en begin november kwam Close. Maar eerst was er het onverhoopte succes van Onze Natuur. De Film, waarvoor in twee maanden tijd maar liefst 200.000 tickets over de toonbank gingen.

“Dat zijn allemaal films die verschillende doelgroepen aanspreken”, duidt VAF-intendant Koen Van Bockstal. “Maar er was ook een kruisbestuiving: die films versterken elkaar.”

Impens sluit zich daarbij aan. “De meeste mensen gaan het liefst op café in een straat met veel cafés die goed draaien. En ze gaan dus ook graag naar de cinema waar het bougeert, waar het leeft. De mensen hebben blijkbaar goesting om weer buiten te komen.”

Festivalbuzz

Daarbij kwam dan nog de VAF-campagne ‘Vlaamse Film. Grenzeloze Cinema’. “We wilden niets aan het toeval overlaten”, aldus Van Bockstal. Bioscoopbezoekers konden tijdens de eerste twee weken van Ritueel, Rebel, Close en het pas uitgekomen De acht bergen één tot twee weken na de release gebruikmaken van een 1+1-ticket-actie: wie in gezelschap naar de cinema ging, kreeg het tweede ticket gratis.

“De actie geldt op cinemaluwe dagen, van maandag tot donderdag”, zegt Van Bockstal. “Maar voor elke euro die het VAF hierin investeert, dragen de producenten ook een euro bij. En we hebben ook actiegevoerd op radio, tv en sociale media. Promotie en marketing zijn heel belangrijk.”

Het grotendeels coronavrije klimaat waarin die films konden groeien, speelt ook mee. Het festivalcircuit draaide in 2022 vrijwel op volle toeren. Op een uitzonderlijke editie van het Filmfestival van Cannes, waar Close, De acht bergen en Tori et Lokita van de Dardennes in de prijzen vielen en Rebel in première ging, hebben Belgische films daarvan de vruchten kunnen plukken: de buzz rond die films heeft lang kunnen zoemen voor ze in de Belgische bioscopen opdoken.

Bovendien heeft een jaar zonder bioscoopsluitingen ertoe geleid dat de internationale concurrentie in de herfstmaanden een stuk lager lag. Door een opeenstapeling van releases moesten films als Dealer en Cool Abdoul een jaar geleden knokken tegen Dune, No Time to Die en vooral de recentste Spider-Man.

Dit jaar kwamen de grote Amerikaanse blockbusters als Top Gun: Maverick en Jurassic World: Dominion in het voorjaar of in de zomer uit, waardoor er de afgelopen maanden ruimte was. “Dat heeft zeker geholpen. Vlaamse films hebben een groot deel van het aanbod kunnen innemen en het publiek is daar ook in meegegaan. Maar als de films in kwestie niet goed waren geweest, hadden ze ook niet veel volk getrokken”, meent Van Bockstal.

Toch hoedt Impens zich voor een al te jubelende stemming. “Ik las in Le Soir recent nog dat Kinepolis, toch de marktleider in het bioscooplandschap, dit jaar aan 70 procent van de bezoekers zit tegenover 2019. Dus na covid is tot vandaag 30 procent van de mensen nog niet teruggekeerd. Om dan 180.000 bezoekers te trekken met Close, is bijzonder lastig. Het is een reden om blij te zijn, al zullen we de cijfers van Girl (Dhonts vorige film trok 277.000 kijklustigen, EWC) waarschijnlijk niet bereiken. Al hangt dat natuurlijk ook af van hoe ver Close meegaat in de Oscar-race.”

Een Oscar(-nominatie) voor Close zou eens te meer bevestigen dat 2022 een uitzonderlijk jaar was voor de Vlaamse film. Maar kan die lijn de komende jaren ook worden doorgetrokken? “Ik hoop dat de mensen nu weer vertrouwen hebben in de Vlaamse film”, stelt Verbeeck.

Met Veerle Baetens’ Het smelt, Tim Mielants’ Wil, Dorothée van den Berghes Aller/Retour en Dominique Derudderes The Chapel staan er alvast wat titels klaar die het succes van Rebel, Close en Zillion willen doortrekken.

“Maar we moeten ook realistisch zijn”, zegt Van Bockstal. “Vier Belgische films, waarvan drie Vlaamse, die scoren op Cannes, Close dat internationaal de prijzen opstapelt… Ik hoop natuurlijk op nog zo’n wonderjaar, maar dat zal niet elk jaar zo zijn. Al er zijn alvast twee films die ik al heb gezien en waarvan ik heel enthousiast word: Het smelt, dat echt niet voor niets werd geselecteerd voor het Sundance Film Festival, en Wil. Dat zijn sterke films die bij een breed publiek brokken zullen maken.”