Dodelijke steekpartij in Berchem: een afrekening tussen gewelddadige rapbendes?

In Berchem in Antwerpen is een tiener van 16 om het leven gekomen na een steekpartij. De politie heeft twee verdachten opgepakt, een derde verdachte wordt nog gezocht. De steekpartij zou een wraakactie zijn van een bende uit Aalst voor een aanval van het slachtoffer op een trein in Antwerpen eind oktober.

Het slachtoffer zou actief geweest zijn in het rapmilieu en dus sluiten de speurders niet uit dat het om een mogelijke afrekening gaat tussen rivaliserende rapbendes. In het verleden trok het Antwerps parket al eens aan de alarmbel over het toegenomen aantal geweldsincidenten tussen zogenoemde drillrapgroepen.

Drillrap, een subgenre van de muziekstijl gangsterrap, ontstond rond 2010 in Chicago in de Verenigde Staten. Via het Verenigd Koninkrijk en Nederland waaide het over naar België. De muziek en de bijhorende video's zijn zeer gewelddadig (drill is slang voor doden of ernstig verwonden). In hun lyrics beledigen drillrappers vaak rivaliserende bendes, in sommige gevallen bedreigen ze hen zelfs met de dood. 

Maar ook in de echte wereld schuwen sommige drillrappers het geweld niet. Wanneer rivaliserende gewelddadige bendes elkaar tegenkomen op straat kan dat tot fysieke, gewapende confrontaties leiden. Yassine Atari, reporter en fotograaf voor VRT NWS, slaagde er eind 2021 in om met zo'n bende af te spreken en kreeg een inkijk in hoe deze jongens, vaak minderjarigen, denken en met wat voor wapens ze rondlopen. 

In de video vertellen de gemaskerde drillrappers ook over hun puntensysteem: iemand neersteken levert een "win" op, gestoken worden of weglopen van een confrontatie betekent een "loss". Al die punten worden online bijgehouden en verspreid zodat iedereen weet welke groepen en welke "drillers" het meest gevreesd moeten worden.

"Het is gewoon bendegeweld", zegt Yves Kabwe, jeugdwerker uit Antwerpen, in VRT NWS Live. Hij kwam zelf al meermaals in aanraking met jongeren die lid zijn van drillrapbendes. "Het gaat vaak om pubers tussen 12 en 16 jaar die niet zo goed begrijpen dat de teksten uit die nummers onrealistisch zijn. Ze interpreteren die teksten té letterlijk en gaan daardoor over tot agressie. Ze spreken zelf over vrienden en familie beschermen, maar beseffen de gevolgen van hun daden niet: de dood draai je niet terug."

"Bendegeweld is ook in België een enorm probleem", vertelt Kabwe. "In de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Nederland zijn al veel doden gevallen en bij ons vallen nu ook slachtoffers. Vorig jaar sluimerde het probleem al, maar de verhalen komen vaak nu pas naar buiten. Het speelt zich trouwens niet enkel af in Antwerpen, maar ook in andere grote steden." 

"Wij werken vooral preventief en proberen die jongeren duidelijk te maken wat de teksten uit drillrapmuziek precies betekenen, we proberen hen ook te doen beseffen dat het niet realistisch is om mensen hun leven af te nemen. Maar als je mentaal niet genoeg ontwikkeld bent, kan dat tot drama's leiden." 

Voor Kabwe zijn er twee manieren om het bendegeweld aan te pakken. Hij pleit voor zwaardere straffen voor minderjarigen en preventie op vroegere leeftijd: "Niet vanaf 15 of 16 jaar, maar zelfs al vanaf 12 jaar, want een mensenleven krijg je niet meer terug", besluit hij.

Chantal Van den Bosch, advocate en vrijwilliger bij de Antwerpse jeugdrechtbank, sluit zich aan bij die oproep tot meer preventie. "Ik heb vorig jaar - toen ik voor de eerste keer met het fenomeen werd geconfronteerd - al gezegd dat we harder moeten inzetten op sensibilisering en preventie", vertelt ze in "De wereld vandaag" op Radio 1. We moeten voorkomen dat het net zoals in Nederland uit de hand loopt, want daar vielen al verschillende slachtoffers.

"In Antwerpen heeft men daar ook wel op ingezet, zowel vanuit het jeugdparket als vanuit de sectie jeugdcriminaliteit. Men heeft ingezien dat er een serieuze problematiek is en heel wat jongeren werden opgepakt en onder toezicht geplaatst. Maar blijkbaar zijn er nog steeds heel wat gasten betrokken bij dit fenomeen."

Een van de manieren waarop de problematiek kan bestreden worden, is volgens Van den Bosch de groepsdruk proberen wegnemen. "Aanzien en profilering zijn heel belangrijke factoren in die groepen en dat weegt op die jongeren. De "gang" is hun biotoop en hun leven en respect daarbinnen is heel belangrijk, maar als je hen een op een spreekt, speelt dat gegeven veel minder."

Maar er moet ook strenger opgetreden worden tegen wapenbezit, vindt de advocate. "Als je steeds een mes op zak hebt en constant bedreigd wordt, is het natuurlijk verleidelijk om dat mes ook effectief te gaan gebruiken." 

Tot slot pleit ze ook voor nog meer persoonlijke begeleiding voor jongeren. "Als er geen pasklaar traject kan aangeboden worden of als jongeren door plaatsgebrek in huisarrest worden geplaatst, dan is er fundamenteel iets fout", besluit ze.