‘Er zijn indrukwekkende momenten, maar er is ook boerenbedrog’: naar ‘ABBA Voyage’ in Londen

Bij de reservatie moet je kiezen: een ticket voor de dansvloer of een zitplaats of, als je deel uitmaakt van een bedrijfsuitje, een soort skybox met privédansvloer. Ik koos voor de dansvloer – je bent een dancing queen of je bent het niet. Het publiek bestaat overigens naar schatting voor 30 procent uit een ander soort queens. Ik word meteen geadopteerd door een groep Australische gays die in Londen zijn blijven hangen na de Pride-mars, en hier opdagen in T-shirts met dubbelzinnige opschriften als ‘Voulez-vous’, ‘Gimme Gimme Gimme (A Man After Midnight)’ en ‘Take a Chance on Me’. Zij kennen, zo zal blijken, álle songteksten van ABBA uit het hoofd. Een van hen is hersenchirurg, zo beweert hij toch, en volgens hem is er ‘geen betere manier om de stress te bestrijden dan loeihard Abba meezingen’. ‘Onze bloedgroep is niet A of B, maar ABBA.’

Geen enkele opportuniteit om kitscherig uit de hoek te komen is overigens onbenut gelaten – neonlampen in schrille kleuren, kleffe souvenirs (een ABBA-debardeur, anyone, of ABBA-sokken?) – maar de zaal, opgetrokken uit zwart staal, oogt stijlvol.

ABBA was jarenlang synoniem voor gebrek aan cool, de groep werd gezien als een afscheider van zeemzoete mainstreampop. Maar het tij is gekeerd: de Sex Pistols bekenden op een onbewaakt moment dat hun ‘Pretty Vacant’ is gebaseerd op ‘S.O.S.’, en ook U2 en Nirvana outten zich als grote fans. En toen coverband Björn Again als een van de eerste tributebands wereldwijd volle zalen trok, schoot de zakenman in Björn Ulvaeus wakker.

Stockholm telt minstens vier prachtige musea, nu lokken die samen minder volk dan het ABBA-museum aldaar. Daarna kwamen de ABBA-musical en de ‘Mamma Mia’-films, samen goed voor een opbrengst van meer dan 5 miljard (!) dollar. En toen kreeg Simon Fuller (van Pop Idol en de Spice Girls) een briljant idee: ABBA live, zonder ABBA. Het werd een technologisch huzarenstukje van de studio die indertijd de beeldtaal van de toen al even revolutionaire Star Wars- en Marvel-films had ontwikkeld.

300 euro

Het publiek wordt vooraf gewaarschuwd: fotograferen is absoluut verboden, want als beelden uitlekken op de sociale media, zou dat de mystiek van de show verpesten. O, ironie: bij artiesten van vlees en bloed mag dat wel, bij hologrammen niet. Dat is alsof iemand je verbiedt een foto van een tv-scherm te maken.

Intussen wordt op een gigantisch, zaalbreed scherm een Zweeds besneeuwd bos getoond, en wie aandachtig kijkt, ziet af en toe een nimf of een fee voorbij glippen. Rond mij weerklinkt gegil uit drieduizend kelen, ook al begint de show pas over vijftig minuten. Als het zover is, zegt de ABBA-tar van Benny Andersson: ‘To be or not to be is no longer the question!’ Als welkomstwoord uit de mond van een hologram is dat een statement dat kan tellen. Vrij vertaald: wij zijn hier, maar we zijn er ook niet. Dit spektakel is een gamechanger, dus laat alle verwachtingen en vooroordelen in de vestiaire. Een avatar is al bizar, een avatar die zich aan metafysische bindteksten waagt, is dubbel bizar.

Eerste vaststelling: de klank is perfect. Dat is geenszins vanzelfsprekend op een concert. En deze zaal is akoestisch zo perfect dat je geen echo of metalige bijklank hoort. Tijdens sommige songs zie je alleen de vier op het podium, tijdens andere rijst een volledige begeleidingsband uit de grond waarvan zelfs ik vooraan pas na enkele minuten met zekerheid kan zeggen dat ook die muzikanten hologrammen zijn. Natuurlijk zijn de avatars nep: het is niet live, maar een soort playback in het kwadraat. Toen artiesten dertig jaar geleden de soundmix introduceerden – live zingen met begeleiding op tape – werd dat oplichterij gevonden. Nu betaalt iedereen hier tot 300 euro voor een relatief kort optreden van hologrammen. Maar op festivals en tijdens stadionconcerten kijkt de helft van het publiek noodgedwongen ook vaker naar schermen dan naar de piepkleine artiesten.

De ABBA-tars zien er onthutsend echt uit, veel echter dan een wassen beeld in Madame Tussauds – ze ogen alsof hologrammen, 3D en CGI samen kinderen hebben gemaakt. De techniek achter de show is werkelijk fenomenaal. De enige momenten waarop je merkt dat het niet echt is, is als het gejoel of applaus iets minder lang weerklinkt dan de makers hadden gedacht, zodat de ABBA-tar even doelloos staat te wiegen voor hij of zij spreekt. Alleen, de avatars zijn zoals een precisiebombardement. De eerste seconden denk je: wow, dit is ongelofelijk, is de techniek echt zo vergevorderd? Maar de mens is blasé en we zijn geprogrammeerd om alles wat onvoorstelbaar leek, vlak daarna vanzelfsprekend te vinden. Zelfs een hologram gaat snel vervelen.

MAATJE SLANKER

Er zijn grapjes (‘Op weg naar het songfestival moest Björn staan in de bus, want zijn broek spande zo erg dat ze zou scheuren als hij zou neerzitten’). Er zijn indrukwekkende momenten, maar er is ook boerenbedrog. Zo wordt een tekenfilm geprojecteerd – speciaal voor dit evenement gemaakt, oké, maar toch: sléchts een tekenfilmpje. Ook wordt de clip van ‘Waterloo’ getoond, waarmee ABBA het Eurovisiesongfestival van 1974 heeft gewonnen. Leuk, maar die heeft iedereen al gezien op YouTube. En dit is toch een bedevaart, want de zaal ligt aan het Queen Elizabeth Olympic Park, een heel eind buiten het centrum van Londen.

De hologrammen van Agnetha, Benny, Björn en Anni-Frid zijn (leef)tijdloos: jong en gestroomlijnd (de derrières van de dames zijn een maatje slanker dan in werkelijkheid) en vrij van rimpels én zweet (dat zou wellicht een kortsluiting veroorzaken). De échte ABBA heeft indertijd slechts een honderdtal optredens gespeeld, waarvan één in de Arenahal in, of all places, Deurne.

De ABBA-tars spelen zonder morren twee optredens per dag, zijn geen lid van een vakbond en klagen nooit. Dit is the hardest working band in showbusiness – James Brown draait zich om in z’n graf. Nog voordelen van ABBA-tars: ze halen alle hoge noten nog én ze moeten het concert niet onderbreken wegens prostaatproblemen. Aan het eind van de show verschijnen nog even de oude, ‘echte’ groepsleden op het podium, maar ook zij zijn hologrammen.

UITSMIJTER

De setlist is simpel: ze spelen álle hits, van ‘Mamma Mia’, ‘S.O.S.’ en ‘Does Your Mother Know’ over ‘Gimme Gimme Gimme’, de kleffe meezinger ‘Fernando’ en het ellendige ‘Chiquitita’ tot de onweerstaanbare uitsmijter ‘Dancing Queen’. Elk van die songs, zelfs de kleffe, is een masterclass in hits schrijven. En elk van die hits bevat één woord of kreet waarvan een nuchtere intellectueel zegt: ‘Dat komt er niets bij doen, het slaat als een tang op een varken.’ Maar wat zou ‘Mamma Mia’ zonder ‘Mamma mia’ zijn, of ‘Knowing Me, Knowing You’ zonder ‘Aha’?

Deze Voyage is hoe dan ook een mijlpaal en een keerpunt in de geschiedenis van de popmuziek. De show is te boeken tot medio 2027. Zal die blijven uitverkopen, jaar in, jaar uit? Misschien niet als concert, maar zeker als avondje uit, zoals je voor een verjaardag of een vrijgezellenfeest een bowlingbaan afhuurt. Wie hier behoefte aan heeft, zal het in elk geval geweldig vinden.

Voyage voelde als virtuele seks voor de oren. Ik kreeg tijdens dit ‘concert’ wel een briljant idee: vanaf nu laat ik mijn avatar dit soort onzin schrijven, terwijl ik zelf aan het zwembad van mijn penthouse in Monte Carlo aan een Old Fashioned sip en neerkijk op het hoofd van mijn ijverige Zweedse maîtresse.

‘ABBA Voyage’, nog tot het voorjaar van 2027 in de ABBA Arena in Londen. Info en tickets: abbavoyage.com.

© Humo