Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

De ethiek van het platform

Ben Caudron
Elon Musk
Op het eerste gezicht lijkt de totale chaos die Elon Musk teweegbracht op Twitter vooral een probleem voor hem en zijn geldschieters. Maar is dat wel zo? (CC BY 2.0 Daniel Oberhaus (Flickr))

Parallelle universums bestaan wel degelijk. De kans dat u daar dagelijks getuige van bent is zeer waarschijnlijk. U vertoeft in het koolstofuniversum waar tijd en ruimte bepaald zijn en dingen tastbaar. In het koolstofuniversum worden proxy-oorlogen uitgevochten in het hart van het oude continent, door regimes die nog niet willen accepteren dat ze op de palliatieve afdeling van het wereldtoneel thuishoren.

In dat koolstofuniversum brengen mensen steeds meer tijd door in het parallelle universum. Dat bestaat uit digitale signalen die dankzij vernuftige en grotendeels onbekende infrastructuur telkens weer een ervaring tot stand brengen.

In dat universum werden we dit jaar verblijd met een schouwspel dat we in tijden niet meer hadden meegemaakt. Daar tekende één man voor, een man die te rijk is voor zijn eigen goed.  Een man die door Ian Bogost in The Atlantic zeer treffend getypeerd werd als ‘bullionaire’. Een man die we kennen als Elon Musk, sinds enige tijd de eigenaar van Twitter.

Over de motieven van Musk, de schijnvertoningen die de aanloop naar zijn aankoop van het sociale netwerk kenmerkten, en de rol van schimmige figuren die alleen onder insiders zijn gekend, werd volop gespeculeerd.

Hoe interessant sommige denkpisten ook zijn, echt boeiend – misschien zijn ‘hilarisch’ en ‘tragisch’ betere keuzes – werd het verhaal pas toen de deal rond was en Musk alle duivels ontbond. Naar eigen zeggen omdat de vrije meningsuiting – en daarmee meteen de democratie – dringend diende gered. En laat Musk graag geloven dat dit een kolfje naar zijn hand is.

Op het eerste gezicht lijkt de totale chaos die Musk teweegbracht vooral een probleem voor hem en zijn geldschieters, en zijn wij gewoon maar toeschouwers. Maar is dat wel zo?

Hilarisch, maar tragisch

Twitter is een voorbeeld van een exploitatiemodel dat berust op een simpel principe: eigenaars van een zogeheten platform doen niets, behalve de middelen ter beschikking stellen aan iedereen die bereid is ze te gebruiken om er gratis arbeid mee te verrichten, in de al dan niet correcte veronderstelling daar een of ander voordeel uit te putten. De kleinste handeling die we er stellen, draagt bij aan waardecreatie voor de eigenaars van de machinerie.

De snelheid waarmee Elon Musk dingen deed in elkaar klappen is ongezien, maar niet zonder gevolgen voor mensen die totaal geen inspraak hadden

Dit houdt dus in dat iedereen die voordeel denkt te halen uit het gebruik van Twitter, bijdraagt aan de toename van macht in handen van enkelingen. Van Musk dus. Hou deze gedachte even vast. We komen er straks op terug.

Move Fast & Break Things mag dan wel deel uitmaken van het Canon van Big Tech Stupiditeiten, maar de snelheid waarmee Musk dingen deed in elkaar klappen is weergaloos en niet zonder gevolgen voor mensen die totaal geen inspraak hadden in de gebeurtenissen. Een zeer onvolledig overzicht:

Op 25 oktober citeerde Reuters uit een intern document – met de veelzeggende titel Where did the Tweeters go? – waarin gewag gemaakt wordt van een significante uitstroom van Zware Twitteraars. Een aantal onder hen vond alleen al de gedachte dat Musk Twitter in handen zou krijgen onverteerbaar. Waarop Musk provoceerde met een tweet: “Is Twitter Dying?”, twee dagen later de overname afrondde en meteen het vorige topmanagement aan de deur zette.

Musk zat niet stil tijdens zijn eerste werkweek. Hij haalde het bedrijf van de beurs, provoceerde het juridische genie Vijaya Gadde om haar vervolgens te defenestreren, en reduceerde de raad van bestuur tot … Musk.

Terwijl de ‘Chief Twit’ zijn fans entertainde op Twitter met een volslagen ongeloofwaardig narratief, brak hij zich het hoofd over manieren waarop snel geld kon gemaakt worden. Hilarische, maar ook tragische momenten doemden aan de horizon.

Hilarisch waren de gevolgen van zijn beslissing om het blauwe ijdelheidsicoontje te gelde te maken. Op geen tijd werden de nodige veranderingen doorgevoerd en kon de reputatieramp beginnen. Want wat is 8 dollar als je je kan uitgeven voor George W. Bush – “I miss killing Iraqis” –, Eli Lilly – “We are excited to announce insulin is free now” – of Chiquita – “We’ve just overthrown the government of Brazil”? Dat dit een totale mislukking was ontging zelfs Chief Twit niet, en dus ging het systeem op de schop.

Wat zich op 4 november afspeelde was allerminst hilarisch. 7.500 mensen werden via een zeer verwarrende memo aan de deur gezet. Terwijl heelder teams – en dus een pak unieke kennis – werden geëlimineerd, vermaakte Musk zich in New York met investeerders. Toen bleek dat te diep was gesneden, werden mensen gewoon weer teruggehaald en soms meteen weer ontslagen.

Musk compenseerde de uittocht van gedegouteerden door degoutanten opnieuw een platform te bieden

Op 16 november wachtte de overlevers een nieuwe verrassing. Alweer een e-mail. Daarin werd geouwehoerd over “Twitter 2.0” en “hardcore” werken. Ruimte voor onderhandeling was er niet: wie niet tijdig op de ingesloten ja-knop klikte nam ontslag.

Op 17 november bediende Musk zich van zijn geliefkoosde instrument van misleiding – de Twitter-poll – om zijn beslissing om Donald Trump weer op het platform toe te laten, te legitimeren: “Vox Populi, Vox Dei”. Het imaginaire publieke forum – of preciezer: 5% ervan – had beslist. Van manipulatie door bots – het argument dat Musk had aangevoerd om onder de overnamedeal uit te komen – was plots geen sprake meer. Waarop Musk de uittocht van gedegouteerden compenseerde door degoutanten opnieuw een platform te bieden.

Op 11 december haalde Musk zich de woede van zowat elke tweetende academicus op de hals met alweer een tweet: “My pronouns are Prosecute/Fauci”. Daarmee schurkte hij opnieuw aan bij moordlustige aanhangers van samenzweringstheorieën. Bovendien sloot hij meteen dissidente artsen zoals Peter A. McCullough of Robert Malone in de armen.

Vier dagen later waren het journalisten die de boter hadden gevreten. Met een argument dat kant noch wal raakte, keilde hij vooral de mensen overboord die het aandurven zich kritisch over Musk uit te laten. Woedebeheersing is niet echt aan Musk besteed. Dat hij de aangerichte schade niet zou tenietdoen door een aantal accounts opnieuw te openen, om ze nadien weer te sluiten, is hem wellicht ontgaan.

Terwijl Musk handjes schudde in Qatar, werd een nieuwe spelregel bekend: accounts waarin mensen naar hun nieuwe onderkomen – lees: FediVerse-instances – verwijzen, zouden afgesloten worden. Pas nadien leken de juridische implicaties door te dringen en verdwenen de regels.

Waarop de volgende coup de théâtre de gemoederen verder verhitte. Musk deed alsof hij zijn lot als CEO liet afhangen van de wil van het volk en werd door 58% naar huis gestuurd. Waarop hij tweette dat hij gehoor zou geven aan dit signaal: "I will resign as CEO as soon as I find someone foolish enough to take the job!", zodra hij dus een andere gek gevonden had die de job kon overnemen.

Dat onze zelfverklaarde kwaliteitskranten – en zelfs de nationale omroep – ook maar enige aandacht aan deze schertsvertoning schonken, is merkwaardig. Wisten zij dan niet dat Musk al in november had aangekondigd op te stappen als CEO? Evenmin schenen ze op de hoogte van de manieren waarop Musk de controle over het bedrijf verzekerde.

Morele aansprakelijkheid

Een en ander gaf aanleiding tot voorbarige berichten over de nakende dood van Twitter en stellige beweringen dat met Musk de mythe van het genie uit de Vallei eindelijk was ontmaskerd. Of hoe wensen voor werkelijkheid genomen worden. Wat niet wil zeggen dat Musks daden zonder gevolg blijven.

Nog voor zijn machtsovername verscheen de hashtag #TwitterMigration en begonnen mensen uit te kijken naar een nieuw verblijf. Voor velen werd dat Mastodon, de verzamelnaam voor een toepassing uit de FediVerse die enige gelijkenis vertoont met Twitter. Op amper twee maanden tijd verdubbelde het aantal accounts – de teller staat op 8,5 miljoen – en aan de instroom komt voorlopig geen eind.

De uitstroom van Twittergebruikers geeft aanleiding tot zeer pertinente ethische vragen

In het licht der dingen zijn dit uiterst kleine aantallen, maar ze zijn betekenisvol en niet alleen omdat de instroom correleert met de significante momenten in Musks monarchie.

Ze geven ook aanleiding tot zeer pertinente ethische vragen. Want als alles wat we doen op Twitter bijdraagt aan de macht van Musk, en als Musk die macht gebruikt om praktijken te installeren die op z’n zachtst gezegd bedenkelijk zijn, hoe zit het dan met onze morele aansprakelijkheid?

Deze vraag laat zich niet zomaar beantwoorden. Er is immers meestal niet één sluitend antwoord dat alle alternatieven uitsluit, er zijn alleen ethische argumenten die we kunnen wikken en wegen. Wie zorgvuldig tewerk wil gaan, heeft de formele vorm van het argument als leidraad. Die bestaan uit premissen die feiten bevatten en premissen die morele oordelen bevatten. Als deze premissen geldig zijn, levert dat een ethische uitspraak op.

De feitelijke premissen zorgen doorgaans niet voor moeilijkheden. De feiten zijn wat ze zijn. Anders ligt het met de morele oordelen. Of je die aanvaardt of niet vergt aardig wat overweging. En hangt af van de ethische theorie die je aanhangt: een utilitarist hoeft het niet eens te zijn met een aanhanger van de deugdenethiek.

Naar aanleiding van Musks capriolen, werden heftige debatten gevoerd over de diverse strategieën die mensen hanteren. Vooral mensen die er voorlopig voor kiezen hun Twitteraccount aan te houden, kregen te horen dat hun keuze moreel fout is. De argumentatie is divers, maar komt ongeveer op het volgende neer:

Elon Musk zette de helft van het personeel op straat.
Dat gebeurde op een manier die onnodig veel leed heeft veroorzaakt.
Het is moreel fout om noodzakelijk leed nodeloos groot te maken.
Musk kan dit alleen maar doen omdat zijn vermogen hem genoeg macht geeft.
Elke handeling van een gebruiker draagt bij aan de waarde van Twitter, en dus aan de machtspositie van Musk.
Het is moreel fout om bij te dragen aan een proces dat iemand in staat stelt moreel foute handelingen te stellen.

Er valt wat te zeggen voor deze argumentatie, maar dat geldt ook voor de vele tegenargumenten. Soms hebben die te maken met onbeslistheid – Mastodon bijvoorbeeld vraagt een aanzienlijke inspanning – of met de keuze om geconnecteerd te blijven met mensen die geen exit overwegen.

Sommige mensen hebben een aanzienlijk aandachtskapitaal verworven en zijn niet bereid dat zomaar op te geven, anderen kunnen om professionele redenen voorlopig niet zonder, omdat ze nog geen alternatief hebben uitgebouwd.

Nog anderen begrijpen totaal niet waarom mensen überhaupt nadenken over de ethische implicaties. Ze amuseren zich liever dood.

En mij is het er niet om te doen om welke keuze dan ook te veroordelen. Waar zou ik de autoriteit aan ontlenen om dat wel te doen. Wat ik me wel wil veroorloven is mezelf en anderen uit te dagen om de denkoefening wel te doen.

Want of we het negeren of niet, ze is er: de ethiek van het platform.

LEES OOK
Jan Walraven / 21-12-2023

Hoe Mastodon het open en sociale internet kan redden

Kunnen we het 'geplatformiseerde' internet bevrijden van de nukken van Elon Musk?
Het logo van Mastodon op een zwarte achtergrond.
De Helpdesk / 14-01-2023

'Hallo, ik heb 182 miljard dollar nodig'

Deze week krijgt De Helpdesk een oproep van een straatarme ondernemer uit de Verenigde Staten.
de helpdesk met Elon
Ben Caudron / 05-01-2023

Zure oprispingen over de ethiek van het platform

Een pleidooi om stil te staan bij de ethiek van internetplatformen leidt tot zure oprispingen.
Twitter
1 REACTIE
Peter Braet25-12-2022 22:39:22
Waar maken de media zich druk over? Een klein platform dat -zo vernemen we al jaren in de media- populair blijkt bij politici, journalisten en activisten. Voor het overige leest niemand dat. Altijd al een raadsel geweest waarom er tweets in de papieren krant afgedrukt werden.
En de "alternatieven" -bloggers en co, burgerjournalisten en wat weet ik al meer- maken zich nu druk over de zogenoemde "Twitter-files", waarover de gewone media inclusief Apache dan weer in alle talen zwijgen.
Eerlijk gezegd is het een non-event voor mensen die sowieso geen Twitter gebruiken.
Mijn vermoeden is dat Musk aan het uitzoeken is hoe zijn gigantische miljardeninvestering winst te laten genereren, wat mijns inziens gezien het erg beperkte publiek dat zo'n platform gebruikt tot mislukken gedoemd is.
Het is echt geen Google, Amazon, Facebook (Meta), Apple of Microsoft dat Twitterplatformpje. Dat de miljarden niet waard is.
En wat is er moeilijk aan Mastodon, Diaspora of Telegram? Dat zijn andere kleine platformen die in elk geval véél makkelijker in gebruik zijn dan het uiterst irritante LinkedIn.