Vanaf 2025 betaalt u statiegeld op plastic flessen en blikjes: ‘De volgende onvermijdelijke stap’

Het is officieel: minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) krijgt van de Vlaamse regering een mandaat om met haar Brusselse en Waalse ambtgenoten te onderhandelen over de invoering van statiegeld op plastic flessen en blikjes tegen 2025.

Statiegeld moet de hoeveelheid zwerfvuil in Vlaanderen naar omlaag brengen. Vorig jaar is in totaal 18.000 ton zwerfvuil en nog eens 28.000 ton sluikstort geruimd in de regio. Een derde van al het zwerfvuil bestaat uit plastic flessen en blikjes.

In 2018 heeft Vlaanderen de ambitie uitgesproken om de hoeveelheid zwerfvuil tegen 2023 met 20 procent te verlagen in vergelijking met 2015. Dat is niet gelukt: we blijven - ondanks de lockdowns tijdens corona - hangen rond 11 procent.

“En dus moeten we de volgende onvermijdelijke stap nemen. De onderhandelingen, voorbereiding van zo’n systeem en regelgeving zullen nog tijd vergen, maar één ding is zeker: het komt er”, stelt minister Demir in een persbericht.

Digitaal

Statiegeld bewijst al decennia in Duitsland en Scandinavië dat het de blikjes en plastic flessen uit de natuur houdt. Potentieel gaat het om 70 tot 90 procent minder plastic flessen en blikjes. Het is vorig jaar ook ingevoerd in Nederland.

In tegenstelling tot andere Europese landen, waar lege plastic flessen en blikjes moeten worden teruggebracht naar de winkel, verkiest Vlaanderen een digitaal inzamelsysteem. Dat moet de rompslomp voor burgers en de industrie verkleinen.

In het digitaal systeem - gepromoot door onder meer recyclagebedrijf Fost Plus en handelskoepel Comeos - zullen verpakkingen een code krijgen die gescand moet worden. Daarna mogen ze thuis in een blauwe zak. Of in een openbare vuilnisbak. Ook die zullen wellicht codes krijgen. Zodra alles correct gescand is, wordt het statiegeld via onlinebankieren teruggestort.

Volgens een haalbaarheidsstudie van PwC in opdracht van onder meer Fost Plus kost dit systeem 32 miljoen euro minder per jaar.

Demir: “Vlaanderen is sterk in innovatie en technologie. Daarom willen we dit state of the art digitale systeem een kans geven en opnieuw een koplopersrol aannemen. Dit moet echter passen binnen de voorziene timing om in 2025 operationeel te zijn.”

Het digitale inzamelsysteem zal zich dus moeten bewijzen. En snel. Anders wordt teruggegrepen naar het ‘klassieke’ systeem.

In de loop van 2023 moet via proefprojecten aangetoond worden dat het digitale inzamelsysteem beter resultaat oplevert dan het bekende alternatief. Ook de vragen rond privacy, toegankelijkheid en fraudebestendigheid moeten opgelost worden, luidt het.

Zal het digitale inzamelsysteem handig zijn voor senioren zonder smartphone, bijvoorbeeld? Een mogelijk voordeel is dat ‘trouwe’ inzamelaars extra beloond kunnen worden met behulp van statiegeld dat niet geïnd wordt door anderen.

20 à 25 cent

Als het van Vlaanderen afhangt, zal statiegeld gelden voor plastic flessen tot drie liter en blikjes. Er zal ook onderzocht worden of drankkartons en glas op termijn kunnen worden ingepast. Het statiegeld per verpakking zou 20 à 25 cent moeten bedragen.

“Eindelijk, na acht jaar druk op de ketel te hebben gezet, wordt statiegeld voorgesteld”, zegt cd&v-parlementslid Tinne Rombouts. “De proefprojecten moeten nu aantonen dat het digitale systeem sluitend, efficiënt en gebruiksvriendelijk kan zijn voor iedereen.”

Het oorspronkelijke voorstel voor statiegeld dateert van 2001, van minister Vera Dua (Groen).

De Statiegeldalliantie, een belangengroep waar onder meer 300 Belgische gemeenten deel van uitmaken, is tegen het digitale inzamelsysteem. “Zoiets bestaat nergens ter wereld”, luidt het. “Het is gewoon een vertragingsmanoeuvre van de industrie.”

In het verleden hebben de plastic- en verpakkingsindustrie altijd gepleit tegen statiegeld. Net zoals veel handelaarskoepels.

“Met dit innovatieve systeem moet de grote meerderheid van consumenten, die al 25 jaar lang hun blikjes en flesjes netjes in de blauwe zak steken, hun gedrag niet omgooien. Met deze beslissing zet de Vlaamse regering met andere woorden het comfort van de burger centraal”, schrijven onder meer Fost Plus en Comeos vrijdag in een persbericht.

Natuurbeweging Bond Beter Leefmilieu reageert teleurgesteld. “In de praktijk blijven er zeer veel vragen over privacy, fraude en toegankelijkheid (bij het digitale inzamelsysteem, red.), want niet elke burger heeft toegang tot digitale applicaties”, zegt Nina Maat, beleidsexpert afval.

En nog: “Na jaren van vertragingsmanoeuvres van de verpakkingssector, zwerfvuilcharters en opruimacties op het terrein, wordt de sector weer op haar wenken bediend. En dat terwijl onze zwerfvuilcijfers niet opgelost geraken.”