Zorgt Brazilië voor een beetje hoop in 2023? Beluister hier de podcast Vranckx & Byloo

"Brazilië is terug", sprak de verkozen president Lula vorige maand op de klimaatconferentie in Sharm-el-Sheikh. De conferentiezaal waar hij speechte zat afgeladen vol en hij werd er toegejuicht alsof hij een rockster was. Als het aan Lula ligt, wordt Brazilië opnieuw een wereldleider in de strijd tegen armoede en de klimaatverandering.

Het klinkt als een hoopvolle boodschap. Onder Lula's voorganger, de uiterst rechtse Jair Bolsonaro, werd het Braziliaanse regenwoud aan sneltempo ontbost. De wereld kan een Braziliaanse president die de klimaatverandering ernstig neemt en de strijd aangaat met de ontbossing wel gebruiken. 

Maar Lula won de verkiezingen erg nipt, met 50,9 procent tegen 49,1 voor zijn uitdager, de uiterst rechtse Bolsonaro. Hij erft een land dat zowel sociaal als demografisch doormidden gekliefd is. Het zuiden, waar het economische hart van Brazilië ligt, en drie grote Amazoneprovincies steunen Bolsonaro. Bij hen slaat zijn boodschap van zelfstandigheid, plantrekkerij en ondernemerschap nog steeds aan. Het noordoosten is dan weer eerder gewonnen voor Lula.  

Zal Lula er in 2023 in slagen om zijn beloften ook waar te maken? "We verkijken ons er vaak op hoe conservatief Brazilië cultureel en historisch nog steeds is, misschien zelfs nog meer dan de VS", zegt Brazilië-kenner en "Terzake"-anker Annelies Beck.

"Dat idee van: iedereen is gelijk en dit land heeft alles te bieden als je maar de handen uit de mouwen steekt, zit diep in Brazilië ingebed. Nochtans zijn zwarte mensen tot vandaag achtergesteld in alle statistieken. Toch blijft het meritocratische idee sterk aanwezig dat je er wel komt als je maar hard genoeg werkt, net zoals de patriarchale structuur en de familie als kern van de samenleving. Nochtans is de realiteit vaak anders, en zijn het vaak vrouwen die eenoudergezinnen runnen."

Lula staat dus voor een gigantische opdracht. "Brazilië en de wereld zijn veranderd sinds hij de laatste keer president was", merkt Beck op. "Analfabetisme en honger zijn terug. Meer dan 60 procent van de Brazilianen leeft in voedselonzekere omstandigheden. En onder Bolsonaro is ook gebleken dat er een heel aantal mensen zijn voor wie Lula's visie niet zo vanzelfsprekend is. Dat heeft er ook mee te maken dat Lula en zijn partij besmeurd zijn geraakt door corruptieschandalen."

"Er zijn dus heel wat krachten die tegenwerken. Maar er zijn ook heel wat Bolsonaro-getrouwen die eieren voor hun geld kiezen en denken "what's in it for me?". Hij zal dus ook mensen die voor Bolsonaro gestemd hebben iets moeten geven om hen voor zich te winnen." 

Op het wereldkampioenschap voetbal leken beide kampen toch toenadering te zoeken. De vedetten Neymar (een uitgesproken Bolsonaro-aanhanger) en Richarlison (een Lula-fan) knuffelden elkaar er uitgebreid na een doelpunt tegen Zuid-Korea. In Brazilië werd hun goede samenwerking gelezen als een signaal. "Als je een beeld wil van de verzoening, zou je dat daarin kunnen zien."