Geen excuses of herstelbetalingen voor Congo, parlement gaat stemmen over afgezwakte aanbevelingen Congo-commissie

Dat er geen herstelbetalingen zouden komen voor Congo was al vanaf het begin van de Bijzondere Congo-Commissie, nu 2,5 jaar geleden, zonneklaar. Maar commissievoorzitter Wouter De Vriendt (Groen) rekende er wel op dat er excuses zouden komen voor het Belgische verleden in Congo. Wat meteen ook een stuk verregaander zou zijn dan de "spijtbetuiging" die koning Filip in juni in Congo uitsprak. 

Volgens De Vriendt was er binnen de commissie een akkoord over excuses, zeker de PS stuurde daar op aan. Maar toen grepen de partijvoorzitters van de liberale familie binnen de federale meerderheid in: Open VLD en MR. Ook bepaalde kabinetten zouden zich verzet hebben. 

Toen De Vriendt vorige week zijn mislukking moest vaststellen, wees hij ook met een beschuldigende vinger naar het koninklijk paleis. Een aantal commissieleden hadden berichten gekregen van het Hof over "excuses, herstelbetalingen en andere gevoelige punten". 

Is dat waar? Is dat niet waar? Het zou in elk geval hoogst opmerkelijk zijn dat een demarche van het Hof het werk van een parlementaire commissie doet mislukken. De uitspraken van De Vriendt werden vanuit verschillende hoeken ontkend, maar zelf blijft hij erachter staan. "Ook al kan ik het niet staalhard bewijzen, in een democratisch proces is het mijn plicht dat kenbaar te maken", zegt hij in De Ochtend op Radio 1.

Wat er ook van zij, het resultaat van 2,5 jaar commissiewerk is dat er geen sprake is van excuses, laat staan herstelbetalingen. De Vriendt gaat nu de rest van de aanbevelingen van de commissie als resolutie indienen in het parlement (een resolutie, voor alle duidelijkheid, heeft enkel een vorm van moreel gezag, maar houdt geen enkele verplichting in). "Ik wil vermijden dat het werk voor niets geweest, want er zijn nog bijna 130 aanbevelingen om te gaan naar herstel en verzoening."

127, om precies te zijn en die waren het resultaat van een lang proces. De Congo-commissie heeft 144 mensen en organisaties in het parlement gehoord, 150 mensen gesproken in Congo, Rwanda, Burundi en twee expertenrapporten gepubliceerd. Bij de resterende aanbevelingen zit onder andere de oprichting van een nieuw kenniscentrum "koloniaal verleden", een eerbetoon aan de metissen in de publieke ruimte, het sneller opengooien van de koloniale archieven, het oprichten van een nieuw monument voor de vermoorde Congolese premier Patrice Lumumba of een nieuwe naam voor de orde van Leopold II. 

De Vriendt hoopt dat die aanbevelingen er niet ook uit gegooid worden. "Dat zou niet gezond zijn voor een parlementaire democratie. Maar ik denk wel dat het stof nu is gaan liggen. We zijn dit aan onszelf verplicht. Het is een historische opdracht en eigenlijk moeten we de verwachtingen inlossen." De Vriendt hoopt nu dat de Kamer de aanbevelingen in de loop van de komende weken stemt.

Meerderheidspartij PS verzet zich tegen dat idee, dat volgens Kamerleden Christophe Lacroix, Jean-Marc Delizée en Malik Ben Achour "de mislukking van de commissie moet maskeren en een uitgang biedt aan rechts en de conservatieven die de voorgestelde aanbevelingen niet wilden stemmen."

"Voor ons zou een tekst zonder excuses of fonds om de fouten uit het verleden te herstellen een flauw afkooksel zijn, en we zullen die niet stemmen. Het lange werk in de Commissie verdient beter dan dat", klinkt het nog.

MR - dat zich net als liberale zusterpartij Open VLD tegen excuses heeft verzet - noemt het voorstel van De Vriendt "ongepast". "We begrijpen dat meneer De Vriendt een laatste poging onderneemt, maar er is een Vivaldi-akkoord nodig om een tekst in stemming te brengen, en we weten dat de PS niet instemt met een tekst zonder verontschuldigingen", vertelt fractieleider Benoit Piedboeuf aan Belga.

Stemmen over twee afzonderlijke teksten zoals De Vriendt voorstelt, zou alternatieve meerderheden kunnen opleveren. "Het is ongepast, want dan kunnen we ook andere teksten die in behandeling zijn, zoals over kernenergie, achter ons laten", meent Piedboeuf.  "We stemmen alleen teksten waarover consensus bestaat. We blijven open en constructief, maar ik zie niet hoe we kunnen slagen als iedereen bij zijn standpunt blijft."