Wetenschappers ontwikkelen bloedtest voor ziekte van Alzheimer: "Bestrijding van de ziekte zit in een stroomversnelling"
Een internationale groep wetenschappers heeft een nieuwe bloedtest ontwikkeld die de ziekte van Alzheimer kan opsporen, zonder dat een dure hersenscan of een omslachtige lumbaalpunctie (ruggenprik) nodig is. De test kan een verdere doorbraak betekenen in het vroeger opsporen van alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie. Onlangs werd al een geneesmiddel gevonden dat de ziekte vertraagt: "Er is een stroomversnelling aan de gang in de strijd tegen alzheimer", zegt professor Bart De Strooper aan VRT NWS.
Momenteel bestaan er al methodes om alzheimer vroegtijdig op te sporen, maar die zijn omslachtig en vormen nog een te hoge drempel. Een hersenscan is duur, een lumbaalpunctie (ruggenprik) kan alleen door experts worden uitgevoerd en voor beide tests moet je je naar een gespecialiseerde omgeving verplaatsen. Een bloedtest die breed kan worden uitgerold, zou de drempel voor mensen om zich vroegtijdig te laten testen, aanzienlijk kunnen verkleinen.
Het voorbije jaar is al vooruitgang geboekt in het ontwikkelen van bloedtests, en deze laatste nieuwe bloedtest doet daar nog een schepje bovenop. Hoewel er nog een weg te gaan is, is de studie alvast veelbelovend. Professor Bart De Strooper (KU Leuven) noemt het een geweldige prestatie van het internationale team van onderzoekers. "Je zou kunnen zeggen dat de toolbox (om de ziekte op te sporen, red.) hiermee wordt uitgebreid."
Hoe werkt de test?
Aan de studie namen 600 personen met alzheimer deel. Bij sommigen was de ziekte nog niet ver gevorderd, bij anderen wel. De bloedtest werkt op basis van antilichamen en bleek behoorlijk accuraat. "Daar waar andere tests de hoeveelheid (schadelijke) tau- of amyloïde-eiwitten in de hersenen in beeld brengen, kan deze ook de hoeveelheid aan schade in het brein meten", zegt De Strooper. Bij alzheimer stapelen zich schadelijke eiwitten zoals tau of amyloïde op in de hersenen waardoor de hersenfuncties, zoals het geheugen, langzaam aftakelen. Deze test kan laten zien in welke mate zenuwcellen in de hersenen zijn aangetast. Tegelijk kan uit de test blijken of de patiënt de ziekte van Alzheimer heeft of een andere vorm van dementie.
Deze bloedtest kan ook een beeld geven over de schade in de hersenen
"Een groep van 600 personen is niet klein voor een eerste studie. Dit is zeer beloftevol", zegt De Strooper over de studie. Daarna zal het er op aankomen de test op grotere schaal toe te passen in tientallen laboratoria. Pas dan zal blijken hoe efficiënt hij werkelijk is, maar het ziet er alvast goed uit. De Strooper verwacht dan ook dat de nieuwe bloedtest relatief snel erkend kan worden, over één à twee jaar. "Daarna is het belangrijk dat onze ziekenhuizen ermee aan de slag gaan", zegt hij.
Hoe groot is het belang?
De nieuwste ontwikkeling is niet onbelangrijk. Enkele weken geleden was er het nieuws over een nieuw medicijn, lecanemab. Dat betekende toen een echte doorbraak: voor het eerst was er een geneesmiddel gevonden dat effectief werkt tegen de ziekte van Alzheimer. Het geneesmiddel kan de ontwikkeling van de ziekte vertragen, waardoor patiënten kostbare tijd kunnen winnen.
Het betekent ook dat een vroege diagnose nog belangrijker wordt, omdat er dan tijdig kan worden ingegrepen: hoe vroeger, hoe meer de ziekte vertraagd kan worden. De jongste ontwikkeling met de nieuwste bloedtest zal toelaten om het gunstig effect van die therapie op te volgen en zou misschien ook kunnen helpen bij de vroege opsporing van de ziekte.
Een relatief eenvoudige alzheimertest zou breed uitgerold kunnen worden
Preventieve tests op alzheimer gebeuren nu veel te weinig. "Het is omslachtig en invasief, en je moet ervoor naar een speciale afdeling gaan", verwijst De Strooper naar de hersenscans of ruggenmergprik. "Bij bloedtests zou een huisarts een test kunnen afnemen, waardoor de drempel drastisch verlaagt. Dat is ook nodig." Op lange termijn kan het dan een groot effect hebben. "Vergelijk het met cholesterolverlagende middelen om hart- en bloedvaten te vrijwaren. Patiënten die weten dat ze een te hoge cholesterol hebben, kunnen medicatie nemen waardoor het risico op hart- en vaatziekten afneemt en je na een tijd effectief een daling ziet in het aantal gevallen van hartinfarct."
"Het voorbije jaar heeft de medische wereld een enorme vooruitgang geboekt in de strijd tegen alzheimer, zowel qua bloedtests als qua medicijn. Er is echt een stroomversnelling aan de gang", besluit De Strooper. Er zijn immers nog andere bloedtests op komst, die nog net iets verder staan in de klinische ontwikkeling. "Wetenschappers waren al 20 jaar aan het zoeken naar een bloedtest. Je kan het zien als een beloning van het vele harde werk."
Wat is dementie? Dementie is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij hersencellen of de verbindingen tussen de hersencellen langzaam verdwijnen. De hersenen gaan informatie minder goed verwerken waardoor lichaam en geest achteruitgaan. Een van de meest voorkomende vormen van dementie is de ziekte van Alzheimer - in ongeveer 3 op de 4 gevallen. Bij alzheimer gaat een beta-amyloïde eiwit zich opbouwen in de hersenen, toxische ophopingen (plaques) vormen en de hersenfuncties verstoren - al is de exacte werking en het proces daarachter nog steeds niet helemaal ontcijferd. Het beta-amyloïde eiwit beïnvloedt op zijn beurt de abnormale tau-eiwitten die op hun beurt hersenschade veroorzaken.
In een eerste fase van dementie merken patiënten er amper iets van, maar naarmate de ziekte zich langzaam doorzet, kunnen symptomen steeds duidelijker worden. Het gaat dan van vergeetachtig zijn of een slecht geheugen tot, in een verdere fase, mogelijk spraakproblemen, gedragsverandering, problemen met dagelijkse taken en het dagelijkse functioneren. De ziekte kan zelfs tot de dood leiden (vaak indirect). Meestal treft dementie ouderen, maar er bestaat ook jongdementie, wanneer de eerste symptomen optreden bij mensen onder de 65.
Gevarieerd en niet te vettig eten, weinig alcohol drinken, niet roken en regelmatig bewegen of sporten, verkleinen de kans op dementie. "Wat goed is voor het hart, is goed voor de hersenen", luidt het devies. Ongeveer 20 procent van de bevolking zou vroeg of laat met dementie te maken krijgen.