‘Het is het meest slopende aan leven in armoede: de voortdurende stress’: Maxim (29) leeft in armoede

Maxim De Jonge: “Ik ken wel wat mensen die last hebben van decemberdepressie, maar zelf weet ik daar gelukkig aan te ontsnappen. Niet dat ik grote feesten plan, maar ik heb de afgelopen jaren wel genoeg mensen leren kennen bij wie ik welkom ben met eindejaar. En breng ik die laatste dagen toch alleen door, dan probeer ik om wat feestelijker te eten dan gewoonlijk. Dan koop ik me bijvoorbeeld zo’n doos ovenhapjes – die zijn dan mijn hoofdgerecht.

“Ik leef in armoede, maar ik begin er goed in te worden. Deels door mijn standaarden te verlagen, deels door creatief te zijn. Ik zit bijvoorbeeld in een traject dat me in een kansrijkere positie op de arbeidsmarkt moet brengen. Daar mochten we onlangs iets maken. (Wijst) Dat is die houten kerstboom geworden, zo heb ik toch iets van eindejaarssfeer hier.

“Toen ik naar Ronse verhuisde, kostte het me een jaar om een betaalbaar appartement te vinden. Ik herinner me een ministudiootje waar de douche in de keuken stond: 700 euro per maand. Nu goed, voor dit appartement betaal ik maandelijks 400 euro. Dat lukt net. Ik heb het gevonden via een sociaal verhuurkantoor.”

Intussen is Maxim wel verwikkeld in een heroïsch administratief gevecht met een energiemaatschappij.

Maxim: “Door een hardnekkig misverstand ontvang ik hier ook de energiefacturen van de nieuwe bewoner van mijn vorige appartement, en ik ben er behoorlijk zeker van dat ik er daar een aantal van betaald heb. Dat probeer ik dus recht te zetten, maar laatst heb ik meer dan een uur naar een wachtmuziekje geluisterd, en toen ik dan eindelijk iemand aan de lijn kreeg, bleek mijn belkrediet van 10 euro op en viel de verbinding weg nog voor ik door m’n hele uitleg was. Met de hulp van het CAW heb ik m’n zaak uiteindelijk toch kunnen bepleiten, en nu zullen al die facturen herbekeken worden. Het zou een geweldig kerstcadeau zijn als ik dat geld nog voor het einde van het jaar terugkrijg, maar ik vrees er een beetje voor.

“Het is het meest slopende aan leven in armoede: de voortdurende stress. Een halfuur voor het winkelrek de prijzen staan vergelijken, om zeker voor het goedkoopste pakje ham te kiezen. Al m’n rekeningen betalen, merken dat ik 50 of 100 euro meer overhoud dan normaal, en ongerust worden: heb ik een factuur over het hoofd gezien? Wacht er in de brievenbus nog slecht nieuws? Armoede heeft ertoe geleid dat ik het verdacht vind als alles goed gaat.”

Al in z’n jeugd kwam het leven voor Maxim met een morsig adempje.

Maxim: “Van mijn vader heb ik alleen een handvol foto’s gezien: hij liep uit m’n leven nog voor ik geboren werd. En mijn moeder had een alcoholprobleem dat stelselmatig verergerde. Hoe onafhankelijker ik werd, hoe afhankelijker zij van mij. Ik zorgde voor mijn moeder, in plaats van zij voor mij. Dat verslavingsgevoelige heb ik geërfd. Er is een periode geweest waarin ik dacht dat ik een sociale drinker kon zijn. Maar nadat ik enkele keren ver over de grens was gegaan, ben ik helemaal gestopt met drank. Dat is nu vijf jaar geleden. Het kost me weinig moeite: het leven is simpelweg móóier zonder alcohol.

“Enkele jaren lang heb ik vijf keer per week gesolliciteerd – ik overdrijf niet. En vijf keer per week kreeg ik te horen dat ik niet goed genoeg was. Ik heb een A2-diploma elektrische installatie, en dus zocht ik het voornamelijk in die branche – onderhoudstechnicus en van die dingen. ‘Te weinig ervaring’: dat was de afwijzing die ik het vaakst te horen kreeg. En toen ik het verder van huis ging zoeken, bleek het telkens een probleem dat ik niet over eigen vervoer beschik. Eén keer werd zo’n sollicitatie halverwege afgebroken en kreeg ik een preek van twintig minuten over het feit dat ik geen auto heb en dat dat toch echt niet kan. Maar ik was net van school en had nog geen recht op een werkloosheidsuitkering: hoe kon ik in hemelsnaam een auto kopen?

“Die voortdurende afwijzing – dat gevoel: ze willen me niet, ik mag er niet zijn – heeft me toen mentaal gekraakt. Ik vond mezelf terug op de grond, in honderd stukjes verpulverd. Momenteel heb ik een werkloosheidsuitkering en sta ik bij de RVA geregistreerd als ‘niet-toeleidbaar werkzoekende’. Omdat ik nog vaak op die mentale blokkades stuit en omdat het almaar moeilijker wordt om tot de arbeidsmarkt door te dringen. Tijdens mijn studie koos ik ‘automatisatie’ als specialisatie: ik weet dus hoe makkelijk het is om het werk van honderd mensen te laten uitvoeren door één robot of computer. Daar komt nog bij dat je tegenwoordig zelfs voor betrekkelijk eenvoudige jobs – ergens gaan poetsen, bijvoorbeeld – specifieke certificaten nodig hebt.

“Ik hoop nog altijd om op termijn werk te vinden. Mijn zelfvertrouwen is de afgelopen jaren gegroeid, ik heb in Ronse veel mensen ontmoet die me waarderen, en ik kreeg hulp van enkele armoedeorganisaties – die bedank ik door vrijwilligerswerk te doen. Aan de slag gaan in de sociale sector, daar heb ik nu m’n zinnen op gezet. Al zie ik ook dat niet erg rooskleurig in. OCMW’s bijvoorbeeld zitten óók in een ruwe besparingsmodus. De wachtlijsten voor dringende zaken – noodwoningen, afbetalingsplannen, schuldbemiddeling… – lopen almaar hoger op, omdat er niet meer geïnvesteerd wordt in personeel.”

Wie mentaal struikelt en tegen het canvas gaat, zoekt professionele hulp. Maar hoe gaat dat als je geen geld hebt om een psycholoog in je ziel te laten pieren?

Maxim: “Er zijn wel opties voor wie in armoede leeft, maar die hebben hun beperkingen. Zo zijn er gratis trajecten bij een psycholoog, maar daarvoor bestaan wachtlijsten van járen. En ze zijn gelimiteerd in de tijd. Je raakt wel stapjes vooruit, maar na een aantal sessies houdt het verplicht op en moet je bij de volgende psycholoog helemaal opnieuw beginnen.

“Nu, dat heeft me wel iets opgeleverd. Omdat ik al tegen zoveel psychologen en psychiaters telkens datzelfde verhaal had moeten vertellen, besloot ik om het op te schrijven, als een soort van autobiografie. Die stuurde ik dan op voorhand door, zodat we op de consultatie meteen met het echte gesprek konden beginnen. Ik liet die autobiografie ook lezen aan enkele mensen, en die vonden dat ze fantastisch geschreven was. Ik begon ook gedichten te schrijven. Ik doe vrijwilligerswerk bij De Vrolijke Kring, een armoedeorganisatie, en toen tijdens de pandemie de koffiemomenten niet meer konden doorgaan en sociale isolatie dreigde voor de armen, verspreidde ik zelfgeschreven gedichten op post-its. Sommige mensen maakten mondmaskers, ik poëzie (lacht). In korte tijd ben ik verhangen geraakt aan dat schrijven, en ik krijg er ook steeds meer waardering voor. Ik word nu zelfs af en toe betaald voor een kleine opdracht. Een poos geleden heb ik bijvoorbeeld een speech mogen schrijven voor een schepen van Ronse. Het zou mooi zijn, toch: een toevallig ontdekt talent dat me uit de ellende leidt?

“Dat het ooit beter wordt, daar geloof ik nog altijd in. Ik heb al eens toelichting mogen geven over armoede op het kabinet van Hilde Crevits (Vlaams minister van Welzijn, red.). Voor mij is zoiets een mijlpaal: vijf jaar geleden had ik niet durven dromen dat ik dáár ooit zou komen. En met mijn hoofd gaat het almaar beter: ik verzamel brokjes zelfvertrouwen. De afgelopen jaren heb ik eerst geleerd om voor mezelf te zorgen, daarna voor een plant, en vervolgens, sinds een week of twee, voor een kat. (Glimlacht) Het lukt: we zijn al goeie vrienden. En de volgende stap wordt: voor iemand anders zorgen. Ja, wens me dát maar voor 2023. Een relatie! Want geld heb ik niet op overschot, maar liefde wel.”

© Humo