Braziliaanse president Jair Bolsonaro heeft twee dagen voor machtsoverdracht aan Lula da Silva zijn land verlaten

De aftredende Braziliaanse president Jair Bolsonaro heeft zijn land verlaten en zal morgen dus niet aanwezig zijn bij de inhuldiging van zijn opvolger Luiz Inácio "Lula" da Silva. Volgens Braziliaanse media stapte hij vrijdagnamiddag rond 14 uur Braziliaanse tijd op een militair vliegtuig richting de Verenigde Staten.

Afgaand op gegevens van trackingwebsites is zijn vliegtuig vrijdagavond laat (afgelopen nacht onze tijd) geland op de luchthaven van Orlando, in de staat Florida. Officiële communicatie daarover kwam er echter niet. Hoelang Bolsonaro in Florida zal blijven, is onduidelijk. Uit communicatie van het secretariaat-generaal van het presidentschap valt wel af te leiden dat Braziliaans veiligheidspersoneel dat instaat voor de beveiliging van Bolsonaro de toelating heeft gekregen voor een reis naar Miami tot 30 januari 2023. 

Het is voor het eerst sinds 1985 (het einde van de dictatuur) dat de aftredende president in Brazilië afwezig blijft bij de officiële overdracht van de macht. Van Bolsonaro is algemeen geweten dat hij zijn verkiezingsnederlaag eind oktober moeilijk verteerd heeft. Bolsonaro heeft Lula ook nooit gefeliciteerd met zijn verkiezingsoverwinning en is de voorbije twee maanden amper in het openbaar geweest. Hij had ook al meerdere keren laten verstaan dat hij de presidentiële sjerp niet persoonlijk zou overdragen aan zijn opvolger.

Tot de machtsoverdracht komt Brazilië dus heel even zonder staatshoofd te zitten. Vicepresident Hamilton Mourao heeft wel meegedeeld dat hij de komende twee dagen de functie van interim-president op zich neemt. "Ik zal aantreden zodra het vliegtuig van Bolsonaro het Braziliaanse luchtruim verlaat. Totdat president Lula aantreedt, zal alles vreedzaam en rustig verlopen in het land", verzekerde hij.

Vlak voor zijn vertrek heeft Bolsonaro via sociale media nog een geëmotioneerde video verspreid waarin hij afscheid neemt van zijn aanhangers. In die video heeft hij het geen enkele keer over zijn vertrek uit het land. Wel somt hij de hoogtepunten uit zijn presidentschap op en haalt hij uit naar de "verderfelijke linkse ideologie".

Hij probeert zijn aanhangers ook warm te maken om te blijven vechten tegen zijn opvolger Lula da Silva. Sommige van zijn aanhangers aanvaarden nog altijd niet dat Bolsonaro verloren heeft en geloven dat de verkiezingen gestolen zijn, ook al zijn daar geen bewijzen voor. De voorbije maanden deed dat de spanningen op verschillende plaatsen in Brazilië oplopen, met wegversperringen door vrachtwagenchauffeurs en zelfs een verijdelde bomaanslag in de hoofdstad Brasilia afgelopen week.

In zijn videoboodschap neemt de aftredende president wel afstand van de man die de aanslag wilde plegen. Hij heeft het over een "terreurdaad", waarvoor geen rechtvaardiging is. "Die man heeft ideeën die door geen enkele andere burger gedeeld worden, maar ze classificeren hem als een Bolsonarista", zegt Bolsonaro. Hoewel Bolsonaro in het verleden demonstranten die voor hem op straat kwamen, heeft gesteund, zegt hij in zijn laatste videoboodschap dat hij "niemand aangemoedigd heeft om de confrontatie aan te gaan" en dat zijn aanhangers vooral op zoek zijn naar "vrijheid". Hij noemt het protest van de afgelopen maanden "spontaan", zonder leider of coördinatie.

Bolsonaro's vertrek heeft mogelijk niet alleen te maken met een slecht verteerde verkiezingsnederlaag. Tegen de bijna ex-president lopen ook enkele gerechtelijke onderzoeken. Zodra hij aftreedt, vervalt zijn onschendbaarheid en dan is in Brazilië blijven een risico.