Na de pandemie volgt de financiële schok, Belgische en Vlaamse bedrijven gaan onzeker 2023 tegemoet

Nog niet zolang geleden werd de komst van een 21e-eeuwse heruitgave van "de gulden jaren twintig" voorspeld. Corona zou namelijk leiden tot een nieuwe periode van ongekende economische heropleving en bloei. 

Volgens de laatste cijfers van Graydon-Creditsafe, een Iers-Nederlands bedrijf dat nauwlettend de financiële situatie van bedrijven over de hele wereld in de gaten houdt, staat die economische gouden periode in ons land nog niet meteen voor de deur. Integendeel: eerst moeten de Belgische en Vlaamse bedrijven zichzelf nog door "een jaar met grote onzekerheden" loodsen, aldus dataleverancier Graydon-Creditsafe.

Waar 2021 het jaar van het rechtkrabbelen was na ramp- en coronajaar 2020, en 2022 het jaar van beterschap moest zijn, lijkt het erop dat 2023 het jaar van de koude douche zal worden. Het coronajaar bracht een ongeziene omzetschok voor de Vlaamse en Belgische economie met zich mee, en bedrijven zagen hun winst smelten als sneeuw voor de zon. 

Om die omzetcrisis in tijden van een pandemie het hoofd te bieden, vaardigden de verschillende overheden in ons land heel wat maatregelen uit om de Vlaamse, Brusselse en Waalse bedrijven te behoeden voor het faillissement. Om een schokreserve op te bouwen voor komende jaren beslisten heel wat bedrijven om de winst uit 2019 niet uit te keren in 2020. Het systeem van de tijdelijke werkloosheid, de verminderde of uitgestelde sociale bijdragen voor zelfstandigen en bedrijven en heel wat andere steunmaatregelen hielpen de bedrijven zichzelf te beschermen tegen de grootste schokken door de pandemie. De Belgische en Vlaamse bedrijven leken zich heelhuids door de crisis geloodst te hebben.

Uit de cijfers van Graydon-Creditsafe blijkt dat 18 procent van de Vlaamse en Belgische bedrijven het toch niet zo goed heeft gedaan als initieel werd gedacht. Ogenschijnlijk gezonde bedrijven blijken op sterven na dood, wat volgens Graydon-Creditsafe vooral een gevolg is van bovengenoemde steunmaatregelen bij corona. "Uitstel van executie", klinkt het daar.

Veel bedrijven worden nu pas geconfronteerd met de fiscale en sociale schuldenberg die ze de voorbije coronajaren hebben opgebouwd. Het gaat vooral over bedrijven die ook al voor de coronacrisis in slechte papieren zaten, of waarvan de pandemie een zware tol heeft geëist.

De coronaperiode zorgde voor gestegen grondstofkosten, en ook de prijzen voor het transport liepen op. Dit alles terwijl de staatsschuld de hoogte ingejaagd werd door de steunmaatregelen. De Russische inval in Oekraïne versterkte die evoluties en mondde uit in een energiecrisis van formaat. 

Het inflatiespook en de gestegen energiekosten betekenen dat het optimisme van 2022 opnieuw opgeborgen moet worden. De omzetcrisis tijdens corona evolueert richting een kostenschok die veel bedrijven niet langer de baas kunnen.

Dat heeft als gevolg dat er heel wat Belgische bedrijven overkop dreigen te gaan in 2023. "Eigenlijk komt de golf met faillissementen nu pas écht op gang", zegt Eric Van Den Broele, directeur research en development bij Graydon, in "De ochtend" op Radio 1. "Op dit moment zijn er net iets meer faillissementen dan vorig jaar, die zijn covid-gerelateerd. Faillissementen te wijten aan de huidige moeilijkheden moeten nog volgen." 

Er zijn heel wat regionale verschillen te zien in de cijfers. "In Vlaanderen zijn er veel meer faillissementen, maar dat komt vooral omdat er in Vlaanderen veel meer een heksenjacht wordt gevoerd door bepaalde rechtbanken."

Daarnaast zijn er ook beduidend meer stopzettingen dan in 2021. Dat zijn "ondernemingen en bedrijven waar het slecht gaat, maar de eer aan zichzelf willen houden en in schoonheid willen eindigen voor ze failliet gaan". Op federaal niveau waren dat er 92.772 in 2022, tegenover 81.651 in 2021. Een stijging van 13,62 procent.

Ook het aantal starters stokt. "In 2021 was er nog een piek in het aantal start-up's, vooral omdat veel mensen zich in 2020 nog inhielden om een onderneming op te starten. De cijfers van 2021 tonen een soort inhaalbeweging aan. Maar in 2022 zien we toch een flinke achteruitgang, vooral bij de KMO's. Het is belangrijk dat we die cijfers goed in de gaten houden." Gedurende 2022 werden er 122.347 ondernemingen opgericht, het op één na hoogste aantal in tien jaar. Dat is 5,63 procent minder dan in 2021.

Volgens Van Den Broele is het duidelijk: "2023 wordt een jaar vol uitdagingen en onzekerheden. Veel bedrijven hebben geen reserves meer, we verwachten dus een grote overnamegolf. Het is dat of leegstand in de winkelstraten."

Van Den Broele vindt dat het dringend tijd is voor een mentaliteitsshift. "De laatste dertig jaar zijn onze bedrijven te veel gericht geweest op snelle winsten en het uitbetalen van de aandeelhouders. We moeten écht meer nadenken over de lange termijn. Zo kunnen we de winsten binnen het bedrijf houden en focussen op creativiteit en verbondenheid met mens en maatschappij."