‘Het is bizar dat je in België eeuwig werkloos kan zijn’: VDAB-topman bijt van zich af na kritiek

De VDAB-gebouwen aan de Brusselse Keizerslaan waren de afgelopen dagen doods en verlaten. Alle ambtenaren hadden namelijk verlof tussen kerst en nieuw. Met uitzondering van Wim Adriaens. De VDAB-topman grijpt nu het moment om de tegenaanval in te zetten tegen de criticasters van zijn organisatie. Die kreeg het de laatste tijd zwaar te verduren. Aan sancties zou de VDAB haar voeten vegen: amper twee werklozen verloren definitief hun uitkering, beweert Vooruit-voorzitter Conner Rousseau. “Quatsch”, countert Adriaens. “In 2021 gaven we 24.000 mensen een sanctie.” Maar niet alle statistieken van de VDAB blijken zo ‘rooskleurig’.

Vlaanderen telt 180.000 werkzoekenden, tegelijk staan er 75.000 vacatures open. Waarom lukt het VDAB niet om voor die mensen jobs te vinden?

Adriaens: “Het zijn niet permanent dezelfde 180.000 mensen die werk zoeken, hé. In een maand tijd stromen er 20.000 werkzoekenden in, maar gaan er ook 16.000 mensen aan de slag.”

De VDAB kan toch meer doen? Drie maanden na hun inschrijving heeft de helft van de werkzoekenden geen job. Na één jaar is vier op de tien nog altijd werkloos. Dat zijn geen goede statistieken.

“Dat hangt er vanaf hoe je het bekijkt. Met een werkloosheidsgraad van 3,2 procent in Vlaanderen staan we aan de Europese top. Het is gewoon een realiteit dat hier een extreem krappe arbeidsmarkt heerst. De werklozen zijn bovendien een moeilijke groep: 86 procent heeft een handicap, is ouder dan 55, kent de taal niet of is langdurig werkloos. En je moet ook met twee zijn: VDAB leidt hen op, maar werkgevers moeten hen ook een kans geven.”

Het ligt dus aan de werkgevers die te veeleisend zijn?

“(denkt na) Iedereen zoekt een witte raaf, maar die bestaat vandaag eigenlijk niet meer. Voor elke vacature kan je maar één of twee sollicitanten verwachten. Schiet dan toch niet meteen iemand af omdat er op z’n cv misschien niet het juiste diploma of ervaring staat. Werkgevers moeten creatiever worden. In plaats van iemand te zoeken voor een specifieke job, kunnen ze ook het werk zelf aanpassen. Anders gaan ze niemand meer vinden om de vacatures in te vullen.”

De inflatie is historisch hoog. Heel wat bedrijven kunnen de loonindexeringen maar moeilijk dragen. Vreest u voor een ontslaggolf in 2023?

“Voorlopig voelen we dat nog niet, maar er zijn wel meer faillissementen door de hoge loonkost. De krapte op de arbeidsmarkt gaat in 2023 alleszins niet verdwijnen, dus ik wil werkgevers toch oproepen twee keer na te denken voor ze iemand aan de deur zetten. Want als de crisis binnenkort gedaan is, zullen ze niemand meer vinden om die job in te vullen.”

Ook geen goede cijfers: Vlaanderen telt 243.000 langdurig zieken. In 2022 kon de VDAB er maar 4.100 weer aan het werk krijgen.

“Zij kiezen er namelijk vrijwillig voor om weer aan de slag te gaan. De hele papiermolen die bij langdurig zieken maanden in beslag neemt, is ook niet bepaald motiverend. De werkgever moet flexibeler kijken naar wat een zieke werknemer wél nog kan en het werk daaraan aanpassen.”

Vooruit-voorzitter Conner Rousseau beweerde dat VDAB de uitkering van slechts twee mensen definitief heeft geschrapt.

“Dat is pure quatsch. Rousseau was slecht geïnformeerd. (haalt grafieken boven) In 2021 hebben we 24.000 mensen een sanctie gegeven. In het eerste semester van 2022 heeft VDAB de uitkering van 794 mensen definitief geschrapt. Diezelfde periode verloren ook nog eens 11.800 mensen tijdelijk hun uitkering. We sanctioneren meer én krijgen meer mensen aan het werk dan andere gewesten. Dat is toch niet niets. Sancties zijn trouwens geen doel op zich, mensen aan het werk krijgen is dat wel.”

De discussie om de werkloosheidsuitkering te beperken in de tijd leeft weer. Kan dat een oplossing zijn voor de langdurig werklozen?

“Dat is aan de politiek. Vandaag worden de uitkeringen al stapsgewijs afgebouwd. Maar het systeem moet veel duidelijker worden en de uitkeringen moet ook sneller en straffer dalen.”

N-VA-voorzitter Bart De Wever gebruikt vaak de boutade dat het in geen enkel land mogelijk is om eeuwig werkloos te blijven, behalve in België.

“Het is inderdaad bizar dat België daar als enige land van afwijkt. Maar dat is een politieke keuze.”

En als u politicus zou zijn, wat zou u dan willen veranderen?

“(glimlacht) Dan zou ik daar zeker een voorstel rond hebben. Maar als hoofd van de VDAB moet ik nu eenmaal de politiek volgen.”

In Nederland werkt 80 procent van de Oekraïners. In Vlaanderen nog geen 3.000 van de 37.000 Oekraïners die hier zijn, zo’n 8 procent. Hoe kan dat?

“Dat zijn nog onvolledige cijfers, maar via VDAB zijn er inderdaad bijna 3.000 Oekraïners aan de slag zijn. Ik vind dat toch positief, want er zijn grote drempels. 98 procent van de openstaande vacatures vraagt een kennis van het Nederlands, terwijl ze vaak alleen Russisch of Oekraïens spreken. Daar is dan eigenlijk geen beginnen aan, hé. Intussen volgen wel al 4.000 Oekraïners een taalopleiding bij ons.”

De VDAB krijgt 730 miljoen euro dotatie en stelt 5.000 mensen tewerk, maar toch is er twijfel of u wel de gewenste resultaten boekt. Zou de privésector het niet efficiënter aanpakken?

“(denkt lang na) Het takenpakket van VDAB is enorm uitgebreid sinds 2019, maar we doen het al met 419 personeelsleden minder. Het is ook niet óf de VDAB óf de privé: waar de markt werkt, moeten wij niet tussenkomen. Als de interimsector 100.000 mensen aan het werk krijgt zonder ons: des te beter. Dan haal ik mijn doelstelling zonder dat ik er mijn mensen voor moet inzetten.

Wat is uw goed voornemen voor 2023? 80 procent van de Vlamingen aan het werk?

“(lacht) Dat is pas voor 2030 — en dan nog wordt het een uitdaging. Maar in 2023 moeten we daar toch al een stapje dichterbij komen.”