Europese skigebieden kleuren ongekend groen. Dat heeft grote gevolgen voor de skiseizoenen

Een hardnekkige luchtstroom die warmte vanuit de subtropen aanvoert, veroorzaakt in delen van Europa de winterse variant van een hittegolf. In de dalen van de Alpen sneuvelen warmterecords, tot hoogten van 2.000 meter wil er maar geen sneeuw vallen. Een deel van de skiresorts is dicht, in Frankrijk was eind december zelfs de helft van de pistes gesloten, volgens de Franse branchevereniging DSF. Andere proberen er met sneeuwkanonnen het beste van te maken.

Een gevolg van klimaatverandering? De rol daarvan is bij individuele weersextremen vaak lastig aan te tonen, zegt Peter Siegmund, klimaatwetenschapper bij het KNMI. Duidelijk is in elk geval dat het klimaat ook in de bergen aan het opwarmen is, waardoor sneeuwarme winterweken steeds vaker zullen voorkomen.

De Alpen zijn de afgelopen honderd jaar al met zo’n 2 graden opgewarmd, het dubbele van het wereldwijde gemiddelde, volgens het Europees Milieuagentschap. Die extra snelle opwarming is onder meer te danken aan het verdwijnen van lichtweerkaatsende sneeuw en gletsjers: donkere oppervlakken nemen meer warmte op dan lichte. Naar verwachting neemt de neerslag in berggebieden toe, maar valt dit steeds vaker in de vorm van regen dan sneeuw. Voor elke graad opwarming schuift de sneeuwgrens zo’n 150 meter omhoog, aldus het EU-agentschap.

De effecten zijn in de Alpen goed meetbaar, bleek onder meer uit een grootschalig onderzoek in 2021 met de gegevens van tweeduizend meetstations, verspreid over de hele bergketen. Lager dan 2.000 meter ligt er gemiddeld ruwweg een maand minder lang sneeuw dan in de jaren zeventig, aldus de publicatie in vakblad The Cryosphere. Op hogere hoogten is het zo koud dat er weinig verschil merkbaar was.

De bergen zijn zo’n plekken waar de gevolgen van klimaatverandering al vroeg concreet worden. “Klimaatverandering is mijn beroep, maar nu wordt het persoonlijk”, schrijft hoogleraar klimaatfysica Reto Knutti van ETH Zürich op Twitter, met een foto van de berghelling waar hij als kind leerde skiën. Momenteel ligt er slechts een dunne reep sneeuw.

In de komende decennia gaat de sneeuwbedekking er met name lager dan 2.000 meter vrijwel zeker verder op achteruit, aldus het internationale klimaatpanel IPCC. Ambitieus klimaatbeleid of niet: over dertig jaar zijn gebergten als de Alpen grofweg een kwart van hun sneeuwmassa kwijt, is de schatting.

Hoe erg het daarna wordt, hangt af van de uitstoot van broeikasgassen die nog komt. Maar in alle scenario’s raken gebergten een sneeuwmassa van tientallen procenten kwijt, als het tegenzit zelfs het grootste deel. Een skiseizoen duurt over tientallen jaren dan ook enkele weken korter dan nu. Het gaat telkens om gemiddelden: ook uitzonderlijk sneeuwrijke jaren blijven ondanks een opwarmend klimaat waarschijnlijk nog voorkomen.

Met name de lager gelegen skiresorts krijgen last van de klimaatverandering. Bijna de helft van de resorts in Zwitserland en een nog grotere hoeveelheid in Duitsland, Oostenrijk en de Pyreneeën dreigt volgens het Europees Milieuagentschap moeite te krijgen om in de winter voldoende toeristen en wintersporters aan te trekken. De Europese sector dreigt jaarlijks miljarden euro’s omzet te verliezen, al hangt de schade af van de wijze waarop resorts zich weten aan te passen.

Zo zal gebruik van kunstmatig opgespoten sneeuw een steeds grotere rol spelen, maar dit kost veel energie en water. De al dure wintersportvakanties worden er zo waarschijnlijk niet goedkoper op. Een deel van de skipret verplaatst zich mogelijk ook naar noordelijker gelegen landen, bijvoorbeeld in Scandinavië, schrijft de Zwitserse consultant Laurent Vanat in zijn jaarlijkse International Report on Snow & Mountain Tourism.

Ook voor sportwedstrijden zijn er consequenties. Zelfs in het positiefste scenario is over dertig jaar in nog maar 13 van de de 21 locaties waar eerder Olympische Winterspelen zijn gehouden de sneeuw betrouwbaar, aldus het IPCC.

Kan dit ook het einde betekenen van wintersport op nu populaire locaties? Volgens het IPCC ligt die mogelijkheid aan het einde van de eeuw alleen in het duisterste klimaatscenario op de loer. In dat scenario mislukt het ingezette klimaatbeleid faliekant, explodeert de wereldbevolking en valt de ontwikkeling van duurzame technologieën tegen. Tenzij skiresorts hun manier van werken drastisch omgooien, zal de overgrote meerderheid in dat geval zijn opgedoekt tegen het einde van deze eeuw.