Torenhoge prijzen, minder verbruik én enorme groei in zonnepanelen: zo gingen we in 2022 met elektriciteit om

Eerst het goede nieuws: het aandeel hernieuwbare energie uit wind en zon blijft stijgen in ons land. Jaar na jaar komen er meer zonnepanelen en windturbines bij. Die zorgen voor meer groene stroom: bij momenten halen we ruim de helft van onze elektriciteit uit hernieuwbare bronnen. In 2022 was dat volgens Elia al gedurende 353 uren het geval, dat is 4 procent van de tijd. In 2021 waren dat 168 uren, in 2018 gebeurde dat gewoon nooit.

Vooral de zonnepanelen maakten vorig jaar een opvallende sprong: hun productie nam met maar liefst 37 procent toe. Volgens Elia heeft dat te maken met het zonnige weer, maar ook met de enorme groei in het aantal geïnstalleerde panelen. Zonne-energie tekende in 2022 voor 7,3 procent van de totale elektriciteitsproductie in ons land: dat is ruim 2 procent meer dan in 2021.

Ook windturbines deden het goed, vooral de turbines op land dan. Ze maken bijna 10 procent meer stroom dan in 2021, ook weer omdat er meer turbines bij kwamen. Voor de offshore windmolenparken lag dat anders. Ondanks een maandrecord in februari 2022, strandde de totale jaarproductie iets onder die van 2021. Op zee kwamen er geen nieuwe windturbines  bij en er was minder wind dan in 2021. Gevolg: een afname van de productie met 2 procent. Maar globaal gezien steeg het aandeel stroom uit wind en zon van 16,7 procent in 2021 naar 19,8 procent in 2022.

De kerncentrales bleven het in 2022 behoorlijk goed doen. Ondanks de definitieve stillegging van Doel 3 eind september, leverden ze 47,3 procent van de elektriciteitsmix. Dat is minder dan in 2021 toen ze voor ruim 52 procent van onze stroomproductie tekenden. Volgens Elia bleef de beschikbaarheid van de reactoren hoog en is dit één van de redenen waarom ons land in 2022 een netto-exporteur van stroom is gebleven.

We hadden ook in 2022 elektriciteit op overschot die we konden uitvoeren naar andere landen (onder meer Frankrijk) waar de stroomvoorziening problematischer is dan bij ons.

De gasgestookte elektriciteitscentrales tekenden in 2022 voor bijna 27 procent van de Belgische stroomproductie. Dat is iets meer dan in 2021. Het aandeel van de gascentrales hangt sterk samen met de beschikbaarheid van het nucleaire park, merkt Elia op.

Omdat dat nucleaire park het de voorbije twee jaar zo goed deed, waren er minder gascentrales nodig. In 2021 en 2022 werd er opvallend minder elektriciteit door de gascentrales gemaakt dan de 7 jaren voordien. Meer nucleair betekent minder gas. En omgekeerd. Toch blijven de gascentrales een niet te onderschatten rol spelen in onze elektriciteitsproductie, zelfs ondanks de extreem hoge gasprijzen van vorig jaar.

Het blijvend hoge aandeel van de gascentrales had vorig jaar vermoedelijk ook te maken met de stroomnood in Frankrijk: daar liggen heel wat kerncentrales uit door onderhouds- en herstellingswerken.  De Fransen zoeken hun extra stroom in het buitenland. Ze kloppen daarvoor ook bij ons aan. De nood is hoog, dus zijn onze zuiderburen bereid te betalen. Zelfs voor onze duurdere gascentrales. Die kunnen namelijk heel flexibel extra stroom leveren wanneer een Franse kernreactor niet thuis geeft.

Dat toont zich in de exportcijfers: die lagen voor het tweede jaar op rij erg hoog. Elia spreekt zelfs over exportrecords, maar wijst er ook op dat er al een paar jaar nieuwe internationale stroomverbindingen zijn gelegd naar Duitsland en Groot-Brittannië en de verbindingen met Frankrijk zijn versterkt.

Elia bekijkt ook de extreem hoge stroomprijzen van het voorbije jaar. Uit de samenvattende jaargemiddelden blijkt nog eens hoe historisch hoog de stroomprijzen in 2022 waren. Gemiddeld betaalden we op de groothandelsmarkten over heel 2022 245 euro per megawattuur. In 2021, toen de energiecrisis begon, was dat ca. 104 euro. In het coronajaar 2020 was dat amper 32 euro. Op amper twee jaar tijd zijn de stroomprijzen dus bijna verachtvoudigd.

2020 was weliswaar een jaar met historisch lage prijzen, maar zelfs als je een "normaal" jaar, zoals 2019, bekijkt met een prijs van rond de 40 euro, blijkt nog eens hoe hard de energiecrisis het voorbije jaar heeft toegeslagen. In 2019 betaalden we ruim 6 keer minder voor onze elektriciteit dan in 2022.

Die hoge prijzen laten zich ook voelen in het elektriciteitsverbruik. Dat daalde in 2022 met 3,3 procent tegenover 2021. In 2022 kwam het verbruik daarmee erg dicht bij dat van 2020: het eerste jaar van de corona-pandemie. Het stroomverbruik nam toen gevoelig af door onder meer de lock-downs. Toch lijkt 3,3 procent minder elektriciteitsverbruik op het eerste gezicht vrij weinig.  Maar Elia wijst erop dat dit jaarcijfers zijn. Er zit namelijk een opvallend verschil tussen de cijfers van de eerste negen maanden van 2022 en het laatste kwartaal. 

Elia vergeleek die cijfers met de gemiddelden van de voorbije vijf jaar. Daaruit blijkt dat de eerste negen maanden van 2022 het stroomverbruik met "amper" 2 procent daalde tegenover dezelfde periode in 2017-2021. Dat veranderde spectaculair vanaf het najaar: in oktober, november en december 2022 lag het verbruik al ruim 8 procent lager dan het gemiddelde van de vijf voorafgaande jaren. In november daalde het verbruik zelfs met bijna 11 procent. Die 11 procent gaat dan over het totale verbruik van alle sectoren in ons land: huisgezinnen, handelszaken, diensten en industrie.

Het lijkt erop dat de torenhoge prijzen van afgelopen zomer (in augustus piekten die zelfs naar bijna 450 euro) écht de ogen hebben geopend en de Belgische consument zijn stroomverbruik in het najaar pas stevig is gaan drukken. Het wordt uitkijken of die tendens om bewuster en zuiniger om te gaan met energie zich ook de komende maanden zal doorzetten. Ook wanneer de energieprijzen opnieuw minder extreme hoogtes gaan opzoeken.