Direct naar artikelinhoud
Website logo
‘Het verhaal van Vlaanderen’

Te duur? Te Vlaams? Na alle ophef: dit is het echte verhaal achter ‘Het verhaal van Vlaanderen’

Te duur? Te Vlaams? Na alle ophef: dit is het echte verhaal achter ‘Het verhaal van Vlaanderen’
Beeld DM/vrt

Te duur, te Vlaams, te dit, te dat. Er was nog geen seconde van uitgezonden, maar iedereen had al een mening over Het verhaal van Vlaanderen. Kwam dit programma er nu in opdracht van de Vlaamse regering en N-VA? En krijgt het daarom meer subsidies?

‘Waarom hebben ze die reeks niet gewoon Tijdreizen Waes genoemd? Dan was al die heisa er niet geweest.’ Een van de politieke bronnen die we voor dit stuk contacteerden, zucht diep wanneer we de naam ‘Het verhaal van Vlaanderen’ laten vallen.

De tiendelige docureeks waarin Tom Waes ons door de geschiedenis van Vlaanderen loodst, is al een week lang het voorwerp van controverse. Niet dat het programma zelf afgekraakt wordt of dat de kijkers er de weg niet naar vinden. Integendeel. De eerste aflevering lokte zondag 1.115.466 geïnteresseerden naar Eén. In recensies werd, op een enkele uitzondering na, met lof gestrooid voor de wijze waarop Waes en co. droge geschiedenis tot leven weten te wekken. En ook historici zijn na die eerste aflevering over de prehistorie positief over de realistische reconstructies en de gedegen research.

Op televisioneel vlak lijkt er dus niets aan de hand. Het probleem is de politieke lading die het programma kreeg. Dat de Vlaamse regering, met de Vlaams-nationalisten van N-VA op kop, graag aan natievorming doet, is geen geheim. Sla er het Vlaams regeerakkoord maar op na. Daarin gaat het onder andere over de Vlaamse canon, een lijst van ankerpunten uit onze Vlaamse cultuur, geschiedenis en wetenschappen.

De canon, die dit voorjaar gepresenteerd wordt, is opgesteld door een groep onafhankelijke experts en zal zowel in het onderwijs als bij inburgeringstrajecten gebruikt worden. ‘De Vlaamse canon moet de Vlaming leren omgaan met de Vlaamse identiteit, met wie we zijn en waar we vandaan komen’, staat in het regeerakkoord te lezen. Nog dit voorjaar moet ook het virtueel museum van Vlaanderen klaar zijn.

HET PERFECTE INTRUMENT

Dat de Vlaamse regering in de openbare omroep het perfecte instrument ziet om die bewustwording in de praktijk te brengen, steekt ze evenmin onder stoelen of banken. Er wordt in datzelfde regeerakkoord niet alleen uitdrukkelijk aandacht gevraagd voor het strikte gebruik van de Nederlandse standaardtaal, er staat ook expliciet in vermeld dat de openbare omroep met zijn programmatie moet bijdragen aan de Vlaamse identiteit.

Als dan plots een programma als ‘Het verhaal van Vlaanderen’ in het zendschema opduikt, lijkt de link snel gelegd: de geschiedenisles van Waes is voorlopig het meest expliciete product van de Vlaamse koers die de VRT moet varen.

Aan die beeldvorming werkt de N-VA trouwens met veel graagte mee. Vlaams minister-president Jan Jambon maakte zelfs expliciet de connectie. ‘Natuurlijk moet de canon de Vlaamse identiteit bevorderen’, klonk het in ‘De Standaard’. ‘De N-VA is de grootste partij in deze regio en de versterking van de identiteit staat in ons programma. Dan is het toch niet meer dan logisch dat de regering zoiets implementeert? We zouden anders kiezersbedrog plegen.’ Om er in de volgende zin expliciet aan toe te voegen dat ook ‘Het verhaal van Vlaanderen’ dat doel dient.

Eerder had Zuhal Demir, Vlaams minister van Omgeving en Toerisme, in het Vlaams Parlement het programma al proberen te verkopen als een project waarvoor zijzelf, samen met mede-N-VA-ministers ­Matthias Diependaele, Jambon, Ben Weyts en cd&v-minister Benjamin Dalle, het initiatief had genomen. Theo Francken tweette toen de kijkcijfers voor de eerste uitzending binnenliepen dan weer triomfantelijk: ‘Hey kijk, de Vlamingen houden van Vlaanderen en onze coole Tom Waes. Hoe meer oikofobische hoogmoed vanwege onze culturele elite, hoe meer kijkers.’

Maar niet alleen ter rechterzijde wordt ‘Het verhaal van Vlaanderen’ ingezet in de politieke strijd. Een opsomming van de subsidies die productiehuis De Mensen kreeg om de reeks te maken, inspireerde de oppositie om het programma onder vuur te nemen.

‘2,4 miljoen subsidies voor een tv-programma over de geschiedenis van Vlaanderen. Maar ‘geen geld’ voor de toekomst van Vlaanderen. De kinderopvang. Schoolmaaltijden. Schoolfacturen. Dat is alvast Het Verhaal van de #RegeringJambon’, tweette Hannelore Goeman, fractieleider van Vooruit in het Vlaams Parlement.

Ook Groen-voorzitter Jeremie Vaneeckhout nam de Vlaamse regering en haar steun voor het project op de korrel. ‘Je kan niet zeggen: ja, maar we moeten besparen op kinderopvang, ouderenzorg,… dat kan niet anders voor begroting. En dan geld strooien naar projectjes die je wel belangrijk vindt zoals #hetverhaalvanvlaanderen’, liet hij weten.

POLITIEK GEWIN

Maar wie de feiten op een rijtje zet, merkt al snel dat zowel voor- als tegenstanders een loopje met de waarheid nemen bij hun pogingen de reeks in te zetten voor politiek gewin. De claim dat het programma er kwam op voorzet van een aantal Vlaamse ministers, bijvoorbeeld.

De tijdslijn reconstrueren volstaat om aan te tonen dat die niet klopt. ‘Het verhaal van Vlaanderen’ is gebaseerd op het Deense format ‘Historien om Danmark’, waarin acteur Lars Mikkelsen door de geschiedenis van zijn land mag wandelen. De eerste aflevering van dat programma kwam op 2 april 2017 op de buis. Het wekte de interesse van productiehuis De Mensen, bekend van onder meer ‘Blokken’, ‘Reizen Waes’ en ‘Undercover’.

Presentator Tom Waes met de acteurs die de Bourgondiërs spelen.Beeld VRT

Na wat snuffelen aan het format begon De Mensen in de zomer van 2019 met de ontwikkeling van de Vlaamse versie. Op 1 september 2019 werd de licentieovereenkomst ondertekend met Media Ranch Distribution, dat het format op de markt bracht. Op dat moment was er nog geen sprake van de regering-Jambon I. De ministers die daarin zetelen, gaven pas op 30 september hun fiat voor het regeerakkoord, waarin de VRT de opdracht krijgt bij te dragen aan de Vlaamse identiteit.

Nog eens twee dagen later, op 2 oktober, legden ze de eed af. Het mag dan wel kloppen dat ‘Het verhaal van Vlaanderen’ perfect past binnen de ideeën rond natievorming die bij N-VA leven, het programma afdoen als een project van de Vlaamse regering is een brug te ver.

KORT GEHEUGEN

Ook de oppositiepartijen die naar de geldstromen wijzen om ‘Het verhaal van Vlaanderen’ af te doen als een identitair prestigeproject hebben last van een kort geheugen of selectieve blindheid. Dat ministers geld doorschuiven naar tv-programma’s die hun beleid ondersteunen, is lang niet nieuw.

Een willekeurige greep uit het aanbod. ‘De bedenkers’, een programma dat in 2007 op Eén te zien was waarbij uitvinders hun creaties kwamen aanprijzen, kreeg 675.644 euro steun van Patricia Ceysens (Open Vld). Als Vlaams minister van Economie en Innovatie hoopte zij dat het de Vlaamse vernieuwingsdrang een boost zou geven.

In datzelfde jaar pompte Kathleen Van Brempt (Vooruit) 1.203.570,37 euro in de telenovelle ‘Emma’, waarin twee jonge vrouwen op de Brusselse arbeidsmarkt een job zoeken. Goed voor 110 afleveringen die het belang van een gedegen gelijkekansenbeleid in de verf moesten zetten.

Nochtans waren toen al behoorlijk wat vraagtekens geplaatst bij het nut van dat soort programma’s. In 2004 had Kris Peeters (cd&v), toen minister van Economie, fors geïnvesteerd in tv-shows die het ondernemerschap in Vlaanderen moesten stimuleren. Het VTM-programma ‘Werk aan de winkel’ kreeg 601.772,42 euro steun maar flopte, met gemiddeld 186.010 kijkers per aflevering. De website die eraan gekoppeld was en die beginnende ondernemers op weg moest helpen, registreerde in vier maanden tijd amper 9.090 bezoekers.

De VRT-reeks ‘Kinderen van Dewindt’, over een redersfamilie in de Antwerpse haven, kreeg van Peeters om dezelfde reden 756.391,28 euro toegestopt. De reeks werd aardig bekeken, maar de resultaten van de metingen die de VRT daarna liet uitvoeren waren duidelijk: de perceptie over ondernemen veranderde amper door ‘Kinderen van Dewindt’. Ook het imago van ondernemers en zelfstandigen was nauwelijks gewijzigd.

DOORDACHTER

In die context lijkt de investering van 1,1 miljoen euro in 'Het verhaal van Vlaanderen’ vanuit onder andere onderwijs en toerisme net iets doordachter. De 400.000 euro die onderwijsminister Weyts vrijmaakte, levert een reeks op die volgens de historici die in dit blad aan het woord kwamen elke geschiedenisleerkracht aan zijn leerlingen zou moeten laten zien. Minister van Toerisme Demir mag dankzij de koppeling met de museumpas dan weer stijgende bezoekerscijfers verwachten voor musea die de link met geschiedenis maken.

Context is ook belangrijk als het over de 500.000 euro steun gaat die De Mensen voor ‘Het verhaal van Vlaanderen’ kreeg van het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF). Want hoewel dat op het eerste gezicht een enorm bedrag lijkt, blijkt het conform de steun die andere projecten krijgen.

Zo trok het VAF 450.000 euro uit voor een vierdelige documentairereeks voor Canvas van productiehuis Panenka over Mobutu. Ook de zesdelige reeks die Jan Verheyen voor VTM maakt over het Heizel-drama kan op 300.000 euro steun rekenen.

En dan hebben we het nog niet over de VAF-steun voor fictieprojecten, die nog een stuk hoger uitvalt. Het tweede seizoen van de VTM-reeks ‘Billie vs Benjamin’ bijvoorbeeld is goed voor 900.000 euro steun. ‘1985', de fictiereeks die vanaf eind januari op Eén te zien is, kon op 1,3 miljoen steun rekenen.

In een poging het programma politiek te recupereren wordt vanuit beide kampen selectief naar ‘Het verhaal van Vlaanderen’ gekeken. ‘Jammer’, vindt Raf Uten, creatief directeur en co-CEO bij De Mensen. ‘Je maakt een mooi geschiedenisprogramma en je wordt meteen in een bepaalde hoek geduwd. Al ben ik er tegelijk zeker van dat de kwaliteit van de reeks zal blijven hangen en dat de hele discussie over het identitaire randje dat sommigen eraan willen geven nu al bijna vergeten is. Gelukkig maar.’

Lees ook: Het Gat van de Wereld achter de schermen bij ‘Het verhaal van Vlaanderen’: ‘De opnames van de Guldensporenslag moeten stilgelegd worden door een masturberende Jan Jambon’

(DM)