"Ik ben niet hoopvol, een nieuwe grens is overschreden": dreigt escalatie van drugsgeweld na dood van meisje van 11 in Merksem?

De afgelopen 5 jaar waren er een 200-tal drugsgerelateerde gewelddadige incidenten in ons land, de meeste in en rond Antwerpen. Sinds afgelopen zomer is er sprake van een escalatie: gevels worden onder vuur genomen en granaten rollen over de straat. "We zijn in een spiraal van geweld beland en die gaat niet zomaar verdwijnen, maar zal net erger worden", zegt strafpleiter John Maes aan VRT NWS. Maes pleitte heel wat drugszaken.

Tot nog toe escaleerde het drugsgeweld zonder dat er slachtoffers vielen, maar helaas is daar gisteren verandering in gekomen. Een 11-jarig meisje in Merksem is omgekomen bij een schietpartij. "Voor het eerst is er een dodelijk slachtoffer gevallen", zegt Maes daarover. "Een jong kind is dood en dat is verschrikkelijk." Hij vreest dat het einde van het geweld nog niet in zicht is. "Ik ben niet echt hoopvol: men heeft een nieuwe grens overschreden."

"Het was wachten op het eerste dodelijke slachtoffer", zegt criminoloog Jelle Janssens (UGent). "Het was sinds afgelopen zomer incident na incident." Ook hij vreest dat er nog meer geweld gaat volgen. "Als er dodelijke slachtoffers vallen bij dit soort afrekeningen, ontstaat er meestal een spiraal van geweld", zegt hij terwijl hij voorbeelden uit het buitenland aanhaalt. Hij noemt de dood van het meisje niet minder dan "een kantelpunt" voor het drugsgeweld in ons land.

De hamvraag is dan natuurlijk of er ook iets aan te doen valt. Kan de spiraal van geweld waar beide heren naar verwijzen, doorbroken worden? "Het is een complex en internationaal probleem dat we niet in Antwerpen kunnen oplossen", zegt Janssens formeel. Maes valt hem daarin bij. "Je kunt de strijd tegen drugs niet winnen binnen Antwerpen of zelfs België. Je moet degelijk samenwerken op Europees of zelfs op wereldvlak, maar dat is niet evident."

De drugshandel is een wereldprobleem: cocaïne wordt meestal in Colombia of Peru geproduceerd, maar wordt veelal via andere Zuid-Amerikaanse landen naar Europa gesmokkeld. In (onder meer) de haven van Antwerpen wordt het dan verder verdeeld naar de rest van ons continent. Terwijl degene die echt de touwtjes in handen hebben dat vaak vanuit nog andere landen doen, zoals Turkije of Dubai.

Sinds kort heeft ons land daarom een uitleveringsverdrag met Dubai, vooralsnog zonder veel succes. "Tot op heden is er nog niemand uitgeleverd", zegt de strafpleiter daarover. "De enkelingen die in Dubai aangehouden worden, slagen er op een of andere manier in om snel terug vrij te komen. Dat is een groot probleem. Wanneer je niet internationaal kunt samenwerken, is het dweilen met de kraan open. Je pakt anders alleen het voetvolk op: er staan er tientallen in de rij om meteen hun plaats in te nemen."

Tegelijk moet er volgens Maes ook naar de gebruikers worden gekeken. Het is de hoge vraag in Europa die de cocaïnehandel en het daarmee samenhangende geweld mee in stand houdt. "Ik ben geen voorstander van het criminaliseren van cocaïnegebruik, maar nu wordt er nauwelijks ingezet op preventie", zegt de strafpleiter. "Het is bijna bon ton in sommige milieus om het te gebruiken. Ook dat is een aspect dat we niet uit het oog mogen verliezen." 

Volgens Janssens is er nog een alternatieve mogelijkheid om de spiraal van het geweld te doorbreken: "Via bemiddeling zouden de gemoederen binnen de onderwereld kunnen bedaard worden", doet hij uit de doeken. "Dat hebben we gezien bij de Cosa Nostra in Sicilië waar ze samen afspraken hebben gemaakt over de precieze territoria. Of in Scandinavië waar motorbendes samen zijn gekomen om hun onderlinge conflicten op te lossen."

De vraag is of zo’n bemiddelingstraject ook in Antwerpen realistisch is en wie dat dan op gang moet trekken. "Het is aan de criminele organisaties zelf om een keuze te maken", zegt de criminoloog. "Gaan ze voor de confrontatie of voor de bemiddeling? Een drugsoorlog waarbij doden vallen op straat is slecht voor de business. De kartels in Zuid-Amerika hebben daar dus ook geen enkele baat bij."