Hoe leg je een familieruzie bij? Gezinspsycholoog Katelijne Van Lommel reikt 5 spelregels aan

Gezinspsycholoog Katelijne Van Lommel begint bij het aanpakken van een familieconflict altijd met het uitleggen van de spelregels. "Een familie is een systeem en systemen werken volgens spelregels", legt ze uit in "Ann & Daan" op Radio2. "Mensen denken vaak dat ze de touwtjes in handen hebben en bewust uit vrije wil handelen, maar er zijn altijd spelregels die op de achtergrond meespelen."

Die spelregels kennen veel mensen niet, de meeste mensen zijn zich zelfs niet van hun bestaan bewust. " Op school leren we lezen en rekenen, maar die spelregels hebben ze ons jammer genoeg niet in een vak uitgelegd", vertelt Van Lommel. "Daarom ontdekken mensen dit vaak pas in therapie. Dus het eerste wat wij doen, voor we aan een oplossing werken, is het uitleggen van die spelregels."

Als mensen ruzie krijgen, dan is dat vaak omdat ze iets missen. Bijvoorbeeld doordat ze het gevoel hebben dat ze niet gehoord of gezien worden, van veel te zorgen en weinig waardering te krijgen, van het niet goed kunnen doen. Ze hebben iets nodig van de ander, maar communiceren dat in chaos en conflict.

"Die kwaadheid is nooit echt kwaadheid, maar slechts een muur", legt Van Lommel uit. "Er zit altijd iets anders achter: onmacht, pijn, verdriet of gemis. De sleutel hier is om over die muur van kwaadheid te kijken. Wij noemen dat in therapie: ga voorbij die poortwachter, daar is het te doen."

"Eenmaal je weet dat kwaadheid een poortwachter is én nooit echt kwaadheid, kan je verder", zegt Van Lommel. "In de eerste plaats voor jezelf: dan kan je je afvragen wat het is wat je écht wilt of mist. Dan ontdek je meteen ook dat jij en de ander waarmee je in conflict bent allemaal hetzelfde universele verlangen hebben: graag gezien worden, een plekje hebben binnen een groep, de ander vinden en van betekenis zijn."

Praten in conflict is niet makkelijk omdat dat een kwetsbare opstelling vraagt. Er is daarom volgens Van Lommel niets fout met het zoeken naar andere manieren. "Je kan een brief schrijven, een bemiddelaar uitnodigen, iemand die ervoor zorgt dat je op dezelfde frequentie komt. Een therapeut, bijvoorbeeld."

Als we gaan praten met de ander, dan is het cruciaal om dat te doen terwijl je lijf en brein rustig zijn. "Als we onder stress staan, gaat ons brein voor een stuk in shutdown. Luisteren naar de ander wordt daardoor onmogelijk", zegt de gezinspsycholoog.

Hoe vermijd je stress? "Ons brein komt tot rust door activiteiten zoals beweging, natuur, warme douche, muziek… doe dat zeker vooraf. Hou je zeker niet in om tijdens het gesprek een pauze in te lassen of even naar buiten te gaan. Verwacht ook niet meteen oplossingen. Verzoening gebeurt in stapjes."

Als je een verzoeningspoging begint, dan moet je ook de volgende spelregel in gedachten hebben. "Wij moeten ons eerst gezien en gehoord voelen, dan pas kan er inleving komen in elkaars standpunt en zijn we bereid ons gedrag aan te passen", zegt Van Lommel. "Iedereen moet dus eerst de kans krijgen zijn verhaal te vertellen, voor te kunnen luisteren naar de ander en tot oplossingen te komen."

De psycholoog wil nog benadrukken dat de spelregels van een familiesysteem zeer complex zijn. "Doorgaans hebben we vier tot vijf sessies nodig om die alleen nog maar uit te leggen", zegt ze. "Ik pleit al jaren om dit als leerstof aan te bieden op school. Het is een gedachtegoed dat alle mensen toebehoort en niet exclusief zou mogen zijn voor therapeuten. Hadden we met zijn allen die spelregels door, dan zouden veel conflicten voorkomen kunnen worden."