Poetin stuurt ‘Generaal Armageddon’ de laan uit: ‘Vele waarnemers verwachten dat er iets grootschaligs op til is’

Gerasimovs belangrijkste opdracht zou nu zijn de verschillende 'structuren’ binnen de strijdkrachten te verbinden, aldus experts. Dat het Russische reguliere leger en met name de particuliere huurlingenorganisatie Wagner niet altijd in de pas lopen was bekend. Gisteren schuurde het weer eens toen het Russische ministerie van Defensie liet weten dat er nog altijd wordt gevochten om de Oekraïense stad Soledar. Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin had daags tevoren juist gemeld dat de stad, iets ten noorden van Bachmoet, al was ingenomen.

Het opzijschuiven van Soerovikin is opmerkelijk. De man die nog maar kort geleden werd binnengehaald om het tij van een reeks pijnlijke nederlagen te keren en werd aangekondigd als een soort ultieme schrik voor Oekraïne (zijn bijnaam luidt: ‘Generaal Armageddon’ ofwel de generaal die alles kapot schiet en in brand zet), lijkt dan toch niet te hebben voldaan. Soerovikin kon het front dan wel stabiliseren door slopende beschietingen (net zoals hij eerder deed in Syrië en waaraan hij zijn bijnaam dankt), echter zonder aansprekende succes te boeken op het slagveld. Soerovikin was verantwoordelijk voor de smadelijke aftocht van het Russische leger bij Cherson.

Herrie

Peter Wijninga, Nederlandse defensiespecialist van het Haags Centrum voor Strategische Studies, is niet meer verbaasd over de interne herrie. Hij ziet al een tijdje dat onderdelen van de Russische strijdmacht elkaar de loef proberen af te steken. Aan de ene kant staat dan meestal het reguliere Russische leger dat in deze oorlog al de nodige tegenslagen heeft geïncasseerd; aan de andere kant particuliere huurlingenorganisaties als Wagner, de troepen van de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov die vooral ook op eigen succes uit lijken te zijn. De meeste milbloggers - soms met een miljoen volgers - zijn ontevreden over de prestaties van het ministerie van Defensie en het reguliere leger.

“Wagner had aanvankelijk gezegd dat ze Bachmoet wel even gingen veroveren, iets wat tot nu toe niet is gelukt. Nu claimt Prigozjin dat hij Soledar heeft ingenomen, dat kan hij deels onderbouwen met wat beelden uit Soledar waarop zijn soldaten zichtbaar zijn. Wagner is daar dus wel aan het vechten maar of ze de stad hebben ingenomen is vers twee.”

Wijninga constateert dat Soerovikin ondanks de kritiek wel blijft aan als plaatsvervanger van opperbevelhebber Gerasimov. “Wat nu is gebeurd is denk ik vooral een poging de coördinatie tussen het reguliere Russische leger onder leiding van Soerovikin en de legertjes van Kadyrov en Prigozjin te verbeteren. En Cherson wordt dan wel gezien als een smadelijke aftocht door de critici, in feite was het onoverkomelijke stap die bovendien in tactisch opzicht heel knap is uitgevoerd. En daarmee heeft Soerovikin zo'n 20.000 Russische troepen behouden voor de strijd.”

Primaat

Het grootste belang van de verschuiving zit hem eigenlijk in het bevestigen van het primaat van de Russische strijdkrachten, aldus Wijninga, “waarmee Prigozjin en Kadyrov het signaal krijgen dat de show niet om hun draait. Soerovikin is de favoriet van die twee warlords. Hij verschuift nu naar het tweede plan, waardoor - zo lijkt het de bedoeling te zijn - de invloed en positie van met name Prigozjin verzwakt wordt. Ook wordt de coördinatie met luchtstrijdkrachten en zeestrijdkrachten verbeterd, aangezien die nu ook onder Gerasimov vallen. Dus hij wordt wel een echte opperbevelhebber. Maar het is geenszins zo dat Soerovikin nu in ongenade is gevallen. Vele waarnemers verwachten dat er met de wisseling iets grootschaligs op til is. Dat laatste wordt al langer verwacht. Mogelijk valt die eer nu te beurt aan Gerasimov.”

Expert Dmitri Trenin, oud directeur van het Carnegie Moscow Center, denkt dat de oorlog door de verschuivingen intenser en gevaarlijker gaat worden, wat 'boven het niveau van een veldgeneraal als Soerovikin gaat'. Volgens een andere expert bevestigt de stoelendans vooral interne onenigheid binnen het Russische opperbevel. Gerasimov en Soerovikin vechten elkaar de tent uit. De eerste is voor veel militairen de gebeten hond na het mislukken van zijn eerste mislukte overrompeling van Kiev, in februari vorig jaar. IJzervreter Soerovikin zou naar de zin van Gerasimov ook 'te eigenzinnig en te populair’ zijn onder de troepen en daarom ook tot de orde zijn geroepen door de grote baas, Vladimir Poetin.

Het rommelt dus. De hernieuwde aanstelling, dinsdag, van een andere generaal die eerder zou hebben gefaald viel slecht in kringen van hardliners. Zo trok de in Nederland tot levenslang veroordeelde Igor Girkin - vanwege zijn rol in het neerschieten van vlucht MH17 - in een kritische blog ongekend fel van leer tegen het personeelsbeleid van president Poetin. Zijn kritiek kon wel eens ‘suïcidale gevolgen’ hebben, schrijft Girkin daarbij zelf maar alvast. Dat laatste lijkt een uitdagende verwijzing naar het opmerkelijke aantal Russische kopstukken dat het afgelopen jaar bizarre ‘ongelukken’ overkwam, vaak ook na kritiek op het Kremlin.

Hoog spel

Girkin, die de nodige status heeft bij degenen die vinden dat het Russische leger 'te soft’ zou opereren in Oekraïne, was eerder ook al niet te spreken over Gerasimov. Dat die nu weer aan alle touwtjes gaat trekken in dit vanuit Russisch standpunt toch niet best lopende offensief lijkt voer voor nieuwe kritiek.

Wijninga denkt dat Girkin met zijn onverholen kritiek op Poetin hoog spel speelt. ,,Hij denkt dat hij zich veel kan veroorloven maar ook Igor Girkin zal zich aan grenzen moeten houden, anders komt hij ook te dicht op een verdieping bij een raam of krijgt hij een laatste kop thee aangeboden. Hij speelt daarmee door te refereren aan ‘suïcidale gevolgen’ van zijn kritiek. Girkin waant zich blijkbaar redelijk veilig voor dat soort uitspraken.”

Volgens de gezaghebbende Amerikaanse denktank Institute of War (ISW) voegt Girkin zich in een koor van ‘milbloggers’ nadat het Kremlin ook op lagere niveaus weer heeft geschoven met een aantal belangrijke militaire functies. Milbloggers zijn invloedrijke, doorgaans goed geïnformeerde bloggers met een militaire achtergrond die op basis van informatie van Russische frontsoldaten vaak harde conclusies durven trekken. Oud-commandant Igor Girkin verwijt de Russische legerleiding zo al maanden tekort te schieten in de aanpak van Oekraïne. Die moet meedogenloos zijn, vindt hij. Net als Wagnerbaas Prigozjin die desnoods nucleaire wapens wil inzetten om de Oekraïners te breken.

Gecompliceerde oorlog

Volgens Wijninga is er in deze toch al gecompliceerde oorlog ook nog eens een intern Russisch gevecht gaande om wie de information space controleert. Wie zet de toon over de frontberichten en wat het thuisfront van het verloop van de oorlog moet vinden? Prigozjin heeft nu het hoogste woord maar recent viel het Wijninga op dat Vladimir Poetin zich demonstratief in overleg liet zien met zijn minister van Defensie Sjojgoe, met zijn opperbevelhebber van de strijdkrachten Gerasimov én met generaal Soerovikin, de bevelhebber van de Russische troepen in Oekraïne. De laatste is dus nu weer opzij gezet maar tegelijk ook weer aangesteld als vervanger van Gerasimov. Soerovikin zou onder de troepen veel meer respect hebben als 'veldgeneraal’ dan Gerasimov die eerder als een ‘apparatsjik’(een partij of staatsfunctionaris) te boek staat.

Alle drie krijgen al tijden vernietigende kritiek van de milbloggers, Prigozjin en Kadyrov. “Door zich met zijn drie militaire leiders te laten zien zegt Poetin eigenlijk ‘ik heb het in de hand, ben er zelf mee bezig en heb vertrouwen in mijn militaire leiders’. Dat zijn signalen die door de Russische burger worden begrepen. Tegelijk heeft Poetin de steun van Wagner nodig. Het is een haat-liefdeverhouding. Hoe gek het ook klinkt, uiteindelijk is Poetin vooralsnog degene die op dit moment voorkomt dat het helemaal uit de hand loopt, dat wil zeggen dat de extremisten niet hun zin krijgen.”