Over de wetgeving moeten wel nog onderhandelingen gevoerd worden met de lidstaten. Eens de wet aangenomen is, wil het Parlement dat het verbod op de uitvoer van plastic afval binnen de drie jaar ingaat voor niet-OESO-landen, en binnen de vier jaar uitgefaseerd wordt voor OESO-landen.

Zo’n verbod wordt een gamechanger voor de industrie, denkt Sara Mathieu (Groen), die mee onderhandelde over de nieuwe verordening. “Dit zal een forse stimulans creëren om beter recycleerbare en herbruikbare plastics te ontwerpen en om de recyclagecapaciteit in de EU op korte termijn te verhogen”, zegt ze. Volgens de Commissie is, gelet op de huidige consumptie in Europa, een toename van 10 tot 20 procent aan recyclagecapaciteit nodig. Een cijfer dat nog kan dalen als er minder plastic wordt gebruikt. “In combinatie met ambitieuze doelstellingen rond recyclage, hergebruik en preventie, ben ik overtuigd dat we onze rotzooi zelf kunnen opkuisen”, aldus Mathieu.

“We exporteren op dit moment vooral naar Turkije, dat niet eens kan instaan voor zijn eigen plastic afval. En door ons afval te dumpen maken we het daar nog véél erger”, schetst Mathieu het probleem. “Dat zijn drama’s voor mens en milieu. Want zelfs als het verwerkt wordt, is dat vaak in vreselijke werkomstandigheden, zelfs met kinderarbeid.”

Ook volgens Frédérique Ries (MR) is het de hoogste tijd dat er ingezet wordt op de afbouw van plastic afval. “Het duurt 100 tot 1.000 jaar voor dat afval, dat onze oceanen doodt, afgebroken wordt. Daarom moet de strijd ertegen totaal worden. In de context van de sluiting door China van zijn recyclagemarkt, twee jaar geleden, (...) en de uitputting van onze natuurlijke bronnen, heeft Europa begrepen dat het zijn lot in eigen handen moet nemen en zijn interne markt moet beschermen.”

De verordening gaat breder dan enkel plastic afval. De uitvoer van afval naar landen buiten de OESO zal enkel kunnen als die landen daar zelf vragende partij voor zijn én kunnen bewijzen dat ze dat afval kunnen verwerken. Voor de export naar OESO-landen komt er een apart monitoringsysteem dat de handel bij problemen kan opschorten. Exporteurs zullen een onafhankelijke audit moeten uitvoeren bij de afvalverwerker in andere landen, die moet aantonen dat hij dat afval op milieuvriendelijke wijze verwerkt.

Het onderhandelingsmandaat van het Parlement werd goedgekeurd met 594 stemmen voor, 5 tegen en 43 onthoudingen. De Deense rapporteur van het dossier, Pernille Weiss (EVP), is tevreden met die brede steun voor het idee om afval in te schakelen in de circulaire economie en als grondstof aan te wenden. “Het verbod op plastic afval dat wij voorstellen (...), is echte winst voor de volgende generaties.”

In 2020 voerde de EU 32,7 miljoen ton afval uit naar niet-EU-landen, goed voor ongeveer 16 procent van de mondiale handel in afval. Het gaat om een stijging met 75 procent in vergelijking met 2004. Daarbovenop verhandelen de EU-lidstaten elk jaar 67 miljoen ton afval onder elkaar.