Kamercommissie zet licht op groen voor waterstofwet: wat is ons land met waterstof van plan?

Waterstof (in de scheikunde aangeduid met het symbool H) is het kleinste en lichtste van alle chemische elementen. Het zit overal, in onuitputtelijke hoeveelheden: 90 procent van alle atomen in het universum zijn waterstof. Alleen: bij ons komt het in de natuur bijna nooit in zuivere vorm voor. Waterstofatomen klitten zich aan allerlei andere atomen: aan zuurstof bijvoorbeeld. Twee waterstofatomen en een zuurstofatoom en je hebt water. Maar ook in ons lichaam, in planten, dieren, aardgas, steenkool, olie… Letterlijk overal zitten waterstofatoompjes vastgekleefd.

Je kan waterstofatomen loswrikken en isoleren. Dan krijg je waterstofgas (H2), een onzichtbaar en reukloos extreem licht gas dat razendsnel verdwijnt. Je kan het ook afkoelen tot het vloeibaar wordt, of zelfs een vaste vorm aanneemt.

Waterstofgas is een energiedrager, net als een batterij, die elektriciteit en warmte kan produceren en opslaan. Vooral in deze tijden klinkt dat interessant. Windmolenparken en zonnepanelen leveren namelijk soms elektriciteit wanneer we die niet nodig hebben. Overtollige elektriciteit zou je dus in waterstofgas kunnen opslaan.

Dat gebeurt door elektrolyse, waarbij je de overtollige elektriciteit door water jaagt. Het water splitst zich in zuurstof en waterstof, dat een deel van de elektriciteit blijft dragen. Ook de petrochemie is een belangrijke bron van waterstof, waar het vrijgemaakt wordt bij de bewerking van aardgas.

"Je zou het kunnen gaan gebruiken als vervanger van fossiele brandstoffen in de industrie, aardgas en aardolie", zegt energie-expert Luc Pauwels. "De momenteel nog op gas aangestookte elektriciteitscentrales zou je op termijn ook door waterstof kunnen aandrijven. Dat is nu nog niet mogelijk, maar dat komt er wel aan. Ook in transport zijn er mogelijkheden, vooral dan voor zwaar vervoer, denk aan schepen, eventueel ook treinen. Al is er voor dat laatste steeds meer concurrentie van elektriciteit uit batterijen."

De waterstofwet die vandaag voorligt in de Kamercommissie Energie regelt het transport van waterstof in ons land en het bedrijf dat wordt aangesteld om dat te beheren. "Het zal om één bedrijf gaan, maar wel een gereguleerd bedrijf", zegt Pauwels. "Het zal niet zomaar zijn eigen winstmarges kunnen bepalen, het zal de energiewaakhond CREG zijn die daarover waakt."

"Je kan het vergelijken met Fluxys. Dat is ook een gereguleerd bedrijf, het staat in voor de aanleg en het onderhoud van grote aardgaspijpleidingen. Het wordt dus een bedrijf van hetzelfde kaliber. Maar nu gaat het om het aanleggen en onderhouden van waterstofleidingen, waardoor ook andere bedrijven hun waterstof mogen transporteren aan dezelfde prijs."

Het is de bedoeling om bestaande gaspijpleidingen om te bouwen tot waterstofleidingen, en dan lijkt Fluxys daar wel op de eerste rij te zitten, zegt Pauwels. De uiteindelijke beslissing over wie de beheerder van het nieuwe waterstofnet wordt, zou er eind dit jaar zijn.

In ons land liggen momenteel al waterstofpijpleidingen. Die zijn in handen van een privébedrijf, Air Liquide. "Dat gaat om het op een na grootste waterstofnetwerk ter wereld (600 kilometer, red). Alleen in Amerika liggen er meer kilometers (2.600 kilometer, red)", beklemtoont Luc Pauwels. "Dat komt vanuit Frankrijk en gaat via een energiecluster in Feluy richting Zeebrugge, Antwerpen, en vertakt dan naar de Kempen richting Nederland."

"Het toont aan dat België op het vlak van waterstoftechnologie en -behandeling zeer goed zit, en ons land wil die sterke positie bewaren. België wil er met de waterstofwet voor zorgen dat waterstof vanuit het buitenland kan worden aangevoerd. Net zoals men nu met LNG (vloeibaar gas, red) doet in de haven van Zeebrugge, zoiets gelijkaardigs wil men met waterstof."

In de waterstofwet gaat het expliciet om groene waterstof. "Men geeft kleuren aan waterstof, naargelang de manier waarop het geproduceerd wordt. Bij grijze waterstof bijvoorbeeld komt aardgas kijken, bij roze het stroomoverschot van kerncentrales. Groene waterstof komt van hernieuwbare energie, denk aan windturbines en zonnepanelen."

Waterstof is heel veelbelovend, maar er zijn ook kritische bedenkingen bij te plaatsen. "Wetenschappers noemen het zeker geen wondermiddel", zegt Pauwels. "Waterstof is geen brandstof, maar een opslagmiddel voor energie. Je kan het groen produceren door elektriciteit door water te sturen, maar je verliest daarbij 30 procent van de oorspronkelijke energie. Je slaat elektriciteit op in dat waterstofgas, en als je het nodig hebt, kan je het weer omzetten. Maar ook bij die omzetting gaat energie verloren."

"Sommigen vragen zich af waarom je al die omzettingen zou doen en niet beter onmiddellijk elektriciteit uit het stopcontact bijvoorbeeld in elektrische auto's op batterijen laadt. Doe dat niet in elektrische auto's die op waterstof zouden rijden, klinkt het."

België wil een voortrekkersrol spelen, maar bestaat het risico niet dat het te snel gaat en dat we misschien veel tijd en geld investeren in iets wat nadien tevergeefs blijkt? "Het is duidelijk, waterstof zal een schakel worden in de transitie", beklemtoont Pauwels. "Europa zet erop in, maar de wetten lopen daar vertraging op. België wil daar niet op wachten."

De Belgische wet kan volgens minister Van der Straeten Europa inspireren en zo "de waterstofpoort naar Europa" worden. "Onze havens zijn wereldklasse en de bestaande transportinfrastructuur voor aardgas is relatief eenvoudig aan te passen voor waterstof. We zijn enorm goed geconnecteerd met onze buurlanden waar de vraag naar waterstof groeit", aldus Van der Straeten.  

Energie-expert Luc Pauwels vergelijkt het met de investeringen die ons land deed na de energiecrisis in de jaren 70. "Er is in Zeebrugge een LNG-terminal gebouwd, en die loont zich nu werkelijk." In Zeebrugge komt LNG toe, waar het in gas wordt omgezet en via pijpleidingen naar de rest van Europa gevoerd wordt. Niet onbelangrijk in tijden waarin veel landen zich proberen onafhankelijk te maken van Russisch gas. Vorig jaar kwam er een recordhoeveelheid LNG binnen in Zeebrugge. "Het is de ambitie om voor waterstof ook zo'n draaischijf te worden", zegt Pauwels. "Niet om het allemaal zelf te verbruiken, maar om het door te sturen naar de buurlanden."

De waterstofwet moet nog voor een tweede lezing door de Kamercommissie Energie passeren. Daarna moet ook nog de voltallige Kamer het licht op groen zetten. De volledige uitrol van waterstof zal nog enkele jaren duren, maar het komt eraan, dat is duidelijk. "Het is geen luchtkasteel, met waterstof kan je veel dingen doen", besluit Pauwels.