Lage btw, maar met extra accijns: zo ziet uw energiefactuur er binnenkort uit

Bijna een jaar geleden verlaagde de federale regering de btw op gas en elektriciteit naar 6 procent. Die maatregel was bedoeld om de snel stijgende energiefacturen van gezinnen te verlichten. Maar de ingreep sloeg wel een gat in de begroting: voor dit jaar werden de kosten op 1,3 miljard euro geraamd. Een onhoudbare situatie, waar ook de Europese Commissie stevige kritiek op had.

Vivaldi is niet van plan om terug te keren naar 21 procent btw, maar wil wel een extra accijns heffen op de energiefactuur. In de plannen van minister Van Peteghem, die al verspreid werden binnen de regering, gebeurt dat al op 1 april.

Concreet zal er op de energieprijs 6 procent btw geheven worden, plus een accijns. Die accijns is berekend op basis van de prijzen in 2021, die gezien worden als ‘normale’ energieprijzen. Het gaat om een vast bedrag, dat niet stijgt als de energieprijzen de hoogte in schieten.

Het nieuwe systeem zal een onderscheid maken tussen het basisverbruik, een soort minimumpakket energie dat ieder huishouden nodig heeft, en alles daarboven. Wanneer de energieprijzen plots weer sterk zouden stijgen, dalen de accijnzen op het basispakket maar niet op het meerverbruik. Dat moet helpen om bij een nieuwe energiecrisis de facturen van de gezinnen onder controle te houden, zonder luxeverbruik (bijvoorbeeld om een zwembad te verwarmen) goedkoper te maken. “Het systeem beschermt mensen op een gerichte manier op momenten dat dat nodig is”, klinkt het in Van Peteghems plannen.

Voor aardgas geldt wel een uitzondering. Als de prijzen onder een bepaalde drempel zakken, stijgen de accijnzen net - om het gebruik van aardgas te ontmoedigen. Van Peteghem wil zo de transitie naar groene energie ondersteunen.

Timing

Met de nieuwe accijns stijgen de energiefacturen dus weer een beetje. Maar volgens Van Peteghem zal de factuur altijd lager zijn dan in het scenario met 21 procent btw. In een simulatie die binnen de administratie als een realistisch scenario wordt gehanteerd, bespaart een gemiddeld gezin (met gas- en elektriciteitsverbruik) zo 37 euro per maand tegenover dat vroegere scenario.

De minister schat dat de accijns de staat dit jaar nog 544 miljoen euro zal opbrengen, als de hervorming op 1 april ingevoerd wordt. Al is die berekening enigszins nattevingerwerk: alles hangt af van de precieze energieprijzen, die dag na dag veranderen.

De grote vraag is of die timing haalbaar is. De accijnshervorming is een politiek gevoelig dossier. Bovendien kost de hervorming de staat nog steeds inkomsten, dit keer zo’n driekwart miljard euro. De kost van de btw-verlaging wordt immers maar ten dele gecompenseerd door de opbrengsten van de accijnzen.

In de entourage van Van Peteghem klinkt het dat dit het juiste moment is om de hervorming door te voeren. De energieprijzen zijn de voorbije weken immers stevig gedaald, tot onder de prijs voor de energiecrisis losbarstte. Bovendien was al eerder afgesproken dat de btw-verlaging een tijdelijke maatregel was, die enkel permanent kon worden als er een accijns zou komen. De plannen van Van Peteghem werden eind vorig jaar wel al een eerste keer besproken in de regering. Over de grote lijnen en de precieze werking van het systeem zou een voorlopig akkoord bestaan.