Tekort aan aardgas en alarmerend koude temperaturen veroorzaken ‘perfecte winterstorm’ in China: ‘Dit beïnvloedt echt ons leven’

Voor veel mensen in heel China leiden een tekort aan aardgas in combinatie met alarmerend koude temperaturen tot een barre winter. Voor Li Yongqiang betekent dit ijskoude nachten zonder warmte. “We durven de verwarming ‘s nachts niet aan te zetten. Na vijf of zes uur gebruik stopt het gas weer”, vertelt Li, een 45-jarige kruidenier, telefonisch vanuit zijn huis in de Noord-Chinese provincie Hebei. “Het gastekort beïnvloedt echt ons leven.”

Het gebrek aan aardgas, dat overal in China wordt gebruikt om huizen en bedrijven te verwarmen, maakt tientallen miljoenen mensen boos en leidt tot bijtende klachten op sociale media.

Iemand in de provincie Hebei schrijft dat ze vier nachten per week vroeg wakker wordt omdat ze het te koud heeft om te slapen, ondanks twee donsdekens op haar bed. Een virale video op het Chinese internet toont een flatgebouw in Shanxi (een andere noordelijke provincie) waarvan de ramen zijn beplakt met felrode posters van het soort dat vaak te zien is tijdens Nieuwjaar. Het woord ‘kou’ staat nu te lezen op die posters.

Deze winter hebben al honderden miljoenen mensen COVID opgelopen sinds Xi Jinping, de hoogste leider van China, begin december zijn zero-covidbeleid liet varen. Dat beleid had het aantal besmettingen laag gehouden, maar vereiste dure voorzorgsmaatregelen zoals massale tests. Het zijn maatregelen die de budgetten van lokale overheden hebben uitgeput. Veel steden hebben nu zelfs geen geld meer om hun eigen werknemers te betalen, laat staan om de huizen van voldoende gas te voorzien.

Perfecte winterstorm

De crisis heeft systematische zwakheden in China’s energieregelgeving en -infrastructuur blootgelegd, zeggen deskundigen, en toont tegelijkertijd de reikwijdte van de wereldwijde marktturbulentie die vorig jaar werd veroorzaakt door de Russische invasie in Oekraïne.

Rusland is sinds lang een belangrijke leverancier van aardgas aan China en vele andere regio’s, met name Europa. Toen Rusland afgelopen zomer de uitvoer naar Europa stopzette, dreven de landen de wereldprijzen op door voorraden elders aan in te slaan.

Een verrassend warme winter heeft sindsdien geholpen om de gasprijzen in Europa te verlagen, maar de bittere kou duwt ze nu nog hoger in China.

Tegelijkertijd hebben de Chinese provinciale en gemeentelijke overheden de gebruikelijke subsidies voor het verbruik van aardgas verlaagd, waardoor de verwarmingskosten niet langer worden gedrukt. De nationale regering heeft hierop gereageerd door de lokale overheden op te dragen voor verwarming te zorgen, zonder ze daarvoor geld te geven. Als gevolg daarvan wordt gas in feite gerantsoeneerd: gezinnen krijgen het minimum dat nodig is om voedsel te koken, maar heel weinig voor verwarming.

“Het is een perfecte winterstorm voor Xi”, zegt Willy Lam, analist Chinese politiek van de Jamestown Foundation. “Niets lijkt te werken, deels omdat niemand veel geld lijkt te hebben.”

Dit is de derde energiecrisis voor het volk in slechts vijf jaar voor Xi. Zijn regering verbood in 2017 abrupt kolengestookte ketels in grote delen van Noord-China ten gunste van gasgestookte ketels. Het was een snelle oplossing voor de luchtvervuiling, maar de bewoners ontdekten al snel dat er niet genoeg gas was voor alle nieuwe ketels.

Vervolgens sprong in 2021 de prijs van steenkool hoger dan de gereguleerde prijs waartegen nutsbedrijven met steenkool opgewekte elektriciteit kunnen verkopen. Omdat ze geen geld wilden verliezen, sloten de nutsbedrijven tijdelijk elektriciteitscentrales, wat bijdroeg tot een golf van black-outs.

Velen in Europa maakten zich vorig jaar zorgen hoe ze hun huizen deze winter zouden verwarmen nadat de Russische president Vladimir Poetin de aardgastransporten naar het continent verminderde en vervolgens stopzette. Maar Europa heeft niet alleen een ongewoon warme winter gehad, Europese gasbedrijven hebben de prijzen verhoogd, waardoor besparing wordt aangemoedigd, en regeringen hebben consumenten gesubsidieerd om ten minste een deel van de extra kosten te compenseren. Europese bedrijven hebben afgelopen najaar ook grote voorraden extra gas aangelegd. De bezorgdheid is afgenomen dat gezinnen in Europa deze winter niet genoeg aardgas zullen hebben om hun huizen te verwarmen.

In China is het ongewoon koud geworden. In het weekend registreerden talrijke weerstations in het uiterste noorden van de Chinese provincie Heilongjiang de laagste temperaturen sinds het begin van de metingen. In Mohe City, de meest noordelijke stad van China, daalde het kwik drie opeenvolgende dagen tot onder -50 graden Celsius. China’s meteorologisch agentschap heeft deze week in het hele land gewaarschuwd voor zeer koud weer.

De regering heeft kennis genomen van de gastekorten. Lian Weiliang, vicevoorzitter van de Nationale Commissie voor Ontwikkeling en Hervorming, China’s hoogste bureau voor economische planning, zei op een persconferentie op 13 januari dat sommige gemeenten en ondernemingen geen maatregelen hebben genomen om de levering en de prijs van energie voor het levensonderhoud van de mensen te garanderen. Hij voegde eraan toe dat de nationale regering lokale ambtenaren verantwoordelijk zou houden voor de levering aan gezinnen, maar gaf niet aan dat Beijing geld beschikbaar zou stellen om hen daarbij te helpen. China zal ook meer opslagplaatsen voor aardgas bouwen, zei hij, om te proberen soortgelijke problemen in de toekomst te voorkomen.

Geen diepe zakken

China heeft eigenlijk genoeg aardgas om de winter door te komen, stelt Yan Qin, specialist op het gebied van het Chinese energiebeleid bij het Londense databedrijf Refinitiv. Het probleem is dat prijsvoorschriften en afnemende subsidies verhinderen dat het gas de huishoudens in het noorden van China bereikt wanneer de temperaturen dalen.

Een groot deel van de wereld heeft tijdens de oorlog Russische energie gemeden, maar China heeft zijn aankopen van aardgas uit Rusland opgevoerd. De invoer van vloeibaar aardgas uit Rusland, dat per schip kan worden vervoerd, is vorig jaar met 42,3 procent gestegen doordat Chinese bedrijven ladingen kochten die bedrijven in Japan en elders niet meer wilden kopen vanwege de Russische invasie in Oekraïne.

Veel van dat Russische gas werd tegen zeer hoge prijzen ingevoerd. Maar de Chinese regelgeving beperkt strikt de prijs waartegen gemeentelijke en stedelijke gasdistributeurs gas aan gezinnen mogen verkopen. Deze winter bedraagt de groothandelsprijs van gas tot drie keer de prijs die distributeurs aan huishoudens mogen aanrekenen, aldus Jenny Zhang, aardgasdeskundige van de Lantau Group, een energie- en energieadviesbureau in Hongkong.

Distributeurs mogen extra kosten doorrekenen aan industriële en zakelijke gasgebruikers, maar niet aan particulieren. Wanneer de prijzen stijgen, hebben de bedrijven dus een grote stimulans om woningen van gas af te sluiten en vooral aan industriële en commerciële gebruikers te verkopen.

Het probleem is bijzonder acuut in de dichtbevolkte provincie Hebei bij Beijing. Veel lokale gasbedrijven zijn de afgelopen jaren ten minste gedeeltelijk geprivatiseerd. “Zij hebben geen diepe zakken wanneer de gasprijs schommelt”, aldus Zhang. En lokale overheden in plaatsen als Hebei staan onder zware financiële druk.

Hun belangrijkste bron van inkomsten, de verkoop van pachtgronden aan ontwikkelaars, is vorig jaar opgedroogd toen de kosten van de pandemie de pan uit rezen. Het aan ontwikkelaars verhuurde gebied is vorig jaar met 53 procent gekrompen doordat de vastgoedsector in financiële moeilijkheden kwam.

De provincie Hebei, die drie kanten van Beijing omsluit en 74,5 miljoen inwoners telt, is het ergst getroffen. De nationale regering heeft er de afgelopen vijf jaar bijzonder op aangedrongen dat woningen en bedrijven in Hebei overschakelen op gas, omdat de luchtvervuiling door het gebruik van steenkool snel Beijing bereikt. Veel inwoners, onder wie Li, hebben geen kolen of kolenkachels meer.

Shijiazhuang, de provinciale hoofdstad, was een van de eerste steden die afgelopen najaar geen geld meer had voor COVID-tests. Shijiazhuang besloot eind vorig jaar snel te stoppen met testen zodra Beijing begon aan te geven dat het zero-covidbeleid minder streng werd, om vervolgens onmiddellijk met een besmettingsgolf te eindigen. Nu dalen de temperaturen in de bergachtige provincie tot ver onder het vriespunt.

Als gevolg van de slinkende inkomsten en stijgende kosten hebben de lokale overheden in Hebei weinig financiële slagkracht om de gassubsidies voor hun klanten snel te hervatten. “Als ze zouden kunnen subsidiëren”, besluit Qin, “dan zouden we dit tekort niet hebben.”

_{© The New York Times}